[zaloguj się]
[pdf]

CZESTOWAĆ (66) vb impf

czestować (54), częstować (12); czestować MiechGlab (3), KrowObr, RejFig (3), RejZwierz, BibRadz (3), BielKron (16), Mącz (7), OrzQuin (2), GórnDworz, KochMon, PaprPan, StryjKron, KochPieś (2), PudłFr, GórnTroas, LatHar, WujNT, SkarKaz; częstować BierEz, BudBib, HistHel, StryjWjaz (2), ReszList (2), ActReg, KlonFlis; czestować : częstować SkarŻyw (6 : 1), KochFr (1 : 2).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf czestować
indicativus
praes
sg pl
1 czestuję
2 czestujesz
3 czestuje czestują
praet
sg pl
1 m -m, -em czestowåł m pers
2 m czestowåłeś m pers
3 m czestowåł m pers czestowali, by czestowali
f czestowała m an
fut
sg
1 m czestować będę
3 m będzie czestowåł
conditionalis
sg
1 m bych czestowåł
2 m byś czestowåł
impersonalis
praet czestowåno
participia
part praes act czestując

inf czestować (7). ◊ praes 1 sg czestuję (1). ◊ 2 sg czestujesz (2). ◊ 3 sg czestuje (7). ◊ 3 pl czestują (2). ◊ praet 1 sg m -m, -em czestowåł (3). ◊ 2 sg m czestowåłeś (1). ◊ 3 sg m czestowåł (27). f czestowała (2). ◊ 3 pl m pers czestowali (4). ◊ fut 1 sg m czestować będę (1). ◊ 3 sg m będzie czestowåł (1). ◊ con 1 sg m bych czestowåł (1). ◊ 2 sg m byś czestowåł (1). ◊ 3 pl m pers by czestowali (1). ◊ impers praet czestowåno (2). ◊ part praes act czestując (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Podejmować, gościć u siebie; tractare Mącz, Cn; accipere, habere Cn (65): tráfili mi ſie towárzyſze ktorzy iecháli od Krolá Luzytáńſkiego/ [...] ktorzy do mnie ſtąpili [...]/ ktorym byłem rad y cżeſtował iáko mógł BielKron 452, 419v; Mącz 460d; ReszList 173; GórnTroas 27.

czestować kogo (27): MiechGlab *2, 18; BibRadz I 8a marg; Theż Ludwika Ceſárzá v ſiebie cżeſtował gdy do Bożego grobu iechał. BielKron 302; z wielkim weſelim nas przyięli y cżeſtowáli ſwym obycżáiem BielKron 447, 17v, 116v, 126, 445v, 453; Philoxenus, Latine hospitalis, Gośćinny/ któri rad obce ludzie do ſiebie przyimuie/ czeſtuye y ludzkość okázuye. Mącz 298a, 159a; KochMon 26; PaprPan O; pożycżmi ſrebrá doſtátek/ ábych ie mogł práwie po páńſku cżeſtowáć SkarŻyw 455; StryjKron 124; KochPieś 20 [2 r.]; ActReg 101; WujNT Bbbbbb4. Cf Zwroty.

Zwroty: »gościa czestować« [szyk zmienny] (3): A Bolesław vmiał ták wielkiego gośćiá cżęſtowáć: wſzytkę mu hoyność/ ludzkość/ vkłádność/ w doſtátku/ w vpominkách bogátych y dárách pokazał. SkarŻyw 357; ReszList 169; PudłFr 29.

»hojnie [kogo] czestować« [szyk zmienny] (4): Tractare aliquem liberaliter Hoynie kogo czeſtowáć. Mącz 460d, 204a; W Tábernach go miáſtecżku hoynie cżęſtowáli. StryjWjaz B, B.

Szereg: »czestować i podejmować« (1): iż Abrámá z iego towárzyſzmi ſprácowánemi y głodnemi/ czeſtował y podeymował. BibRadz I 8a marg.
W przen [kogo] (3): Powiedz mi Kryſtuſie iáko ćię tám ná ſwiećie tzeſtowano? KrowObr 146v.

czestować czym (1): A czymże ćię ná tym Kiérchmáſzu/ álbo ná tym Prażniku cżeſtowáć będę? OrzQuin M2.

Zwrot: »hojnie czestować« (1): ieſliże chceſz nas hoynie ná tym prażniku czeſtowáć/ maſz wſzyſtkiégo doſyć OrzQuin M2v.
a. Wyprawiać ucztę dla kogoś, raczyć kogoś przy stole; apponere mensam, invitare Cn [kogo] (30): RejFig Ee2v [2 r.], Ee3v; ktore iáko ſkoro w dom weſzli/ czeſtował [fecit eis convivium]/ nápiekſzy prze nie chlebá przáſnego BibRadz Gen 19/3; BielKron 313v, 331v; O Pelopie ten głos był/ że go oćiec ſrogi Vwárzył/ y dał ná ſtół/ gdy częſtował bogi. KochFr 80, 80; Drudzy cżęſtuią/ choć im nie weſoło Miſtrzowſkie koło. KlonFlis F.
Zwroty: »goście czestować« (2): Na kołaciach albo gdy goſcie cżeſtuią, piją mleko iakoby gorzałkę wypalone MiechGlab 23; Mącz 501a.

»hojnie czestować« (1): Accepit nos lauto prandio, Hoynie nas cżeſtował ná obiedzie Mącz 35d.

W przen (1): Roſkazałeś ábych ćię czeſtował/ chcąc ieść zemną/ á ia z tobą (marg) Ieść z Pánem á P. z námi. (–) SkarKaz 161a.
α. Podawać gościom potrawy lub trunki, zachęcać do jedzenia lub picia [kogo] (17): BielKron 26v; błogoſłáwił chleb/ y [...] podawał Apoſtołom áby lud cżeſtowáli. SkarŻyw 384.

czestować czym (8): BibRadz Is 25/6; kazał iego ſyny powárzyć/ y cżeſtował go imi BielKron 26v, 26v; Będzieſz przyimował w dom cżęſtuiąc pićiem niewdzięcżniki [Hospitabitur et pascet et potabit ingratus Vulg] BudBib Eccli 29/30[32]; HistHel C4v; SkarŻyw 285, 312; Trzy one Boſkie męże Abráámá náwiedzáiące [...] chlebem proſtym cżeſtowano LatHar 200.

Zwrot: »gościa czestować« (5): poydzieſz do piwnice/ báryłek koſztowáć/ W ktorey lepſze/ á s ktorey/ maſz goſcie cżeſtowáć. RejZwierz 142v; BielKron 71; ktemu że pan Giżycki v ſtołu nie ſiedział/ ále to tám/ to ſám/ goſcie cżęſtuiąc chodził GórnDworz S4v; máſłem y mlekiem cżeſtował miłe gośćie ſwoie. SkarŻyw 285, 312.

Iron. i żart. [czym] (3): otoś wzyął Vryaſzowi żonę iedyną [...] poſzkárádziwſzy ią/ cżeſtowałeś go ią BielKron 71.

Zwroty: »gościa częstować« (1): A liſzká ſámá łeptáłá/ Słowy gośćiá cżęſtowáłá BierEz N3.

peryfr. »częstować jądry« = mieć stosunek płciowy (1): ALbo Stáś/ álbo Gąſká [...] Częſtował pánią (niewiem iáko to rzec) iądry. KochFr 77.

W przen [czym] (1): Swięći Boży tym w duſzách ludzkich pożytek Bogu rodzili/ iſz to pierwey ſami iedli y w gorącym żołądku bogomyſlnośći/ y żyćia cnotliwego ſtrawili/ y tym vtyli/ cżym drugie cżeſtowáli. SkarŻyw 312.
2. Czcić, szanować [kogo] (1): á kto vprzeymie kogo cżeſtuie: nie tylko obraz iego/ ále y ſuknią [...] y ćień nákoniec [...] y ślád iego nog [...] wielce ſobie waży. SkarŻyw 301.

Synonimy: 1. czcić, podejmować, przyjmować; 2. czcić, szanować, ważyć.

Formacje pochodne: poczestować, przeczestować, uczestować; częstowywać.

Cf CZESTOWAN, CZESTOWANIE, CZĘSTUJĄCY

KW