[zaloguj się]
[pdf]

PODEJMOWAĆ (142) vb impf

podejmować (140), podyjmować (1), [podymować], podymować a. podimować (1) ZapWar, podejmować : podyjmować NiemObr (2:1).

Oba o oraz a jasne; -é- (17) KochPs, KochFr, SarnStat (14), SiebRozmyśl; -e- (10) MurzNT (2), Mącz (8).

Fleksja
inf podéjmować
indicativus
praes
sg pl
1 podéjmuję podéjmujemy, podéjmuj(e)m
2 podéjmujesz podéjmujecie
3 podéjmuje podéjmują
praet
sg pl
1 m podéjmowåłem, -em podéjmowåł, ja podéjmowåł m pers
2 m m pers -ście podéjmowali
3 m podéjmowåł m pers podéjmowali
fut
sg
3 m będzie podéjmowåł
imperativus
sg
2 podéjmuj
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy podéjmowali
2 m byś podéjmowåł m pers
3 m by podéjmowåł m pers by podejmowali
n by podéjmowało subst
impersonalis
praet podéjmowåno
participia
part praes act podejmując

inf podéjmować (28). ◊ praes 1 sg podéjmuję (7). ◊ 2 sg podéjmujesz (7). ◊ 3 sg podéjmuje (14). ◊ 1 pl podéjmujemy (2) HistAl, SarnStat, podéjmuj(e)m (1) GrabPospR; -emy (1), -(e)my (1). ◊ 2 pl podéjmujecie (7). ◊ 3 pl podéjmują (20). ◊ praet 1 sg m podéjmowåłem, -em podéjmowåł (5), ja podéjmowåł (1) BielKron 254v. ◊ 3 sg m podéjmowåł (17). ◊ 2 pl m pers -ście podéjmowali (1). ◊ 3 pl m pers podéjmowali (7). ◊ fut 3 sg m będzie podéjmowåł (1). ◊ [imp 2 sg podéjmuj.] ◊ con 2 sg m byś podéjmowåł (2). ◊ 3 sg m by podéjmowåł (4). n by podéjmowało (1). ◊ 1 pl m pers bysmy podéjmowali (1). ◊ 3 pl m pers by podejmowali (4). ◊ impers praet podéjmowåno (1). ◊ part praes act podejmując (11).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Ponosić coś uciążliwego; sustinere HistAl, PolAnt, Vulg, JanStat, Cn; subire HistAl, Modrz, Cn; pati HistAl, Vulg, Cn; facere Modrz, Calep, Cn; capere, sumere Mącz, Cn; accipere, pendere, suscipere Modrz, Cn; sufferre JanStat, Cn; recipere HistAl; ponere, studere Mącz; ferre Modrz; conari, consequi, niti Calep; contrahere, dare, dependere, exantlare, excipere, exsolvere, impendere, obire, perferre, persolvere, tolerare Cn [co] (120):
a. W ujęciu czynnym: Wykonywać, czynić, przedsiębrać, dawać (61): BielKron 119; wſzyſtko podeymowáć/ co ſtárſzy roſkażą BielSat L4v [idem BielSjem]; StryjKron 722; BielSjem 28; A Zeby táką wypráwę/ wedłuk proporciey pożytkow ſwych/ rownem wſzyſcy koſztem y rowną pracą [...] podeymowáli GrabPospR L2v.

podejmować dla kogo, dla czego (14): Multum tibi laboris sumis mea causa, Wiele prácuyeſz/ álbo podeymuyeſz dla mnie. Mącz 34d. Cf Zwroty.

podejmować komu (1): ktory [król Zygmunt] bárzo rad przyzwolił tym obycżáiem/ áby ołd y ine powinowáctwá krolom Polſkim [Pruski Mistrz] podeymował BielKron 415v.

W charakterystycznych połączeniach: niespanie podejmować, obowiązki (2), old, podatki (2), powinności (powinowactwa) (2), rzeczy, sprawę, wiele, wiele niewczasow (2), wszytko (2), wyprawę (wojenną) (2).

Zwroty: »brzemię, onera podejmować« [szyk zmienny] (4:3): RejZwierc 187; Krolowie/ Kſiążętá pobożni/ niemáią z ſiebie dáwáć przycżyny walce/ tylko zá muſzenim podeymowáć to brzemię BielSpr 36v; SarnStat 1179, 1211, 1214; Naprzod áby officiales ábo vrzędnicy z pożytkow vrzędnicżych/ ludźie ſłużebni z pożytkow ſłużby ſwey/ mieſckiego ſtanu ludźie z pożytkow mieſckich/ ktorzy wſzyſcy przy pożytkách ſwych onera y powinności podeymuią/ áby ći táką wypráwę cżynili GrabPospR Mv, M.

»koszt, nakład podejmować« [w tym: nakład i koszt (1)] = sumptus a. sumptuum iacturam facere Modrz [szyk zmienny] (6:3): widźimy że wielkie mnoſtwo práwuiących ſię/ bárzo wiele cżáſu prozno trawi/ nakłády wielkie podeymuie ModrzBaz 138v, 25v; PaprUp F2v; Długi Rycérztwu popłáćić, którzy czáſu interregnum koſzt podéymowáli. SarnStat 108, *4v, 404; GrabPospR L4v, N4v.

»pilność, staranie podejmować« [w tym: dla kogo (1)] [szyk zmienny] (4:1): Quoniam tantum in ea arte ponitis, Iż ták wiele w tey nauce pilnośći y práce podeymuyecie Mącz 309d, 423c; nie było by przecż záprawdę ſzyie łámáć/ á ták wiele ſtáránia/ y pracey [...] podeimowáć GórnDworz Ee2; HistLan B2; RejPosWstaw [414].

»pracą, robotę, służby podejmować« [w tym: pracą i robotę itp. (2); dla kogo, dla czego (10), o kim (1)] = laborem sustinere HistAl, laborem capere a. sumere Mącz; laborem ferre Modrz; conari sub onere Calep; onera sufferre JanStat [szyk zmienny] (31:4:1): Zadney prace áni roboti, ktora łákomſtwu ſluży nie podeymuiemy HistAl I6v; GroicPorz B, e4; Tákież ine ſłużby Boże/ ktore Zydowie podeymowáli ná on cżás [...] ściągáły ſie ná nowy zakon náſz Krześćiáńſki BielKron 36, 32, 79v, 211, 220; Non fuit caussa cur tantum laborem sumeres, Nie było żadney potrzeby/ abyś ſie dlatego trudźił. Ták wielką prącą [!] podeymowáł. Mącz 72d, 309d, 423c, 440c; GórnDworz Bb5, Ee2; HistLan B2; RejPosWstaw [414]; WierKróc Av; Bo ponieważ wſzytkie wſzytkich ludźi miłośći iedná oycżyzná w ſobie zámyka/ tedyć onę nád wſzytko trzebá przekłádáć/ y wſzytkie prace dla niey mężnie y śmiele podeymowáć [omnesque labores animo magno et elato pro illa suscipiendi] ModrzBaz 43v, 125v; SkarŻyw 202, 332, 411; NiemObr 39 [2 r.], 51; ActReg 167; Calep [700]a; LatHar 22, 96; WujNT 212, 873; SarnStat 351, 893; SkarKaz 40b; [A gdi on iuſz niedaleko był od domu/ poſłał do niego/ ſetnik przyiációł/ mowiąc iemu/ Panie/ niepodeymui prácyi/ Bomći nieieſt godźien/ abyś wſzedł pod przykrycie moie MurzNT Luc 7/6 (Linde)].

»trudności (a. trudy) podejmować« [w tym: dla kogo (2), o kim (1) ] [szyk zmienny] (6): Nie doſzło ſpełná trzech lat wcżáſowi onemu/ Iák wymawiano ſtráwę ſtárcowi biednemu. Wymiátuiąc ná ocży ty wſzytki trudnośći/ Ktore podeymowano o Iego Miłośći. HistLan A4v; RejPosWstaw [414] [2 r.]; CzechRozm 186; SkarŻyw 517; KlonWor 48.

Szereg: »(z)nosić i podejmować« (3): Iuż nie mowię o Biſkupy/ ktorzy wżdy y w rádzie ſladáią [...] y inſze wżdi brzemioná Koronne iáko táko noſzą y podeymuią. RejZwierc 187; SarnStat 1211, 1214.
b. W ujęciu biernym: Doznawać, znosić (59): A tenći więc owoc przynośi (marg) Rozumiéimy w ktorembykolwiek ſtanie żył/ bylę potciwęm/ wſzakże tak ieſli będzie ſtale trfał przy słowie przyiętem i będźieli wſzyſtko coby nań przyſzło ſkromnie podeimował (–) MurzNT Matth 13/23; BibRadz II 98b marg; BielKron 145; zá cię to wſzytko podeymuie [Chrystus] coś ty podeymowáć miał RejPos 106; KochTarn 79; Naufragor Naufragium facio, navem frango – Rozbicie łodzi podeimuię. Calep 690b; WujNT 2.Tim 3/11, 1.Petr 1/6; WitosłLut A4; Czytamy y o świętych Pátryárchách/ iákie około dźiatek fráſunki podeymowáli. SkarKaz 45a; SkarKazSej 659b.

podejmować dla kogo, dla czego (13): Abowiemem dla ćiebie podeymowáł pohańbienie/ á zelżywość okrywáłá oblicze moie. BibRadz Ps 69[68]/8; ktorym niethylko ſam ſobie żył [...]/ ále y wam wſzytkim takież y wáſzym potomkom/ dla których ia wſzelkie niewcżeſnośći podeymował záwżdy BielKron 254v, 143; SkarŻyw 582; Niech ſię bierze náuká z naświętſzey Mátki [...]/ áby kłopoty y fráſunki/ ktore dla wychowania dźiatek/ dla chwały Bożey y Rzeczypoſpolitey [rodzice] podeymuią/ wdźięcznie od Páná Boga [...] przyimowáli. SkarKaz 45a. Cſ »mękę podejmować«, »podejmować nakład«, »nieprzezpieczeństwo podejmować«, »śmierć podejmować«.

podejmować od kogo, od czego (6): był tam na puſzczyi [Jezus] przes czterdźieści dni/ podeimuiąc od ſzatana pokuſzy MurzNT Mar 1/13; ModrzBaz 62; Calep 497a; WujNT Hebr 12/3. Cf »nieprzezpieczeństwo podejmować«, »szkodę podejmować«.

podejmować prze kogo (1): Boć nie ſą te żáłośći rowne cżáſu tego/ k niebieſkiey rádośći zbáwienia wiecżnego/ ktore Bog gotuie/ káżdemu ktory przeń ſmutek podeymuie. ArtKanc K2.

podejmować prze co [= z powodu czego] (1): Ma pokóy Andromedá/ lecz ia przykowány Do ſkáły prze cudzy grzéch podéymuię rány. KochFr 94.

W charakterystycznych połączeniach: frasunki podejmować (3), kłopoty (2), krzywdy, łupiestwo, niewczesności (niewczas) (3), pohańbienie, pokusy, przeciwieństwo, prześladowanie, rany (3), rozbicie łodzi, smutek, troszkę utrapienia, umniejszenie majętności (2), wszy(s)tko (2); skromnie podejmować; dla Chrystusa podejmować, dla prawdy, dla prożnej sławy, dla świadectwa, dla (wyznania) wiary (2), dla wychowania dziatek (około dziatek) (2); od grzesznikow podejmować, od niepogody morskiej, od obywatelow Krolestwa Węgierskiego, od ognia, od szatana; podejmować prze cudzy grzech, prze ojczyznę.

Zwroty: »dobrowolnie podejmować« (2): iz oni [katolicy] nieboią się quaevis discrimina subirem dla religieyswey. iako ie dobrowolnie Przodkowie ich inprimiti na Ecclesia podeimowali, yterazgdzie indziey podeymuią ActReg 19.

»podejmować karanie (a. karność), kaźń« = poenam pendere Modrz, Cn; disciplinam sustinere PolAnt; multari, plecti, peccatum luere, poenam dare a. dependere a. exsolvere a. luere a. perferre a. persolvere a. subire a. sufferre, puniri, supplicium dare a. expendere a. pendere Cn [szyk zmienny] (2:1): BudNT Hebr 12/7; Bo niemáſz nic Rzecżypoſpolitey ták ſzkodliwego/ iedno gdy niektorzi możni niepodeymuią kárnośći od Rzecżypoſpolitey włożoney. ModrzBaz 96; Ciérpiałem niewczás/ przenáſzládowánié/ Podéymowałem cáły dźiéń karánié. KochPs 108.

»klęskę podejmować« (1): WIele ſie tego przydawa [...] iż nieopátrznym położeniem Woyſká/ kleſkę ſzkodliwą podeymuią. BielSpr 7v.

»mękę (a. męczeństwo) podejmować« [w tym: dla kogo, dla czego (3)] = tormenta subire HistAl [szyk zmienny] (7): Mękę rowną podeymuie/ ktory złemu pochlebuie. BierEz K2; HistAl Kv; SkarJedn 5; Idę do Laureaku dla Chryſtuſa mego męki podeymowáć y krew rozlać. SkarŻyw 402, 92; WujNT 20; SiebRozmyśl H4v.

»podejmować [dla kogo] nakład« (1): Co zacż ieſt/ dlá ktorego/ ták fráſunki wſzelkie/ Podeymuiećie/ ktemu y nákłády wielkie. PaxLiz B4.

»nieprzezpieczeństwo (a. niebezpieczność) podejmować« [w tym: dla czego (1), od kogo (1)] = periculum subire Modrz; iniuriam sustinere JanStat (6): O mężowie y rycerze moi namocnieyſzy ktorzyſcie do thych cżáſow woienne nieprzeſpiecżnoſći podeymowali [qui ... bellorum pericula passi estis] HistAl D2v; ModrzBaz 116; SkarŻyw 46; ktorzy [...] ná żądánié náſzé bárzo trudné nieprzeſpieczenſtwá ćiał/ y vmnieyſzénia máiętnośći podéymuiąc/ wſzędy y záwżdy nam byli poſłuſzni [variis periculis corporum et extenuatione rerum, devota subiectione ubique et semper paruerunt JanStat 5]. SarnStat 9 [idem] 889, 1238.

»szkodę, utratę podejmować« [w tym: szkodę i utratę (1); od czego (1)] = detrimentum accipere Modrz, Cn; damnum consequi Calep; fraudum pati Vulg; puniri PolAnt; calamitatem accipere, cladem accipere, damnum contrahere a. facere, detrimentum capere a. facere, iacturam accipere a. facere a. pati, incommodum capere, noxam contrahere, obnoxium esse, pessimari Cn [szyk zmienny] (10:3): GliczKsiąż F7v; Chytry widząc nieſzcżęſćie kryie ſię/ á proſtacżkowie niedbale miiáiąc ſzkodę podeymuią BibRadz Prov 27/12; Aby budowanie niepodeymowáło ſzkody od ogniá ModrzBaz 83v; SkarŻyw 582; CzechEp 24; BielSjem 19; Calep 497a; Czemuż ráczey krzywdy nie ćierpićie? czemu ráczey ſzkody nie podeymuiećie? WujNT 1.Cor 6/7; SarnStat 410, 609; żaden bacżny [...] wielkim ſzkodom y vtrátom R.P. náſzey/ ktore w zbytecżnych koſztách podeymuiem pátronem nie będźie być chćiał. GrabPospR N3v; SkarKazSej 659b; [LustrRus 166].

»śmierć podejmować« [w tym: dla kogo, dla czego (3)] = mortem recipere HistAl [szyk zmienny] (5): HistAl B5; Inde sancti Martyres dicti sunt, Iż dla ſwiádectwá á wyznáwánia wiáry á nauki o pánie kryſtuſie ſmierć podeymowáli/ Męczenicy. Mącz 210c; GrabowSet Q; WujNT 20; SkarKaz 241b.

»śmierć podejmować« = być zabijanym (1): Krol Kálekucki chcąc ſie záchować po Krześćijáńſku/ nie iada żadney rzecży co śmierć podeymuie/ to ieſt wołow/ ptaków BielKron 453v.

»trudność, uciążenie podejmować« (1:1): mi maiącz wzgląd na pilne prozbi poslow Mazoweczkich i na vcziązenie vbogiei slachti ktore podimuyą sliacz albo iezdzącz po pieczethowanie thakowich przipozwow [...] ZapWar 1545 nr 2646; BielSjem 19.

2. Utrzymywać, żywić, udzielać gościny; exhibere, pascere, sustinere Vulg; alere, educare, nutrire, sustentare, tolerare, tueri Cn [kogo] (16): ná tych mieſcach były folwárki Kxiążęćiá onego wyſpu imieniem Publiuſſá/ ktory nas przyiąwſzy/ przez trzy dni łáſkáwie podeymował. Leop Act 28/7, Num 11/14; KochMon 27; SkarŻyw 593 marg; Witołd rok cáły Záwolſkich Tátárow w Litwie podeymował dla tey woyny. StryjKron 522 marg; ReszList 166, 169; WujNT Act 28/7.

podejmować czym (4): A gdźież tu zmiánká tego namnieyſza iż on [Chrystus] tám miał cudową mánną lud podeymowáć? CzechEp 189, 189 [2 r.]; KlonWor 59.

W charakterystycznych połączeniach: gacha podejmować, lud (4), pielgrzymy (3), rannych; często podejmować, łaskawie, przyjacielskie; w domu podejmować, w szpitalu; manną podejmować (3), pieniędzmi.

W połączeniu szeregowym (1): Ieſt o trzydźieśći Spitalow w ktorych [...] ránnych opátruią/ przyodźiewáią/ podeymuią ReszHoz 117.

Zwrot: »pod dach podejmować« (1): Bráctwá Kſiążąth/ Sláchćicow/ y Praełatow zacnych/ ktorzy ná ſię dobrowolnie niektore powinnośći prziymuią/ mowić pewne paćiorki/ [...] pielgrzymy pod dách podeymowáć ReszList 158.
Szeregi: [»podejmować i chować«: tedy tą żona jego [...] będzie powinna podejmować i chować tego Wincentego i z żoną jego aż do samej śmierci KsięgiSądŁąck 1597 nr 324.]

»czestować i podejmować« (1): Krolem w tim go być pokázuie/ iż Abrámá z iego towárzyſzmi ſprácowánemi y głodnemi/ czeſtował y podeymował. BibRadz I 8a marg.

»podejmować a żywić« (1): on [Abdyjas] zebrawſzy ich [proroków] ſto/ pokrył ie w iáſkiniach [...] y podeymował ie á żywił chlebem y wodą [pavit eos pane et aqua]. Leop 3.Reg 18/4.

3. Wspierać, wspomagać; suscipere Vulg; sustentare JanStat [kogo] (3): Wſzytkoćiem wam vkazał/ iż ták prácuiąc potrzebá podeymowáć ſłábe WujNT Act 20/35.

podejmować ku czemu (1): ábyſmy tym/ któré ku ćieleſnéy potrzebie podéymuiemy/ y zbáwienné téż náuki im [...] podawáli SarnStat 986.

podejmować czym (1): Leop Ps 75 arg cf Szereg.

Szereg: »podejmować a obdarzać« (1): Dobrodzieyſtwá ſwe Bog oznáymia ktoremi nas tu podeymowáć á obdárzáć racży. Leop Ps 75 arg.
4. Brać, przyjmować (2): Adsumo, Prziymuyę/ podeymuyę. Mącz 432c.

podejmować co na co (1): Ci go pokornie vpomináli/ áby iákie imienie ná wyżywienie klaſztoru [...] przyiął. ále on nigdy ſię ná to námowić [...] niedał (marg) Imieniá ná wyżywienie braćiey podeymować niechćiał. (–) SkarŻyw 324 marg.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Sustineo, Podeymuyę/ podpieram/ też cierpię. Mącz 448b; [Podymuię/ vide podeymuię Volck Rrr4].

Synonimy: 1. cierpieć, doświadczać, doznawać, odnosić, podnosić, wytrzymawać, znosić; 2. chować, czestować, karmić, żywić; 3. dawać, obdarzać, opatrować, posilać, wspierać, wspomagać; 4. brać, przyjmować.

Formacje współrdzenne cf JĄĆ.

Cf PODEJMOWANIE, PODEJMOWANY, PODEJMUJĄCY

JB, MM