[zaloguj się]
[pdf]

DRĘCZENIE (34) sb n

-en- (31), -ęn- (1).

Pierwsze e jasne, w końcowym wahania.

Fleksja
sg pl
N dręczenié
G dręczeniå
D dręczeniu
A dręczeni(e) dręczeniå
I dręczeni(e)m, dręczenim

sg N dręczenié (21); -é (3), -e (1), -(e) (17); -é SarnStat (3), -e BiałKat. ◊ G dręczeniå (6); -å (5), -a (1); -å Mącz, LatHar (3); -å : -a MurzHist (1 : 1). ◊ D dręczeniu (1). ◊ A dręczeni(e) (3). ◊ I dręczeni(e)m (1) LatHar, dręczenim (1) WujNT. ◊ pl A dręczeniå (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Zadawanie cierpień fizycznych lub moralnych; exercitus, insectatio, vexatio Cn (8):

dręczenie kogo (2): Dręcżenie narodu Bożego w Egipcie. SkarŻyw 477 marg; SarnStat 1196.

dręczenie czyje, kogo, czego [=przez kogo] (3): A dręcżenie ich [szarańczy] było/ iáko dręcżenie ſzkorpionowo kiedy vkąśi cżłowieká. RejAp 76, 76; y inſzych opętánych bárzo wiele/ od dręcżenia ducha złego wyſwobodźił. LatHar [537].

Szereg: »dręczenie i uciśnienie« (1): którzy [kommissarze] máią inſtruktarz ſpiſáć tego cłá/ [...] áby nieſłuſzné dręczenié y vciśniennié ludźi nie było nád ſwobody Koronné. SarnStat 1196.
a. Dobrowolne zadawanie sobie cierpień, umartwianie się (o praktykach religijnych) (3):
Wyrażenie: »dręczenie ciała« (3): A ma w ſobye poſt wſſyſtki dręczenya ćyáłá KromRozm I I2v; vſtháwiay ſobye dręcżenie ciáłá iákie chceſz RejPos 130; LatHar 658 marg.
2. Odczuwanie cierpień fizycznych lub moralnych, cierpienie, męka, męczarnia; tormentum BartBydg, Mącz, Calep, Cn; cruciatus, torsio Mącz, Calep; carnificium Mącz, Cn; carnificina, cruciamentum, vexatio Mącz; gehenna Calep (26) : BartBydg 160b; MurzHist P4v; BibRadz 4.Esdr 8/57; Mącz 39a [2 r.], 69d [2 r.], 458d, 459b, 491d; RejAp 123; BiałKat 376; BudBib 4.Esdr 8/57; Gehenna ‒ Dręczenie, piekielni ogien. Calep 448b, 273b, 1074a, 1074b; y przynośili mu wſzytkie ktorzy ſię źle mieli/ á byli zięci rozmáitemi chorobámi y dręczenim [tormentis] WujNT Matth 4/24.
Wyrażenia: »dręczenie na ciele« [szyk 1 : 1] (2): Ogień nieugáſzony/ y wſzelkie ná duſzy y ná ćiele/ ktore ſię iedno wymyślić może/ dręcżenie. LatHar 670, 669.

»dręczenie na duszy« [szyk 1 : 1] (2): LatHar 669, 670 cf »dręczenie na ciele«.

»dręczenie ognia piekielnego« (1): iż cokolwiek złego tu vćirpiſz/ możeſz to názwáć [...] máłą rzecżą/ [...] ieſli ią porownaſz bądź z cięſzkośćią y rozlicżnością mąk y fráſunkow Páná twego/ [...] bądź z nieznośną boleśćią y dręcżeniem ogniá piekielnego LatHar 578.

»dręczenie ogniowe« (1): wſzechmogący Boże/ [...] ktoryś dał świętemu Wáwrzyńcowi palenie y dręcżenie ogniowe zwyciężyć. LatHar 443.

»wieczne dręczenie« (1): á po dniu ſądnym wiecżnego dręcżenia ná ćiele y duſzy pewne ſpodziewánie. LatHar 669.

Szeregi: »boleść i dręczenie« (2): ku weſelu to niemoże być/ ale raczyi ku boleści i dręczęniu MurzHist Gv; LatHar 578.

»katowanie i dręczenie« (1): Rácż mię też wyſwobodźić od ogniá y męki wiekuiſtey/ od wſzelkiego kátowánia y dręcżenia bezbożnym ludźiom nágotowánego LatHar 19.

»męka a dręczenie« (2): Bo to czuię/ iſz śię żádná pociecha vmysłu moiego chfyćić niemoże/ ale tilko męki a dręczeniá MurzHist F4v; Mącz 69d.

Synonimy: 1. ciśnienie, gnąbienie, męczenie, męka, trapienie, uciśnienie; 2. boleść, cierpienie, katowanie, męka, trapienie.

Cf DRĘCZYĆ

ZZie