[zaloguj się]
[pdf]

NIEDOŚCIGŁY (24) part praet act

W pisowni łącznej (23), w rozłącznej (1).

e oraz o prawdopodobnie jasne (tak w nie- oraz doścignąć).

Fleksja
sg
mN fNniedościgłå nN
G Gniedościgł(e)j Gniedościgł(e)go
A Aniedościgłą Aniedościgł(e)
Iniedościgłym Iniedościgłą I
L Lniedościgł(e)j Lniedościgłym
pl
N subst niedościgł(e)
D niedościgłym
A subst niedościgł(e)
L niedościgłych

sg m I niedościgłym (4). ◊ f N niedościgłå (1). ◊ G niedościgł(e)j (4). ◊ A niedościgłą (2). ◊ I niedościgłą (1). ◊ L niedościgł(e)j (2). ◊ n G niedościgł(e)go (1). ◊ A niedościgł(e) (2). ◊ L niedościgłym (2). ◊ pl N subst niedościgł(e) (1). ◊ D niedościgłym (1). ◊ A subst niedościgł(e) (2). ◊ L niedościgłych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

W funkcji przymiotnika (24):
1. Którego nie można doścignąć, szybki; przen (1):
Wyrażenie: »niedościgłym lotem« = szybko (1): Leći nie bieży [czas]/ nie dośćigłym lotém/ Iákowym toczy Bóg niebo obrotém. GórnTroas 30.
2. Którego nie można pojąć, zbadać; niezgłębiony; investigabilis Vulg; quem nulla coniectura assequi licet Cn (18): Bo nie tuſzę/ áby ſię [...] on od ták grubie ſproſnego/ o rzecżách niedośćigłych y od ták prożnego rzeſzotem wody mierzenia nie muśiał był pohámowáć. CzechEp 220, 58; Bo to vcżynić y może iáko wſzechmocny/ y vmie iáko niedośćigłey mądrośći pełny LatHar 190, 32, 312, 596; obrázy Troyce S. nie przeto máluią/ żeby imi podobieńſtwo Boſtwá y niedośćigłey nátury iego wyrázić chćieli WujNT 471; dziwuie ſię niedośćigłym ſądom miłego Bogá. WujNT Rom 11 arg, 431; SkarKaz 277b.

W połączeniach szeregowych (2): Acż nie ieſt [Krystus] ná źiemi ćieleſnym onym á widomym obycżáiem/ [...] ále obycżáiem dźiwnym/ niedośćigłym/ á niewidomym. WujJud 70; LatHar 380.

W charakterystycznych połączeniach: niedościgła(-e) chwała niebieska, mądrości boskie, mądrość, narodzenie Pana Chrystusowe, natura, rada (2), rzecz (2), sądy, tajemnica; niedościgłym obyczajem.

Wyrażenie: »niedościgły rozumem ludzkim, rozumowi ludzkiemu (a. człowieczemu)« [szyk 2:2] (2:2): CzechRozm 27v; To nákrotce z ſtrony wiáry/ iáko ieſt rozumowi ludzkiemv niedośćigła NiemObr 10; LatHar 192, 375.
Szeregi: »cudowny i niedościgły« (1): kiedyś ſię [Jezu] w iey Pánieńſkim żywoćie cudownym y niedośćigłym obycżáiem záwárł. LatHar 232.

»głęboki i niedościgły« (1): przez ktorego [Boga] też/ one głębokie y niedośćigłe/ rozumowi cżłowiecżemu táiemnice wyrozumiał. CzechRozm 27v.

W przen (1): ábym miedzy Pogány przepowiedał niedośćigłe bogáctwo Chriſtuſowe WujNT Eph 3/8.
3. Niezmiernie, niewyobrażalnie wielki (4): wſpomni y ná niedośćigłe miłośierdźie twoie LatHar 146; z tego nápełniſz ſię vćieſzenia niedośćigłego. LatHar 681.
Wyrażenie: »rozumem człowieczym niedościgły« (1): [on zaś wszystko czyni] Z łáſki mowię oney/ y z miłośći wielkiey/ á rozumem cżłowiecżym niedośćigłey CzechRozm 214v.
Szereg: »niedościgły i niewysłowiony« (1): Pierwſza pobudká/ podziękowánie zá onę niedośćigłą y niewyſłowioną miłość/ y wſzytkie dobrodzieyſtwá Páná twego. LatHar 199.
4. Do którego nie można się dostać, niedostępny (1):
Szereg: »nieprzystępny, niedościgły« (1): Pánie ktoryś świetle nieprzyſtępnym/ Mięſzkáć racżyſz w mieyſcu niedośćigłym: Rácż ſię nam dáć przez wiárę znáć ArtKanc I10v.

Synonimy: 2., 3. niedosięgły, niedoszły, nieogarniony, niepodobny; 4. niedobyty, niedochodny, niedostępny.

Cf DOŚCIGŁY, NIEDOŚCIGNIONY

AŻ