[zaloguj się]
[pdf]

KARBUNKULUS (24) sb m

karbunkulus (17), karbunkuł (5), karbuńkul (1), karwunkul (1); karbunkulus Murm, Mymer1, FalZioł (7), RejWiz, Leop, BibRadz (2), BielKron (2), SkarŻyw, PowodPr; karbunkuł RejAp, RejZwierc, WerGośc (2), Calep; karbuńkul: karwunkul HistAl (1 : 1).

k- (17), c- (7); -k- (16), -c- (8).

-a- (12), -å- (2) Murm, PowodPr.

Fleksja
sg pl
N karbunkulus, karbunkuł karbunkulusy
G karbunkula karbunkuł(o)w
A karbunkulus karbunkuły

sg N karbunkulus (13), karbunkuł (1). ◊ G karbunkula (1). ◊ A karbunkulus (2). ◊ pl N karbunkulusy (1). ◊ G karbunkuł(o)w (3). ◊ A karbunkuły (3).

Sł stp: karwukiel, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Carbunculus (Rost); drogi kamień półszlachetny (najcenniejsza odmiana granatu) barwy ciemnoczerwonej; carbunculus Murm, FalZioł, Calep, Cn; acaustus, apyrotus, Carchedonius, ignis lapideus a. Maris Rubri, pyropus Cn [carbunculus, gemma – perła Mącz 38a; granatek, kamień ‒ carbunculus Cn] (14): Murm 122; Mymer1 5v; Carbunculus ieſth kamień drogi barzo cżyrwony, W ciemnoſciach ſwieci FalZioł IV 49d; Carbancula [!] rodzaiow ieſt dwanaſcie, ale z tych rodzaiow nalepſze ſą ſwiathłe, iakoby ogień z ſiebie wypuſzczaiącze FalZioł IV 50a, IV 49d, 50a; Leop Ez 27/16; Calep 164a.

W połączeniach szeregowych (6): á były ony ſciany przychędożone s pereł koſztownych/ w wadze iednákich s Karbuńkulow/ s Smáragdow y z Amátiſtow. HistAl Hv; przed ktorego vlicżką byłá winnicá niewymownie piękna/ máiąc groná s kámienia koſztownego z Vnionow s Kárwunkulow y z niezlicżnych pereł. HistAl Lv; BibRadz Ex 28/18, 39/11; BielKron 34; Napierśnik z tablicą drogą/ w ktorey było dwánaśćie roznych farb/ y okraſy kámieni/ wielkiego koſztu bárzo/ to ieſt/ Sárdyk/ Thopázyus/ Sżmáragd/ Karbunkulus/ Sżáfir/ Iáſpis/ Liguryk/ Achát/ Ametyſt/ Chryzolit/ Onichim/ y Beryl. SkarŻyw 491.

2. Ropne zapalenie skóry, bardzo bolesny rodzaj owrzodzeń; carbunculus FalZioł, Cn [carbunculus ‒ niemoc, piekielnym ogniem zową, vulgo morbus sancti Antonii, vel ignis sacer vocatur, medici furniculum, ex bile adusta et sanguine inflammato vocant Mącz 38a; – wrzód zaskórny Calep] (10): Wrzedzieniczę ktorą zową Carbunculus lecży. FalZioł ‡‡3a; á thego przykładay na bolącżkę ktorą zową Carbunculus/ ieſth wrzedzienicza s kolery y ze krwie barzo bolącza. FalZioł I 91c, IV 3d; Petrus Gámrat [...] vmarł [...] wrzodem ktory zową lekárze Kárbunkulus BielKron 424v.

W połączeniach szeregowych (6): RejWiz 15; Iuż tu pod tym wrzodem możemy rozumieć wſzytki wrzody ſwiátá tego/ ony fránce nieſłycháne/ ony Kánkry/ Kárbunkuły/ pedogry/ Sciátiki/ y ine wrzody RejAp 132; RejZwierc 60; WerGośc 226, 262; PowodPr 37.

Synonimy: 1. iskrzyk; 2. antraks, iskrzyk, »piekielny ogień«, »świętego Antoniego niemoc«, wąglik, »wrzod ognisty«.

ZCh