Fleksja
|
sg |
pl |
| N |
gość |
goście |
| G |
gościa |
gości, gości(o)w |
| D |
gościowi, gościu, gościewi |
gościóm, gości(e)m, gościåm |
| A |
gościa |
goście, gości |
| I |
gościem |
gośćmi, gościami |
| L |
gościu |
gościach, gości(o)ch |
| V |
gościu |
goście |
| inne |
sg G a. A - gościa; pl G a. A - gości; du (?) N - gościa
|
sg N gość (84). ◊ G gościa (31). ◊ D gościowi (14), gościu (2), gościewi (1) LibMal; -owi : -u Calep (1 : 2). ◊ A gościa (41). ◊ G a. A gościa (5). ◊ I gościem (66); -em (7), -ęm MurzNT (4), -(e)m (55). ◊ L gościu (6). ◊ V gościu (35). ◊ pl N goście (76). ◊ G gości (58), gości(o)w (2) BielŻyw, MiechGlab. ◊ D gościóm (42), gości(e)m (2), gościåm (1); -(e)m GlabGad; -óm : -(e)m : -åm Mącz(4 : 1 : 1); ~ -óm Mącz (4), -om (2) KochWr, KochPieś, -(o)m (36). ◊ A goście (90), gości (4); -i WerGośc, KochPieś, PudłFr-, -e : -i ReszList (3 : 1). ◊ G a. A gości (12). ◊ I gośćmi (34), gościami (4) MiechGlab, StryjKron (2), KołakSzczęśl; -ami (3), -(a)mi (1). ◊ L gościach (1) Prot, gości(o)ch (1) RejPos. ◊ V goście (3). ◊ du (?) N gościa (1) KołakSzczęśl C.
1.
Przybysz, obcy, cudzoziemiec; niestały mieszkaniec; pielgrzym, wędrowiec; zwiedzający;
peregrinus BartBydg, Calag; hospes Mącz, Cn; advena BartBydg; externus, extraneus, xenos Mącz; adventor, diversitor, diversor, hospita, interventor Cn (298):
Owa śię mu gość przygodził/ Ien był wiele świátá ſchodził BierEz P4,
I,
P3v,
P4 [3 r.],
P4v [2 r.],
R2v;
OpecŻyw 14v;
ForCnR E2;
BartBydg 5b,
111;
On nalazſzy krola Pannonſkiego [...] kłaniaiąc ſie krolowi imieniem Iuhrow do ich ziemie goſciow, y dali mu konia białego MiechGlab 59,
59;
Item powyada yſz v Marczina Gyerky spyącz wkomorze Goſzczyom kthorzi theſz tham spali skalyeth albo zwaczkow 4 thalyeri bill wytrzaſznal y 3 pyerſezionki. LibMal 1548/142v,
1553/174;
RejKup e4,
p7v;
MurzNT Matth 25/35,
38,
43,
44;
BielKom G6;
LubPs L marg,
V3v;
ZApowiedź Vrzędną powinien káżdy przyiąć zá roſkazánim Sędźiego/ ná ſwego goſćiá/ komorniká/ y ktorego kolwiek dłużniká. GroicPorz ee2;
Leop Ex 20/10,
2.Reg 15/19,
Act 17/21,
1.Petr 4/9;
BibRadz Gen 17/8,
18 arg,
I 10b marg [2 r.],
Gen 19/9,
20/1 (
23);
przypłynąłem do kroleſtwá Budomel/ wiedząc iż to Kſiążę Budomel ieſt dobrego záchowánia ku káżdemu gośćiowi BielKron 450v,
12,
24v [2 r.],
44v,
52v [2 r.],
54 (
23);
KochSat C;
Mącz 159a,
451d;
Prot A4;
GórnDworz B7v,
Pv [2 r.];
HistRzym 22v,
34v,
79;
RejZwierc 78,
242;
BudBib Ex 2/22;
BiałKaz I2v;
BudNT Matth 25/44,
Tit 1/8,
Petr 4/9;
CzechRozm 43v;
ModrzBaz 33v,
36v;
KochDryas A2 [2 r.];
KochOdpr A3v;
KochPs 141;
Gdy iuſz wſzytko było znieſione/ przyzwał iednego złotniká gośćiá z Rzymu Aſteryuſzá/ y przedał mu ono ſrebro SkarŻyw 455;
On mniemáiąc aby żywy był święty Antoni/ á gośćiem do klaſztoru przyſzedł: ſzukał go długo po klaſztorze SkarŻyw 546,
133,
285 [3 r.],
357,
441,
452 [3 r.] CzechEp 201;
KochFr 32,
43,
65,
91 [2 r.],
93 [2 r.];
KlonŻal C4;
KochDz 104;
ReszHoz 117;
ReszList 162,
170 [3 r.],
173 [2 r.];
Mácedońcżykowie zgłádzeni ſą/ gdy niektorzy oſzpećili corkę gośćiá iednego/ y potym ią zábili. WerKaz 297;
KochPam 80,
81,
82;
KochPieś 29;
KmitaPsal A2;
ActReg 155;
Iáko się ma Vrzędnik/ táko przy Pánie/ ták y przy gośćiu/ rządnie w dworze záchowáć. GostGosp 22,
12,
22 [2 r.],
24 [5 r.],
25,
26,
58;
GostGospPon 169;
Tym ćię potykam/ gośćiu w Polſzcże drogi/ Niżli przeſtąpiſz bramy pierwſzey progi. GrochKal 27,
11;
GórnTroas 19;
LatHar 376,
697;
Abowiem miłość zákryie wielkość grzechow/ przyiemni gośćiá bądźćie ieden drugiego. KołakSzczęśl C;
(A wſzyścy Atheniczánie/ y ći co tám mieſzkáli gośćie żadną ſię inſzą rzeczą nie báwili/ iedno powiedánim ábo ſłuchánim nowin) WujNT Act 17/21;
Namilſzy/ wiernie czyniſz cokolwiek dźiáłaſz dla bráćiey/ á to dla gośći. WujNT 3.Ioann 5,
Matth 25/35,
38,
43,
44,
Hebr 13/2;
WysKaz 6;
SarnStat 411;
WitosłLut A4;
SkarKaz 516b marg;
PaxLiz C3v;
KlonWor 35,
47;
PudłDydo A3,
B4;
ZbylPrzyg B2v.W charakterystycznych połączeniach: gościem być (23), przyść (3); gość drogi, hardy, krześcijański, miły (5), niebieski, niewidany, przypłyniony, rowny, strudzony, ślachetny, uczony, urodziwy, wielki (2), wszeteczny, zdradny, ziemski.
Zwroty:
peryfr. »gościem w domu być« =
stracić prawo własnośd w stosunku do swego domu (
1):
Dziś oto k temu prziydziemy/ Gośćmi w tym domu będziemy. BierEz D4.peryfr. »gościem być w domu« = rzadko w nim bywać (1): Tákie mi ſie myſli podobáią/ Co o ſkárby áni o ſwiát dbáią/ Kiedy doſyć cżynił zakonowi/ Pił iadł á zápłaćił kárcżmarzowi/ A goſciem był záwżdy w ſwoim domu BielKom E7v.
»gościa czestować« [szyk zmienny] (3): SkarŻyw 285, 357; Tymći porządkiem ten ſzpital gośćie ſwoie cżęſtuie ReszList 169.
»mieć gościa« (1): Zadnego weń vcżynku nie cżyń/ ty, corká twa, áni twoy ſyn/ ſługá twoy, áni ſłużebnicá/ bydło, álbo ieśli maſz gośćiá. ArtKanc M6v.
»(po)stawi(a)ć gościa; stawianie (a. postawienie) gościa« = hospitari, receptare, recipere hospitem; hospitalitas, stabulatio Mącz (3 : 2): Recepto, Stáwiam goście/ Stáwiam ná goſpodzie Mącz 36b, 158d, 159a [2 r.], 411c.
»gościa przyjmować (a. przyjąć), ptzyjmujący; przy(j)mowanie (a. przyjęcie) gości« = hospitalitas Calep [szyk zmienny] (17 : 2; 10): Lot okázuie ludzkość w prziymowániu gośći w dom iákoy Abráhám. BibRadz I 10b marg, Hebr 13/2; Mącz 36b; BielSat G4; SkarŻyw 285 marg, 408; Abo y onego nie cżytał/ iż zá przyięćie y nie przyięćie gośći Chriſtus nagrodę y kazń náznácżył CzechEp 59, 59 [3 r.]; ReszList 171; BielSen 17; Calep 490a; GórnTroas 12; A ſą te/ łáknącego nákarmić: [...] gośćiá w dom przyiąć LatHar +++, 253, [255]; WujNT Rom 12/13, 1.Tim 3/2, 5/10, Tit 1/8, s. 778 (8); Gośćie y Rády Koronné máią prziymowáć [Semper hospites et Consiliarios regni excipiant JanStat 294] SarnStat 310, 308, 310, 1290.
»gościa uczcić« (1): wgorze Muronis/ ſkáłę iednę wydrożoną nálazł/ zniey wielki wąſz wylazwſzy/ mieyſcá mu vſtąpił y gośćia vcżćił. SkarŻyw 471.
Wyrażenia: »(nie)wdzięczny [= (
nie)
mile widziany, (
nie)
proszony] gość« =
gratiosus a.
exoptatissimus hospes Mącz [
szyk 9 :
2] (
11):
RejKup p7v;
Bacżąc pánowie iż wdzyęcżnym gośćiem Gwilelm v krolewny/ poięli go ná zamek BielKron 381,
220;
Mącz 149a,
267b;
RejAp 11v;
BielSat G;
MWilkHist E;
Ná oſtátek z wielkim ludem dáley w ziemię Litewſką ćiągnąc/ gdy żywnośći żadney doſtáć niemogli (bo wſzyſtko przed niewdzięcznymi gośćiámi dobrze było ſprzątniono) poczęli od głodu zdycháć/ zwłaſzczá Niemcy StryjKron 432;
BielSen 13;
GrochKal 12.»gość podrożny« (1): Hoyność y pryimowánie [!] gośći podrożnych. SkarŻyw 285 marg.
»postronny gość« (1): To widząć Sędzia á bacżąc poſtronnego gośćiá/ przywieść go do śiebie/ y pytáć go pocżął co by był zacż. SkarŻyw 441.
»gośc przychodni« [szyk 1 : 1] (2): Ia wierzę iż Germani w ſwey ziemi ſą zrodzeni, nie mieſzaiąc ſie z przychodnimi goſciami. MiechGlab 50; StryjKron 432.
Zestawienia: »gościu rad« =
hospitalis,
philoxenusCalep (
2):
Hospitalis ‒ Goſpodarſky. Liudski, goſciurąd. Calep 490a,
800b.»Rad gościom« [jako etymologia imienia Radogost] (1): á to imię Radagoſt álbo Rádogoſt znáć iſz ieſt właſne Sławieńſkie/ iákoby rzekł Radgościom. StryjKron 36.
Szeregi: »cudzoziemiec, (abo, et) gośc« [
szyk 2 :
1] (
3):
Kámieńmigo vkámienuie wſſyſtko mnoſthwo ludzi/ bądz domaká/ bądz cudzoźiemcá ábo gośćiá [sive ille civis sive peregrinus fuerit] Leop Lev 24/16;
Mącz 112a;
Calag 201b.»gość i domowy« (1): Sobótkę [...] Zápalono w czarnym leśie. Tám gośćie tám y domowi/ Sypáli ſye ku ogniowi KochSob 55.
»gość albo pielgrzym« [szyk 1 : 1] (2): tám náleźli Medeą chodząc po brzegu/ od ktorey ſie wywiedzyeli okrucieńſtwá oycowſkiego/ ktore nád pielgrzymy albo gośćmi cżynił BielKron 54v, 43v.
»gość, (albo, a, i) przychodzień« = peregrinus et incola, peregrinus et advena PolAnt [szyk 7 : 1] (8): Nie wykręćiż Sądu gośćiá ábo przychodnia [advenae et pupilli] Leop Deut 24/17; A ktoby też goſć będący miedzy wámi ábo iáki przychodźień mieſzkáiący miedzy potomſtwem wáſzem [Et cum peregrinat fuerit vobiscum peregrinus, vel qui est in medio vestri ad generationes vestras] ofiárował ogniſtą ofiárę Pánu ku wonnoſći wdźięczney BibRadz Num 15/14, Gen 23/4; Mącz 512b; BudBib Lev 25/23; A w kárcżmách niechby tylko gośćiom á przychodniom wolno było do cżáſu zmieſzkáć. ModrzBaz 36v, 36v; CzechEp 59.
»gość i (abo) tułak« [szyk 1 : 1] (2): A ieſliż oto y ći ktorzyby tułakow ábo gośći [...] nie przyimowáli odnioſą ſwoie karánie: coż rzecżemy o tych/ ktorzy ieſzcże y nie z ſwego właſnego wygániáią CzechEp 59, 59.
W przen (20):
BielŻyw 137;
Przetoſz thedy pámiętayćie/ żeśćie y wy niegdy byli Pogány w ćiele/ [...] ktorzyśćie byli ná on cżás bes Chryſtuſá/ odłącżeni od towárzyſtwá Iſráelowego/ y gośćmi [et hospites] w teſtámenćiech Leop Eph 2/12;
Przeto was Bog wyſłuchał y záwżdy wyſłucha/ Y da wam ku náuce wáſzey ſwego Ducha. Ale rádzę z tym Gościem ábysćie mniey pili/ Zebysćie go w głębokim Koflu nie topili. Prot C3v;
RejPos 144v;
y zmyſły wſzytki Cięſzkim/ nieznośnym gościem opánowáne KochOdpr Dv;
GórnRozm G4v;
KlonWor 38.W charakterystycznym połączeniu: być gościem (3).
Fraza: »nie gość, gościem [coś u kogoś, komuś]« = coś często się zdarza (1 : 1): Nie gośćiem żáłość v mnie GrabowSet E4, Lv.
Zwrot: »przyjąć gościa« (1): przyiął tákiego gośćiá [kośći świętego Fłoriana męczennika] Kázimierz/ ſam pieſzo idąc zá onym drogim ſkárbem. SkarŻyw 403.
Wyrażenia:
peryfr. »dębowe goście« =
karanie biciem(
1) :
Zły záwżdy ná grzbiet ma dębowe goſcie. RejZwierc 222.peryfr. »srebrne goście« = pieniądze (1): Zá niego w náſze te Sármátckie włośći, Náprowádzono w miechy ſrebrnych gośći. KlonKr E.
»wdzięczny gość« (2): iáká rádość á iáka pociechá sſtáłá ſie ieſth wſzytkiemu ſwiátu/ z národzenia á s przyſcia tego náſzego ták wdzięcżnego goſciá RejPos 18; KlonKr E.
Szeregi: »nie gość ani pielgrzym« (
1):
Gdyż ná nas y Páweł s. woła/ żechmy iuż nie ſą goſcie áni pielgrzymi/ ále iżechmy iuż ſą domowi á práwie mieſzcżánie Páná ſwego. [bibl. Eph 2/19] RejPos 190.»(nie) gość i (ani) przychodzień« = hospes et advena Vulg (5): A thák iuż nie ieſteśćie gośćie áni przychodniowie/ ále ieſteśćie mieſzcżánie ſwiętych/ y domacy Boży Leop Eph 2/19, AAA2; NiemObr 36; WujNT Eph 2/19, Hebr 11/13.
Przen (29):
a) O nietrwałości doczesnego życia (5): BudBib 4.Esdr 16/41; SkarŻyw 196; Cżemuſz ieden drugiego o kęs źiemie gniećie? Wiedząc/ iżeśćie tu ſą iáko iedni gośćie/ Bárzo krotki tu wiek wáſz BielSen 8; GostGospPon 169; KołakSzczęśl A3v.
b)
Coś, jakaś sprawa, sytuacja (18) :
Pátrzayże iuż Więc Potym gdy młodość podroście/ Iácy záwżdy hárcuią około niey goście. RejWiz 89v;
KochSat A4v;
GrabowSet Ev,
Yv;
LatHar 2.Z przydawką przymiotnikową (13): RejWiz 6, 59v, 188v; RejZwierz 123; y pocżnie cżuć v ſiebie nowego goſciá/ [...] Więc gdy wzrok chćiwym/ á vſtáwicżnym ſtrzelániem ná vpodobáne ciáło/ co dálej to więcey drew ná ogień kłáść pocżnie GórnDworz Mm; RejZwierc 238v; WisznTr 23. Cf Wyrażenia.
Wyrażenia: »nieproszony gość« (
1):
A ták nie chodź iáko woł tám gdzye ciáło ciągnie/ Boć záwżdy ná ſwąwolą/ gdzye ſie roſkoſz lągnie. A to vważ co s tego iuż káżdemu rośćie/ Wierz mi że wnet przypádną nieproſzeni goście RejWiz 190.»(nie)wdzięczny gość« (5): RejWiz 43; RejZwierz 141; á wſzákże część wewnątrz zwyćięża/ á część ná wiérzch wypędzą/ áże człowiek pozbędźie niewdźięcznégo gośćiá ſwégo w pokoiu. SienLek 133v; RejZwierc 221, 227v.
c)
Śmierć (3):
czeka mię komorká w domu vbogich oycow moich/ do ktorey rychło gość on nie bywáły/ z czeladką ſwoią/ z niemocámi y boleśćiámi zákołáce. SkarKaz 2,
2.Zwrot: »goście mieć« (1): thrudnoć Bogá okłámáć/ śmierći ſię vwiárowáć/ byś ſię ná kray świátá ſkryć chćiał/ y thám gośćie będźieſz miał ArtKanc R20.
d)
Złodziej (2):
Wpuśći rękę drapieżną przezedrzwi do śieni: Odmykáć do bogacżá zdrayca ſię nie leni. Lecż Chryſeros opátrzny cżuł ſię w powinnośći: Przygotował ſię dobrze dla tákowych gośći. KlonWor 42.Zwrot: »mieć goście« (1): Cáłą noc ſie łeb wierći oney dzikiey świni/ Gdyż ták kábat miał goście co ſie dzyeie ſkrzyni. RejWiz 12.
e) Opady atmosferyczne (1): Pewnie widzi iż z niebá ná doł będą goście. Ieſli nie deſzcż tedy grad plutá iáka pewnie RejWiz 125v.
a. Najeźdźca (3): Puſte polá Podolſkie dziś po nim wzdycháią/ Iże cżęſte s pogánow tám goſcie miewáią. PaprPan V2; KochJez B2v; ZawJeft 8.
[
Wiele użyć w znacz.
1.
i 2.
nie daje możliwości niewątpliwej interpretacji znaczeniowej].
2.
Zaproszony w gościnę, podejmowany w czyimś domu;
conviva Mącz, Calep, Cn; coepulo, hospes, pransor Mącz, Cn; epulo Mącz; compransor Cn (255):
A ſam ſzedł obiadá pilić/ Bo Xánt z gośćmi rychło miał przyść BierEz E2,
C2,
C2v,
D,
Dv,
D2 (
15);
OpecŻyw 41 [3 r.],
62v,
169v;
BielŻyw 50;
Wſzelki prawi goſpodarz pirwey goſciem dobre picie podawa GlabGad G;
RejRozpr G2,
G2v;
LibMal 1547/131v,
1554/188;
Nuże panowie goſcie iakoz ſie tu macie RejJóz O2v,
O3 [2 r.],
O5v;
MurzNT 38v [3 r.];
GliczKsiąż D8;
RejWiz 12,
17v,
18v,
26v marg,
67 [2 r.] (
9);
Wſſedł Potym Kroł chcąc oględáć gośćie ſwoie: y vyźrzał tám cżłowieká nieubránego w odzienie ſwádziebne. Leop Matth 22/11;
RejFig Aa3 [2 r.];
OrzRozm I4;
BielKron 71,
95v,
97v [2 r.],
122v,
123 (
10);
Acclamare hospitibus, Kázáć dobrey miſli być gośćióm. Mącz 55b;
Inhospitalitas, Nieludzkość przećiwko gośćiam. Mącz 159a;
Egomet convivas moror, Ia ſam goście zámieſzkawam. Mącz 232d,
18b,
34c,
70b,
107b,
159a [2 r.] (
17);
GórnDworz P8v,
R6v;
HistRzym 12v,
14v,
24,
24v,
52v [2 r.];
RejPos 238,
240v,
309,
310,
320v;
BielSat D2v,
N4v;
RejZwierc 31,
150v;
StryjWjaz C3v;
ModrzBaz 52v;
ALEXánder w Graecyey gośćiem w domu będąc Cżłowieká przednieyſzego/ ná gościnne práwá Nie pomniąc/ żonę mu wźiął KochOdpr B4v;
SkarŻyw 51 [3 r.],
58,
390,
391 [2 r.],
597;
StryjKron 149,
385;
KochFr 22,
23 [2 r.],
59 [2 r.],
77 [2 r.],
82,
83,
120;
KochSz A4;
KochMRot A4,
B2v;
WerGośc 237;
gdy z iákiego domu/ Wſzyſcy goście wyiádą/ á iáko ſie komu/ Tám będąc przes wſzytek cżás oni záchowáli: Ták ich będą wſpomináć/ co w domu zoſtáli. WisznTr 14;
Iákokolwiek zwano Wino/ co w ćię [dzban] lano/ Przymkni ſye do nas/ á day ſye náchylić: Chciałbym twym dárem gośći ſwych pośilić. KochPieś 4,
20;
KochSob 63;
PudłFr 4 [3 r.],
28,
29;
BielRozm 27;
GórnRozm F2,
I3,
I3v;
KochWr 24;
ActReg 155;
Calep 257a [2 r.],
[1149]b;
Phil M3;
GórnTroas 71;
KochPij C4 [2 r.];
GrabPospR K3v;
Dźiś nas w tych krolách do Syná ſwego y tego co z niebá przynioſł przyzwáć raczył: iáko gośći do domu ſwego/ ná wielką vcztę SkarKaz 517a,
457b;
SapEpit B4;
KlonWor **3v,
59 [3 r.],
60;
RybWit [A2]v;
krol Agátocles gdy ſwoim część [!] ſpráwiał/ Miedzy złote naczynie záwſze glinę ſtáwiał/ [...] A przyczynę powiádał tę przed goścmi ſwymi SzarzRyt D3.W charakterystycznych połączeniach: gościem być (9); gość baczny, częsty, dobry, dziwny, miły (3), prosty, wesoły(2), wieczerzający, wielki, zacny (7).
[Przysłowie: Veniat qui proderit hospes, wdzÿącznÿ goſcz bądzÿeſz gdÿ czo przÿnÿ[esiesz]. [dopisek ręczny w:] MurmSpicz.]
Zwroty: »mie(wa)ć goście« =
habere hospites Mącz;
convivari Calep [
szyk zmienny] (
18):
Mam mieć gośćie przy wiecżerzy BierEz Dv,
E2;
OpecŻyw 53v;
BielŻyw 50;
LibMal 1545/102v;
RejWiz 75,
192;
Miałem wczorá v ſyebie thu w Przymyſlu goſći doſyć OrzList f4v;
RejZwierz 134v;
Mącz 158d;
RejZwierc B4v,
89v;
BudBib Eccli 29/32;
SkarŻyw 454,
455;
KochWr 28;
Calep 257a;
GrabPospR K3v.»(na)prosić (a. zapraszać) gości(a)« [szyk zmienny] (7): RejJóz Ov; A gdy było ná ſwięto ſwego národzenia/ prośił gości do ſiebie ná cżeść BielKron 137v, 375; Instruere et parare convivium et ornare et apparare convivium, Bieſiádę wyrządźić/ náprośić gośći. Mącz 501a; Vocet convivam neminem, Niechay żadnego goſciá niezápráſza, Mącz 501a; LeovPrzepSamb b3v; WujNT przedm 39.
»goście przyjmować (a. przyjąć)« (5): BierEz G; Ceſarz wdzyęcżnie tákie gośćie przyiął BielKron 414, 280v; Nemo accipit melius, Nikt nie lepiey gośći przimuye. Mącz 214c; ModrzBaz 15.
»gościa (u)czcić, czcenie« [szyk zmienny] (8 : 1): Tego podobno wdzięcżen był/ Iżem gośćiá dobrze vcżćił. BierEz A3v, C4v, D, E2v; RejRozpr H4v; RejWiz 26v; Celebrare convivium, Spráwowáć bieſiádę/ czćić goście. Mącz 45d; Epularis, Gośćynny/ Bieſiádny/ álbo to co ku potráwam á Czceniu goſći należy. Mącz 107b, 184c.
»gościa (u)czestować, czestujący; gość jest czestowany; czestowanie gościa« [szyk zmienny] (9 : 1; 1; 1): A liſzká ſámá łeptáłá/ Słowy gośćiá cżęſtowáłá BierEz N3; MiechGlab 23; Gdy Krol Darius po czeſtowaniu gośći ſpał/ trzei Komorniczy wźiely miedzy ſie Gadkę Leop 3.Esdr 3 arg; RejZwierz 142v; poſłowie y ini gośćie byli cżeſtowáni y z dáry odpráwieni BielKron 408v, 71; Mącz 501a; GórnDworz S4v; SkarŻyw 312; iż kto dźiś do vmoru nie vcżeſtuie gośćiá/ towárzyſzá/ álbo przyiaćielá/ pełnemi nie záſzpuntuie/ nikcżemny ieſt miedzy ludźmi WerGośc 211; PudłFr 29; Calep 257a.
»wezwać gościa; wezwany gość« (1; 2): Káźimierz prośił y wezwał do Krákowá tych gośći BielKron 375; RejPos 157v; Aby káżdy przy ożenieniu ſwym rycerſką ſwą dźielność przed wezwánymi gośćmi pokázował. GrabPospR K3v.
Wyrażenia: »gość (nie)proszony« =
umbra Cn [
szyk 1 :
1] (
2) :
Myconius vicinus, Nieproſzony gość. Mącz 239d;
o młodzieńcu gośćie ſię wſzyſcy proſzeni/ y przyiaćiele pytáią SkarŻyw 234.»gość (nie)wdzięczny« [szyk 3 : 3] (6): Ezop rzekł/ kiedy tám prziydzieſz Gośćiem wdzięcżnym v mnie będzieſz. BierEz D4; RejWiz 13 1v; OrzQuin E3v; RejZwierc 167; OstrEpit Av; Cżęſty gość á niewdźięcżny náwiedza ſąśiády KlonWor 33.
»powołany gość« (1): iż obeſłáć był on krol racżył pirwſzemi y drugiemi poſły powołáne ony gośćie ſwoie, RejPos 238v.
Szereg: »gość i (a) gospodarz; gość z gospodarzem« [szyk 4 : 2] (4; 2): KromRozm I Gv; RejZwierc 260; to ono piwſko znowu przed gośćmi y przed goſpodarzem wychwalał y áż do niebá wynośił WerGośc 242, 242 [2 r.J; PudłFr 38.
Przen (36):
a)
Chrystus w duszach, sercach i umysłach ludzkich(19):
O ſlodki goſciu duſſny/ aż teráz odchodziſs/ wżdy mi powiedz iakorychlo ſie ſemną zaſię zlącżyſs OpecŻyw 20v;
Leop *B2;
RejPos 87,
115,
143,
143v,
144v [2 r.];
ArtKanc A14,
H6;
GrabowSet P2v.W charakterystycznych połączeniach: być gościem; gość drogi, duszny, łaskawy, słodki, święty, wielki, zacny (5).
Zwrot: »przyjąć gościa; przyjęcie gościa« [szyk zmienny ] (2; 1): A ták obácż [...] iákoś powinien wdzięcżnie przyiąc ták zacnego goſciá/ ktory duchownie przez łáſkę á przez miłośc ſwą záwżdy ſie bierze do ciebie á do przybytku ſercá twoiego. RejPos 3v; KarnNap D2v; świádomiſmy dobrze y nikcżemności náſzey/ y w przygotowániu/ ná przyięćie gośćiá tákiego/ ſłábośći y oźiębłośći náſzey. LatHar 246.
Wyrażenie: »wdzięczny gość« [szyk 4 : 1] (5): RejPos 144v, 180v; RejPosWiecz3 99v; CIeſzycielu wyborny/ gośćiu wdzięcżny ſerc náſzych/ wdźięcżna ochłodo náſza. ArtKanc H13; LatHar 237.
b)
Wierny powołany do uczestnictwa w zbawieniu (17):
Słuchayże co ten dobrotliwy Pan o tych goſcioch ſwych thu opowiedáć racży/ iż iuż iſzcżąc tę gotowość nam wſzytkim tych god ſwiętych twoich/ powieda RejPos 240v,
160,
227v [2 r.],
239v,
288v.W charakterystycznych połączeniach: być gościem (4); gość miły, nędzny, (nie)godny (2), nieubrany, niewinny, święty, wierny (2).
Zwrot: »powoływac gości; gość powołany« (1; 1): Pátrzayże pilno á przypátruy ſie ſpráwam Pána tego/ kogo on tu zowie goſpodarzem/ y iáko powoływa do tych ſwych hoynych obfitości rozmáitych gośći ſobie RejPos 157v, 157v.
Wyrażenia: »wdzięczny gość« (
7):
A ták będąc pewnie vpewnieni od niego/ iż będziemy wdzięcżnymi gośćmi v niego/ bądźmy vſtáwicżnie gotowi RejPos 160v,
159,
160v [2 r.],
241;
RejZwierc 170v,
176.»wezwany gość« (2): Iż krol on niebieſki w Troycy iedyny/ w ſpołecżnośći Boſtwá ſwego/ gdy wſzedł do onych páłacow twoich/ á miedzy ony wezwáne goście ſwoie/ nálazł iednego bárzo odárthego w wierze y w cnotliwych powinnoſciach ſwoich RejPos 241, 160.
3.
Klient; bywalec karczmy, zajazdu (22):
A gdy kucharz ſie zákrzątał/ Aby gośćiom wcżás vdziáłał: Więc ieden z nich mięſo porwał BierEz I4v;
ForCnR A2v [2 r.],
A3,
Bv,
B2,
E2v;
MiechGlab *5;
A ty ſpi/ przewoźniku/ niedbáiąc ná gośćie/ Byś y dármo chćiał przewiésć/ ia wolę po mosćie. KochFr 89;
WerGośc 229 [2 r.],
230;
Młynarz ma [...] ogień ćiepło obmyślawáć gośćiom ſwoim/ áby ſie do niego ćiſnęli GostGosp 62.W charakterystycznych połączeniach: być gościem; gość miły, znamienity.
Zwrot: »gości mie(wa)ć« [szyk zmienny] (2): ForCnR E2v; Wſzakoż oni 1udzie iż ſie iuż temu przyłożyli mało o to dbaią tilko wiedzą pewne znamie iż maią mieć nieiakie goſcie. MiechGlab *5v.
Wyrażenie: »goście przyjmujący« (1): Stabularius – Goſpodarz goſczie przymuiąci Calep 1002b.
Szereg: »gość a gospodarz; gość z gospodarzem« (1; 1): Gość z Goſpodarzem RejZwierc B3v, 234v.
W przen (4):
z A on ſtáry przewoźnik cżekáiąc ſie ſmieie. Kthory v porthu ſthrzeże v piekłá ſámego/ Szkodá byś miał ná ſtárość być goſciem v niego. RejZwierc 120v,
19.Zwrot: »mie(wa)ć goście« (2): (marg) Dobra receptá kiy ná ſwąwolą. (–) O wierz mi iżeć ten chwaſt wſzędy gęſto roście/ Będzye klozá á tárás miáłá cżęſte goście. RejWiz 78v, 187v.
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}