« Poprzednie hasło: KONCYLIJSKI | Następne hasło: 2. KONCYLIJUM » |
1. KONCYLIJUM (716) sb n
koncylijum (712), konsylijum (4); konsylijum MiechGlab; koncylijum : konsylijum SeklWyzn (6 : 2), SeklKat (1 : 1).
k- (364), c- (352); -ci-, -si- (470), -cy- (244), -cj- (2).
o jasne.
sg indecl koncylijum (496); pl N i A koncylija (89); w pozostałych przypadkach: decl (117), indecl: koncylija (12) [tylko w G] koncylijum (2) [tylko w D].sg | pl | |
---|---|---|
N | koncylijum | koncylija |
G | koncylij, koncylij(o)w, koncylijå | |
D | koncylijåm, koncylij(o)m, koncylijum | |
A | koncylijå | |
I | koncylijami | |
L | koncylijach |
sg koncylijum (496). ◊ pl N koncylija (56). ◊ G koncylij (27), koncylij(o)w (21), koncylijå (12); -ij KromRozm I (3), KromRozm III (13), OrzRozm, KuczbKat; -(o)w WujJudConf, WujNT (16), WysKaz; -å SeklWyzn, KrowObr (6), ReszPrz; -ij : -(o)w : -å WujJud (5 : 2 : 1), SkarJedn (1 : — : 1), CzechEp (2 : ‒ : 1), SkarKaz (1 : 1 : 1). ◊ D koncylijåm (3) KromRozm I, WujJud, NiemObr, koncylij(o)m (3) WujNT (2), SkarKaz, koncylijum (2) RejAp, RejPos. ◊ A koncylijå (33). ◊ I koncylijami (19). ◊ L koncylijach (44); -ach, (28), -åch (12), -(a)ch (4); -ach BielKron, WujJudConf, SkarŻyw, CzechEp (2), NiemObr, WujNT (12), SarnStat, SkarKazSej (2); -åch KromRozm I (3); -ach : -åch WujJud (4 : 8), SkarJedn (3 : 1).
Składnia orzeczenia praet przy podmiocie w pl: subst: koncylija były (21), m pers: koncylija byli (2); subst: m pers SkarJedn (2 : 1), NiemObr (1 : 1).
Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.
koncylijum na kogo (1): wzbudził potym Dijabeł Grzegorzá ſiodmego/ [...] ktory vtzyniwſzy w Rzymie Concylium na kxiężą/ vſtáwił KrowObr 234v.
koncylijum o czym (3): Concilia o zwirzchnoſci papyeſkyey. KromRozm III P3 marg; BielKron 180; SkarŻyw 335 marg.
W połączeniu z nazwą miejscową lub przymiotnikiem od nazwy miejscowej [w tym: ai (193), w + L sb (55), G sb (3); koncylijum + określenie (172), określenie + koncylijum (81)] (253): MiechGlab *8; Wyznawam też y tak trzymam/ wedłvg S. Pawła nawki [!]/ 1. Corin. 5. y Concilium Meldeńſkiego/ yż ma być klątwa iawna/ na ty/ ktorzy iawnie grzeſzą SeklWyzn d2, b2; KromRozm II x3v; KromRozm III C5v, E5v, G4, K2, L6v [2 r.] (21); KrowObr 16v [6 r.], 17 [5 r.], 18 [2 r.], 18v [3 r.], 19 (55); OrzRozm P3, S; złożyli Syem Luteryanowie we Fránkforćie/ tám rádzili o Koncilium w Trydenćie BielKron 224, 150v, 153, 180, 212v, 213 [2 r.] (32); RejPos 283v; BiałKat c [2 r.], 288v [2 r.]; KuczbKat kt, 1, 30 [2 r.], 50, 125 (11); WujJud B7v, 7v, 24v, 25, 26 (32); WujJudConf 13, 72v, 216v; RejPosRozpr c2v; Concilium Niceńſkie náśládowáło tego Seymu cżłonkow cżłowiecżych gdy ſkazáło zá Páphnucyuſem/ odrzućiwſzy wotá wſzytkich inſzych ſtátecżnych oſob ModrzBaz 29v, 30, 132v marg; SkarJedn 6, 29, 76, 95, 107 [2 r.] (21); Oczko 30 [3 r.]; SkarŻyw 153, 202, 257, 278, 309 (13); StryjKron 587; Słuchaymyż też kanonu Syrmieńſkiego Koncilium CzechEp 249, 253; NiemObr 62, 175, 176; WerKaz 283; LatHar +7v, 81, 90, 120, 121 (23); WujNT przedm 9, s. 13, 196, 463, 467 (9); SarnStat 174 [2 r.], 1078; PowodPr 32, 46; SkarKaz 43b, 607a, 635b.
W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [liczebnik + koncylijum (21), koncylijum + liczebnik (16)] (37): KromRozm III C4, C4v, L6v, P8v; Nie Kryſtus tedy tego poſtánowił/ áni Apoſtołowie iego/ ále łáćińſką álbo pogáńſką thę wáſzę Mſzą/ naprzod Portueńſki Biſkup wymyſlił/ kiedy ná Konſtántynopolſkim ſſoſtym Concilium był KrowObr 198v, 16v [2 r.], 23lv, 232, 233v; BiałKat c marg; WujJud 157v, 184, 201v, 208v, 225v; WujJudConf 153; Bacżyliſmy iáko pierwſze Niceńſkie Koncilium/ przełożeńſtwo to [...] Rzymſkiemu Biſkupowi przycżytá SkarJedn 113, 107, 118, 126, 134; SkarŻyw 278, 299 marg, 335, 600; LatHar 172 [2 r.], 186 [3 r.], 202; WujNT 193, 461 marg, 463, Zzzzz2v, Aaaaaa4v.
W połączeniach szeregowych (28): odktorei dla zadnych lvczkich vſtaw/ Synodow/ Concilia/ y Decretow/ do gardła naſzego/ wedłvk roſkazania Syna bożego/ niemamy odſtąpyc SeklWyzn g4v, C, Cv [2 r.], d4v; KromRozm I D, Ev, K4v, Pv; KromRozm III N5 [2 r.], P8; KrowObr 41, 185v, 18ev; OrzList f3; RejPos 284; Od was ſie náucżyli/ Doktory/ Oyce/ Stárożytność/ Concilia odrzucáć WujJud 6v; CzechEp 136 [2 r.]; NiemObr 54; ReszPrz 73; 460; PowodPr 31; SkarKaz 8ib,118a, b [2 r.]. [Cf a. SeklKat P3v [2 r.]].
W charakterystycznych połączeniach: chowane koncylium, dobrowolne, godne, jasne, krześcijańskie (2), łaskawe, mocnc (umocnione) (4), (nie)dawne (3), niezbożne, nowe, ochędożone, ostatnie (2), pańskie (2), papieskie (3), porządne (4), prawdziwe (3), przednie (3), przeszłe, przyjmowane (2), przyszłe, sławne (4), słuszne (3), stare (starodawne) (6), święte (25), zacne (3), zezwane, znamienite, zupełne (2); dekret koncylijum (21), dokonanie, dowod, kanon (6), katechizm, księga (2), nauka (5), obyczaj, opisanie, pismo, poćwierdzenie, postanowienie (4), poważność (3), prezydent, przyzanwanie, rada, sentencyja, sprawa (2), świadectwo (4), świadek, uchwała (3), ustawa (7), wiara, wyrok, wyzna(wa)nie (3), wzmianka; koncylijum chwali (pochwala) (3), ma decydować, deklaruje (2), dokończy się (2), dotknie, jest (bywa, ma być, może być) (32), może karać, mowi (2), napomina, nauczy (naucza) (2), objaśni(a) (3), odnowi, okazuje (okaże, pokaże) (3), (o)pisze (5), poczyna się, (po)daje (4), potępi, potwierdzi (utwierdza) (3), powie, przywodzi, rozkazuje, rozumie, sądzić ma (osądzi, posędzać może) (8), sprawuje się, stanowi (może stanowić) (4), śpiewa, uchwala, ustawi(a) (2), wyłoży (dołoży) (2), wyznawa (wyznać musi) (3), (za)każe (2), zaleca, (z)błądzi (może zbłądzić, zabłądzi, pobłądzi) (5); koncylijum (G) dokończyć, (po)czekać (9), potrzebować ((po)trzeba) (3), żądać (2); koncylijum (D) dany, podległy, poruczyć, przekazić, przypatrować się, radzić, ufać, wierzyć; koncylijum (A) burzyć, mieć (6), naleźć, niszczyć, odkładać, odprawić (2), odrzucać, potwarzać (2), przyjmować (przyjąć) (9), przypowiadać, rozsądzać, sprawować, ustawić (4), ważyć sobie, wyzna(wa)ć (2), zachowywać, zalecić; do koncylijum wjechać, wzywać, zawiesić; na koncylijum (A) apelować (6), baczenie mieć, gotować się, iść, odłożyć (odkładać, odłożony) (4), ofiarowany, posłać (posłany) (8), ukazać, wziąć; przez koncylijum podany, postanowiony, potępiony, potwirdzony, ustawiony, zhańbiony, zniszczony; na koncylijum (L) aprobowany, bronić (2), być (bywać) (12), deklarować (deklarowany) (2), mowić, napisać (3), objaśnić, odmienić, (p)osadzenie (2), osądzić (odsądzić, osądzony) (4), panować, podany, pokazać (pokazywać się) (2), postanowić (postanowiony, postanowienie) (12), potępiony (6), potwierdzić (2), prezydować (2), przełożony, przodować (przodkowanie) (4), przyjąć (przyjęty) (2), przykazać, rozstrzygnąć, siedzieć (sieść, siedzący) (5), słyszany, spalić, sproć, stanąć (4), uczyć (2), ukazać się (2), (u)radzić (6), ustawić (ustawiony, ustawa) (10), wisieć, wspominać, wykładać, wyznawać (wyznanie) (2), wzywać, zgadzać się, zjednoczyć się (zjednocić się, zjednoczony) (3), złamać, zniewalać, zniszczony, zwyciężony; dekret na koncylijum (2), dysputacyja, kanon, nauka, rada, zezwolenie.
»na koncylijum zebrać się, zebrany, zebranie; koncylijum zebrać; koncylijum zbira się (a. zbierać się może); koncylijum zebrane (a. zbirane)« [szyk zmienny] (3 : 3 : 1; 2; 2; 5): KromRozm I D3v, E4v; o czym ſwyádſſy Yulius papyeż pirwſſy/ y Concilium wſſyſtkyey Afryki przez Atánázyuſá S. zebráne KromRozm III P2v, P5 [2 r.], P5v, P6v, P8v, Q; BielKron 196v; RejPosRozpr c2v; SkarJedn 102, 106, 114; SkarŻyw 278; NiemObr 63.
»na koncylijum (A i L) zjechać się (a. przyjachać, a. zjeżdżać się); zjechanie na koncylijum« [szyk zmienny] (5; 1): Náprzećiwko ktoremu/ ziecháło ſie bylo ſzeſnaśćie Biſkupow/ ná Concilium Gángreńſkie/ ná ktorym znowu poſtánowili/ áby kxięża záſię żony mieli właſne KrowObr 231, 231; BielKron 230; SkarJedn 262; WujNT 460; SkarKaz 43b.
»koncylijum złożyć (a. składać, a. położyć, a. ułożyć); koncylijum złożone (a. składane, a. założone)« [szyk zmienny] (19; 5): Diar 86; Mocą Ceſárſką y krolow Koncylia máią być ſkłádáne/ zwłaſzcżá tego cżáſu/ ktorego wſzytko krześćiáńſtwo ſkárży ná Papieżá BielKron 216, 205v, 207v, 209, 212v, 213 (18); SkarJedn 81, 115, 122, 123; PowodPr 32.
»koncylijum jeneralskie (a. generale)« (3): Diar 85; iż już tak chcą IchM doczekać z tym do concilium generale DiarDop 102; SkarJedn 120.
»koncylijum nationale« (1): tedy jenakże prosiliśmy WKM, abyś [...] do wolniejszego sobie czasu, ażbyś WKM concilium to nationale złożyć mogł, pokoj nam postanowił. Diar 86.
»pospolite koncylijum« [szyk 5 : 3] (8): Albo wſtydząli ſye ći zacnoſći? ktorzy [...] oycom śwyętym [...] y zborom álbo conciliam poſpolitym w duchu S. zebránym myeſcá nye dawáyą KromRozm I D3v, G3v; KromRozm III C4 [2.r.]; C7; Diar 88; BielKron 216 [2 r.].
»koncylijum postronne [= nie powszechne]« [szyk 2 : 2] (4): Są też Canones/ to yeſt/ vſtáwy ápoſtolſkye/ przez poſtronne iteż powſſechne porządne concilia/ y przez wſſyſtko krzeſciyańſtwo zá to przyyęte KromRozm III I, P3, P6v, Q2.
»powszechne koncylijum« [szyk 17 : 13] (30): Yáko kyedy wczęło ſye było kácyrſtwo Monothelitow/ ktore potym przez ſſoſte Concilium powſſechne w Konſtántynopolu potęmpyone yeſt y zniſſczone. KromRozm III L6v,C4, C4v, I, L7, L7v (13); WujJud 27, 41, 157v, 159, 208v, 216v, 247v; WujJudConf 157v; SkarŻyw 301, 309; ReszPrz 59; Pierwſze powſzechne Koncilium było w Ieruzálem. WujNT Zzzzz2v, przedm 9, s. 372, 461 [2 r.], 463.
»koncylijum prowincyjálskie« (1) : Opuſzcżam innych bez liczby świátkow Koncyliy Prowinciálſkich y wielkich/ á práwie też Generálſkich na zachodnych ſtronách cżynionych SkarJedn 120.
»koncylijum walne (a. nawalne)« [szyk 4 : 4] (8): KrowObr 41 [4 r.], 42; K temu y to obácz/ iż Biſkupi ná Koncylium wálnym zgromádzeni/ noſzą oſobę kośćiołá powſzechnego WujNT 461, 461 [2 r.].
»koncylijum wielkie [= powszechne]« [szyk 7 : 6] (13): KromRozm III N7v; KrowObr 230, 231, 236; OrzRozm P3; á tego [dekretu] ſie dzierżeli/ ktory był przed tym vcżynion/ iż miał káżdy dzierżeć wiárę iáko chćiał áż do Koncilium wielkiego BielKron 206, 204v, 210v, 212v, 283; RejZwierc 259; SkarJedn 120, 262.
»koncylijum wolne« [szyk 5 : 4] (9): ábowiem gdzie nieprzyiaćiel ſądzy komu cżego dobrego nieżycży/ iuż tám nie może być wolne Koncilium/ ná ktore máią być wybieráni zewſzego narodu ludzie godni od Krolow/ Kſiążąt/ Pánow BielKron 213, 211 [2 r.], 215, 216 [2 r.], 223v, 233, 235.
»koncylijum (jest) zgromadzone; na koncylijum zgromadzony, zgromadzenie« [szyk 8 : 1] (7; 1 : 1): Concylium Konſtáncynſkie nie z duchá Swiętego, bylo zgromadzone. KrowObr 206v marg, Rr2; BiałKat I23v; WujJud 36v, 37, 37v, 73; WujNT 372, 461.
»koncylijum i stanowienie« (1): Tákie P. Bog przez kápłany y biſkupy ſwoie potrzebnie nam ſtáwi: á zwłaſzczá ná Koncyliách y ná ſtánowieniach nawyżſzych Biſkupow SkarKazSej 697a.
»koncylijum, (a(l)bo, i, to jest) synod« (3): BielKron 153; SkarJedn 122; Gdyż on ſam ieden y Concilium, ábo Synod y wſzech inſzych rozſądza: á ſam od nikogo ſądzon być nie może CzechEp 386; NiemObr 176; WujNT przedm 5, s. 77. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.].
»zbor a(l)bo (tak jako) koncylijum« [szyk 6 : 4] (13): KromRozm I D3v, Pv; KromRozm III C4, P3v, P4v; Roku páńſkiego 1438 [...] vcżynione ieſt Koncilium w Florencyey/ ábo iáko Grekowie mowią oſmy Zbor SkarJedn 267, 118, 328; WujNT 463, 712. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].
»koncylijum, to jest duchowne (a. duchowieństwa) zebranie« (2): Z onych artykułow ktore Ceſarz ná Syem był do Spyry poſłał/ nic ſie nieſtáło prze niezgodę Papieſkich ſtron / bacżąc to Ferdynánd/ vſtáwili wielkie Koncilium/ to ieſt/ duchowne zebránie do roku w Niemcech BielKron 204v, 208v.
»koncylijum abo zgromadzenie« (1): A ktorą inſzą rozumieſz być przycżynę tego/ źe [!] Concilium ábo zgromádzenie wiela ppſtronnych narodow dla vgody wiáry vcżynione [conventus exterarum nationum de religionis concordia habiti]/ do żadnego ſkutku áż do tego cżáſu nieprzyſzły ModrzBaz 17.
»koncylijum a zjazd« (1): Kthore ácż też pirwey powſtawáły/ [...] ále záwżdy były onemi zacnemi Konciliámi á wielkiemi zyázdy zacnych á náucżonych ludzi tłumiony á w niwecż obrácány RejZwierc 259v.
W połączeniu z określemem nazwy miejscowej [w tym: ai (24), w + L sb (1); koncylijum + określenie (21), określenie + koncylijum (4)] (25): KromRozm III 17; Tákże teſz otym możeſz tzytáć y w drugim Koncylium/ ktore było w Afryce pothym. KrowObr 17, 203, 203v, 204, 205, 205v marg (12); GrzegRóżn Iv; WujJud 73v [2 r.], 142, 158, 192v [3 r.], 208v, 211v; Athánáſi S: y z innemi Biſkupy z Egiptu piſząc do Márká Papieżá proſząc áby mu Koncylium Niceńſkie nápiſane poſłał SkarJedn 104, 262.
W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [liczebnik + koncylijum (1), koncylijum + liczebnik (1)] (2): KromRozm III 17; O cżym miedzy inſzymi S. Ambroży/ y Concilium Carthágineńſkie cżwarte świadcży WujJud 142.
W połączeniach szeregowych (9) : SeklWyzn 3v; A krotko mowiąc cy wſziſczy grzeſą/ ktorzy przeciw ſzczerey prawdzie ducha ſwiętego czynią y pyſzą Synody/ Concilia/ conſilia/ dekrety wydawaią SeklKat P3v; KrowObr 240v, 241, 241v; WujJud 202; SkarŻyw 374; SkarKazSej 681b.
W charakterystycznych połączeniach: koncylijum dawne, porządne, prawdziwe, stare, święte; koncylijum jest, każe (2), opatrzy, świadczy, twierdzi, ustawi, wyznawa (4), zastąpi; słowa, koncylijum (7); koncylijum mieć, odmieniać, pisać, posłać, przeczytać (2); czyiać w koncylijum (2), przekląć.
»koncylijum powszechne« (1): Y ſą o tym ſtárevſtáwy koſcyelne/ yáko w pyątym concilium Aureliańſkim/ á w oſmym powſſechnym KromRozm III 17.
»koncylijum wielkie« (1): Poty ſą ſłowá Koncylium wielkiego Láteráńſkiego Z ktorego ſię znácży/ iż też j ná tenże cżás Grekowie ſie znowu z ſtolicą Apoſtolſką ziednocżyli. SkarJedn 262.
»koncylijum i kanon« [szyk 3 : 1] (4): Przetzytay ſobie ieſli chceſz Concylium Gángrenſe/ y wáſze właſne Cánony/ ktore ſą o thym nápiſane KrowObr 231; WujJud 192v [2 r.]; WujJudConf 36v.
»koncylijum abo sobor« (1): á to wſzytko/ iákoſię działo/ iuż ſię teraz z Koncylia ábo iáko Ruś mowi z Soborow S. oycow/ ktore z Greckiego ięzyká przełożone ſą/ [...] wywodnie y prawdziwie pokaże SkarJedn 172.
»koncylijum a stanowienie« (1): á coż iż ſie kilkáłotrzykow wyrwało s kątá/ y chczą odmieniáć ony Koncilia á ony ſtánowienia ludzi onych zacnych/ wielmożnych/ á náucżonych. RejPos 283v.
Synonimy: sjem, stanowienie, synod, zbor, zebranie, zgromadzenie, zjazd; a. artykuł, dekret, kanon, mandat, postanowienie, prawidło, prawo, sobor, stanowienie, statut, uchwała, ustanowienie, ustawa.
MM