[zaloguj się]
[pdf]

NIEPODOBNY (439) ai

niepodobny (376), niepodobien (63).

W pisowni łącznej (373), w rozłącznej (66).

Pierwsze e oraz oba o jasne; niepodobien z tekstów nie oznaczających é.

comp i sup (6 + 1) (nå)niepodobniejszy; -ejszy (1), -(e)jszy (6).

Fleksja
sg
mNniepodobny, nåniepodobniejszy, niepodobi(e)n fNniepodobnå, niepodobna, niepodobn(a) nNniepodobno, niepodobné
Gniepodobnégo G Gniepodobn(e)go, niepodobniejsz(e)go
Aniepodobny, niepodobn(e)go Aniepodobną, niepodobniejszą Aniepodobn(e), niepodobniejsz(e)
Iniepodobnym Iniepodobną I
V Vniepodobnå V
pl
N m pers niepodobni
subst niepodobné
G niepodobnych
D niepodobnym
A m pers niepodobn(e), niepodobniejsz(e)
subst niepodobné, niepodobniejszé
I m niepodobn(e)mi
f niepodobnymi
L niepodobnych, niepodobniejszych

sg m N niepodobny, nåniepodobniejszy (13), niepodobi(e)n (7); ~ (attrib) niepodobny (2); ~ (praed) niepodobi(e)n (7) RejZwierz, RejPos (5), PaprPan, niepodobny (3)BierEz, WujJud, CzechEp. ◊ G niepodobnégo (1). ◊ A niepodobny (1), niepodobn(e)go (1). ◊ I niepodobnym (3). ◊ f N niepodobnå (174), niepodobna (1), niepodobn(a) (12); ~ (attrib) -å (103), -a (1); -å : -a CzechRozm (3:1); ~ (praed) -å (30). ◊ G niepodobn(e)j (6). ◊ A niepodobną, niepodobniejszą (28). ◊ I niepodobną (4). ◊ V niepodobnå (1). ◊ n N niepodobno (55), niepodobné (16); -é (2), -(e) (15); ~ (praed) -o (47), -é (16); -o BierEz, OpecŻyw, PatKaz III, BierRozm, RejKup, HistAl, KrowObr, RejAp, GórnDworz, HistRzym, BiałKat, KuczbKat, WujJud, RejPosWstaw, BudNT, KochOdpr, SkarŻyw (3), CzechEp (2), KochFr, SkarKaz (7); -é BielŻyw, MurzHist, KromRozm II, ModrzBaz, LatHar (2); -o : -é RejPos (4:3), SkarJedn (3:1), WujNT (11:6). ◊ G niepodobn(e)go, niepodobniejsz(e)go (33). ◊ A niepodobn(e), niepodobniejsz(e) (4). ◊ pl N m pers niepodobni (2). subst niepodobné (20); -é (1), -(e) (19). ◊ G niepodobnych (20). ◊ D niepodobnym (4). ◊ A m pers niepodobn(e), niepodobniejsz(e) (2). subst niepodobné, niepodobniejszé (24); -é (3), -(e) (21). ◊ I m niepodobn(e)mi (2). f niepodobnymi (1). ◊ L niepodobnych, niepodobniejszych (4).

Składnia sup: naniepodobniejszy miedzy kim (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. podobny.

1. Taki, który nie może być, stać się; niemożliwy, nieprawdopodobny; impossibilis HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; incredibilis Mącz, Modrz, Cn; hyperbolicus Calep; difficilis ad credendum a. ad fidem, qui excedit fidem, qui fide caret, qui fieri non potest Cn (394): A patrzątz vzrzaly Gdy v grobu ſtály/ [...] On kamiéń odwalony Tak wielmi niepodobny. OpecŻyw 172; y day z winem ciepło rano wypić we trzy godziny przed iedzeniem/ niepodobną ma włoſnoſć naprzeciw dychawiczy cięſzkiey. FalZioł V 82; RejPs 114; Mącz 430c; przed inſzymi wſzemi zbroyni przepływáli przez Orſzę Rzékę ná Moſkwę [...] nie oglądáli ſye ći/ o niepodobny bród ſye kuſząc/ ná to co zá nimi było: áni tego ſye bali/ co przed nimi ſtało OrzQuin R; GórnDworz Bb7; A co v ſwiátá ieſt nigdy nie podobnego/ tho záwżdy bárzo łácno ſpráwić á vcżynić ſwiętemu Boſtwu iego. RejPos 257; Mniey ſie zda nie podobnego co bywa przed tym opowiedzyano. RejPos 271 marg, 29, 270, 270v, 272; [Abraham] ieſzcze coś niepodobnieyſzego vwierzył/ [...] wierzył iż go [Izaaka] przedśię śćiętego y ſpalonego Bóg miał wſkrześić zmarthwy BiałKat 26; iákie niepodobne woyſká bárzo máłym pocżthem porażáli RejZwierc 205; WujJud 77 [2 r.], L12; CzechRozm 155v; Rzymiánie [...] Angielczycy/ etc. ktorzy dáleko niepodobnieyſze Fundatory Narodow ſwoich ſobie zmyſláią StryjKron 59, 61, 71; trudne to ſą rżeczy co ty powiedaſz/ á ieſcze ták rżekę/ że nie podobne. GórnRozm Mv; Calep 494b, 513a; WujNT Rom 8/3; PowodPr 67; ktora [demokracja] ieſt w rządách ludzkich nagorſza y naſzkodliwſza/ y tu w tym kroleſtwie ták ſzerokim niepodobna SkarKazSej 694b.

niepodobny bez czego, okrom czego (7): Tey też głowy bez wielkiey boleſci cżłonkow vzdrowienie nie podobne ieſt. BielŻyw 84; KromRozm II n2v; HistRzym 108v; BiałKaz F2v; LatHar 577; SkarKaz 347b, 348a.

niepodobny do czego (5): Oczko 1v; y ſzczęśćił im P. Bog w wielu wygránych/ y niepodobnych do zwyćięſtwá bitwách SkarKazSej 668b. Cf »do rozumienia niepodobny«, »do wiary niepodobny«.

niepodobny u kogo, czego [= ktoś nie może czegoś wykonać] (27): A oto Elzbieta [...] w ſtaroſcij ſwé pocżęla ſyna/ a iuż temu ſſoſti mieſiątz/ bo v boga nieieſt niepodobno każdé ſlowo. OpecŻyw 8v; KrowObr 214; Bo widziſz żeć ty obiedwie rzecży v ſwiátá niepodobne były/ vmárłego wſkrześić/ á vlecżyć bez wſzech przypraw ták cżłowieká zeſzłego RejPos 257, 135v, 257 [2 r.], 270v, 271, 272 [3 r.]; RejZwierc 196v, 198; CzechRozm 155, 158v, 163v; SkarJedn 381; SkarŻyw 321; CzechEp 176, 319; CzechEpPOrz *v; ArtKanc A5; LatHar 529; WujNT Luc 1/37, s. 331; SkarKaz 160a, b.

niepodobny u kogo, czego [= ktoś uważa, że coś jest niemożliwe] (13): BielKom nlb 3; RejPos 55, 150v; CzechRozm 29v; y wiemy iſz ſłowá twoie/ ſą ſłowá żywotá wiecżnego/ prawdá nieomylna/ choćia v ludzi niepodobna. SkarŻyw 598; CzechEp 17, 361; WujNT Matth 19/25, Mar 10/27, Luc 18/27; SkarKaz 205a, 241b, 457b.

niepodobny komu, czemu (30): OpecŻyw 11v; MurzHist E4v; BibRadz Matth 17/20; Złodzyei żadnych nie tráćili [sędziowie egipscy] mówiąc/ niepodobna rzecż cżłowieku być ná ſwiecie ktoryby nie kradł BielKron 9; GórnDworz Cc5; RejPos 135v, 171, 234v, 257; KuczbKat 265; Bo zakon ku wypełnieniu/ ácżći ieſt cżłowiekowi nie podobny/ ále Chrześćiáninowi podobny. WujJud 80v, 126, 133v; SkarJedn 44; SkarŻyw 363; LatHar 154, 246, 247, 644; WujNT Matth 17/20, s. 563; SarnStat *8; SkarKaz 609b. Cf »rozumowi, pojęciu niepodobny«.

niepodobny ku czemu (25): Incredibile memoratu est quam facile coaluerit, Rzecz niepodobna ku powiedániu/ yáko ſie prętko ziednoczyli. Mącz 215c; WujJud 80v; Spráwy ábo kauzy/ rozmáitemi á iákmiarz niezlicżonemi limitácyiámi dni ſądowi służących [...] bywáią vwikłáne/ zátrudnione/ y ku wywikłániu niepodobne vożynione [prope inextricabiles redduntur] ModrzBaz 90; WujNT 31, 48, 193, 820, 823 (7). Cf »ku rozumowi niepodobny«, »k(u) wierze (a. wierzeniu) niepodobny«, »niepodobno ku wierze«.

N sg n w funkcji orzecznika [w tym: cum inf (13); ze zdaniem podmiotowym (7), w tym z zapowiednikiem: to (3), aby (5), żeby (1), iż by (1)] (49): BierEz I2; Iozeff/ odpowiedziál ijm rzekątz: [...] acż bych miál tę wolą ijżbych chćiał żonę poiątz/ tedy wżdy niepodobno/ abych tako roſkoſſneé/ tako wielebné/ tako ſwięté dziewicy był oblubion. OpecŻyw 5v; PatKaz III 97; BierRozm 4; KlerWes A2; ábowiem to co v ludzi ieſt niepodobno/ to v Boga ieſt podobno KrowObr 214; Mącz 130c; RejAp BB5v; HistRzym 108v; Co niepodobno v ſwiátá/ podobno v Páná. RejPos 257 marg, 135v, 257 [2 r.]; BiałKat 26; KuczbKat 265; BudNT Luc 17/1; SkarJedn 100, 286, 381; Iedenże tylko ſpoſob cżłowiekowi Ieſt/ vrodzić ſie: á zginąć/ ták wiele Dróg ieſt/ że tego niepodobno zgádnąć. KochOdpr B2; SkarŻyw 253, 597; CzechEp 33; Iuż nie o to ia ſtoię/ by mię miłowáłá/ Albo/ co niepodobno/ cnotliwą być chćiáłá KochFr 108; KochPhaen 15; Przetoż ieſt niepodobno/ żeby miáło długo ſtać kroleſtwo kácerſkie WujNT 50, Matth 19/26, Mar 10/27, s. 237 [2 r.], 331; Iáko ſię vkażem/ iáko ſię ſkryiem? ſkryć ſię niepodobno [!]/ vkázáć ſię nieznośno. SkarKaz 7b, 206a, 348a [2 r.], 457b. Cf »nic nie jest niepodobno [komu]«, »i pomyślić niepodobno«, »niepodobno się zda, widzi się«, »niepodobno ku wierze«.

W zdaniu zaprzeczonym (21): OpecŻyw 8v; GórnDworz Kk2v; RejPos 270v, 271, 272 [2 r.]; RejZwierc 196v; CzechRozm 155, 158v, 163v; SkarJedn 381; SkarŻyw 253; CzechEp 176; CzechEpPOrz *v; ArtKanc A5; GórnRozm B4; Przykazánia Pánskie nie ſą niepodobne. WujNT 48 marg, 331, Matth 17/20; SkarKaz 160a, b.

W połączeniach szeregowych (5): OpecŻyw 11v; BielKron 109v; RejPos 207v; Ták rzeczy wielkie/ ták należyte zbáwieniu náſzemu/ ták nieſłycháne y niepodobne. SkarKaz 418a, 417b.

W przeciwstawieniach: »niepodobny ... podobny (8), potrzebny« (9): KrowObr 214; RejPos 56v, 257, 257 marg; WujNT Luc 18/27, Matth 19/26, s. 783; Elżbietę poćieſzył/ że ſynem záſtąpiłá Choć ſtára: y która dotąd niepłodną byłá. [...] Rzecz bowiém niepodobną/ Bóg ſpráwi podobną. SiebRozmyśl F3; SkarKaz 457b.

W charakterystycznych połączeniach: niepodobny barzo (2), namniej; daleko niepodobniejszy (2); niepodobny przypadek; niepodobny anjołom, człowiekowi (a. ludziom) (5), człowieczej mocy (a. przyrodzeniu), pojęciu ludzkiemu, rozumowi (4).

Przysłowia: Głupia myſl ieſt niepodobnich rzecżi żądać. BielŻyw 15.

Flare simul et sorbere proverbium. [,..] To yeſt dwie rzeczy w ſpołek czinyć niepodobno yeſt/ yáko pánu Bogu y Dyabłu służić. Mącz 130c.

że ieſt rzecz niepodobna/ wſzytkim ſię podobáć (bo co ieden miłuie/ tym ſię drugi brzydźi) KochCn B4.

Frazy: »nic nie jest niepodobno [komu]« = ktoś wszystko może (2): Nie wierzyli ći/ iż Pan Chriſtus był Bogiem/ ktoremu nic nie ieſt niepodobno. WujNT 330, Xxxxx2v.

»i pomyślić niepodobno« (1): y pomyślić niepodobno/ z iákim ſtráchem/ ogromnośćią/ mocą y wſpániáłośćią czynić ſię ten ſąd [ostateczny] ma. SkarKaz 5b.

»niepodobno się zda, widzi się« [szyk zmienny] (7:1): RejKup Pv; Cżyli tho Pánu wedle ſłowá iego vcżynić trudno/ co ſie nam zda wedle przyrodzenia niepodobno? WujJud 70v; RejPosWstaw 44 [2 r.]; A miedzy innymi ártykuły/ ktore mu ſię w wierze náſzey zdáły niepodobne: śmiał ſię bárzo z tego/ iſz my wierzym koniec świátá przyſzły SkarŻyw 102, 47; Lecz iáko wierzemy iż może wielbłądá przewieść przez vcho igielne/ co ſię zda niepodobno: ták też wierzemy/ iż ćiáło ſwe święte przewiodł przeze drzwi zámknione WujNT 81, 171.

Zwroty: »kłaść za rzecz niepodobną« (1): Nuż owo co on zá dziw kłádzie/ á rzecz niepodobną ku wierze/ áby ná ledzie mogł ogień niećić/ żaden dziw nie ieſt/ bo ſie thego ocży náſze doſyć nápátrzywáią. GórnDworz B3.

»mieć za niepodobną rzecz« = impossibile reputare HistAl [szyk zmienny] (8): HistAl I5; choćia tho zá niepodobną rzecż na ſwiećie máią/ by miał Ocean vmárznąć BielKron 461, 54, [852]v; gdzie drudzy ludzie/ máią to ſobie zá rzecż niepodobną/ áby w miłośći miał mieſcze rozum. GórnDworz L18; CzechRozm 29v; WujNT 201, 517.

Wyrażenia:»niepodobny dziw, znak« [szyk 4:1] (4:1): iżem tey prawdy ſwey potwirdził dziwy á niepodobnemi znáki Boſtwá ſwego RejPos 335, 81v, 270v; On ſam/ iáko bóg prawdźiwy/ Niepodobné cżyni dźiwy. KochPs 147, 104.

»niepodobnym obyczajem« (2): ten nam tylko ſam obycżay zoſtawa ku iſtnośći Boſkiey poznániu/ áby śie oná z námi złącżyłá/ á niepodobnym obycżáiem náſz rozum wzgorę podnioſłá KuczbKat 100; KochPieś 48.

»niepodobna nigdy prawda« (1): Więc oni Poetowie/ áby z morſkiey pyány/ Miáłá ſie byłá [Wenus] zyáwić/ nápletli báśniámi. Ale to niepodobna nigdy prawdá byłá/ Ták iáko iny cżłowiek też ſie vrodziłá. RejWiz 37v.

»rozumowi, pojęciu niepodobny; do rozumienia, ku rozumowi, w rozumie niepodobny« [szyk 6:4] (6:1;1:1:1): RejAp BB5v, 128v; RejPos 271, 273; BiałKat 26; Pan chcząc wino vcżynić wodę przynieść roſkázuie/ czo ſie káżdego rozumowi nie podobno zdáć mogło. RejPosWstaw 44; A naprzod mocną y niezwyćiężoną wiárą o Pánie náſzym Iezuśie/ wierząc to o nim co było barzo trudno/ á poięćiu ludzkiemu niepodobno: iſz on był práwy Syn Boży SkarŻyw 597, 26; Chowáłá ſię też tá táiemnicá o perſonách w Boſtwie ták trudna y w rozumie niepodobna nowemu zakonowi SkarKaz 275a, 417b.

»rzecz (jest a. widzi się, a. zda się) niepodobna« [w tym: aby (56), żeby (8), by (4), iż (3), iżby (1), cum inf (2); frazy (74)] = impossibile est HistAl, PolAnt, Vulg [szyk 100:79] (179): BierEz G2v; PatKaz II 60v; FalZioł I 89c; gdyż ſie im niepodobna rzecż widziała aby kiedy panna miała porodzić. BielŻyw 124, 15; RejJóz O7; SeklKat N3, V4v; Aċ to rzecż ieſt niepodobná A ni kuwierzeniu godná Aby mogła cżłowiecża mocz Boſką/ wżdy kiedy przemocz RejKup o2v, g6, n5; ále rzecż ieſt niepodobna gnuſnego á leniwego oſlá ná wyſokoſć látać/ gdyż skrzydeł nie ma. HistAl E6, K3v; MurzHist R4; KromRozm II q3v, t2; KromRozm III E5v, F5v; Y niepodobna to rzecz v Bogá y v ludzi/ áby złość z dobrocią iednákiey odpłáty były kiedy. BielKom nlb 3; GliczKsiąż K6; LubPs Z3v; KrowObr 12v, 213v [2 r.]; RejWiz 104; iż poznawał ſąd Boży nád ſobą przy śmierći/ ktory gdy ná człowieká przypadá/ ieſt rzecz niepodobna/ áby ſię człowiek záthrwożyć niemiał BibRadz I 291a marg, Dan 7/6, I 491b, Matth 17/20, II 103b marg; bo káżda rzecż trudna ſie y niepodobna zda/ ktorey cżłowiek zwycżáiá cżęſtego niema BielKron 244, 9v, 26, 40, 54v, 109v (16); Mącz 215c; OrzQuin Z2; SarnUzn C7v; RejAp 147v; zá cżymby opánowánie drugich ludzi przyść mogło: á to byłá rzecż iákoby niepodobna/ gdyż by temu nie pirwey kto doſyć vcżynił/ áżby muſiał wſzytek ſwiát zwalcżyć. GórnDworz Hhv, C8v, Kk2v, Kk4, Kk6; A gdzie ſie vnieſie w rzecży niepodobne/ iż im rozum ſproſtáć nie może/ tedy nielza iedno iż tego wiárą podpiráć muśi RejPos 63; Bo ieſliżbychmy ná rzecży niepodobne z rozumy náſzemi wylátowáć mieli/ á záſadzáć ná thym wiárę náſzę/ czego nas nie vcży ſłowo Boże/ tedybychmy ſie pewnie bárzo obłędzić muſieli RejPos 88; A ieſlibyś temu nie wierzył á zdáłáć ſie rzecż niepodobna/ proś ſobie iákiego znáku od Páná twoiego. RejPos 271; A nákoniec áby ieſzcże ná niepodobnieyſzych rzecżach okazáć to racżył/ dzyeciątko Dániel málucżkie iákie ſpráwy dziwow Boſkich iego obiawiáło w ſobie. RejPos 283v; owdzye ſłyſzy iż tobie trudna rzecż ſprzećiwić ſie rzecżam niepodobnym. RejPos 284v, 31, 55, 56v, 67v [2 r.], 71v [2 r.] (39); BiałKat 198v, 308v; Abowiem ták ieſt rzecż niepodobna/ áby łáſká z grzechem weſpołek być miáłá/ iż áni zmyślác tego śie niegodźi. KuczbKat 155; RejZwierc 78v, 197v, 230v; BielSpr 63; Stáráią ſie/ powieda/ áby Lutrá miłego z Zwingliuſzem ziednáli: co ieſt zgołá rzecż niepodobna. WujJud 11, 70, 76v, 126, 249; WujJudConf 126, 254v; RejPosWstaw 143v; BiałKaz F2v; BudNT Hebr 11/11 [6]; y rzecż ſie mu tá namniey niepodobna widziáłá: áby mogł był mieć z Sarą żoną ſwą ktorego potomká/ widząc ią niepłodną/ á iuż zſtárzáłą CzechRozm 74v, 29v, 136v, 148v, 150 marg, 155 (9); SkarJedn A2v, 46, 55, 102, 162, 284; wolał bych cżyſtem od grzechu w piekle być: á niſzli ſktorym grzechem w niebie: ácż obiedwie rzecży ſą niepodobne. SkarŻyw 335, 30, 150, 213, 261; StryjKron 86; CzechEp 17, 175, 258, 326, 361 (7); CzechEpPOrz **; NiemObr 73, 124; PudłFr 75; KochCn B4; Póki zákwitła młodość ſtoi w ſwoiéy mierze/ Lekka myśl/ niepodobné rzeczy przed śię bierze KochFrag 15; niepodobna mi przedſię rzecż wytrwáć ſurowość gniewu twego LatHar 644, 154, 508, 577; WujNT przedm 9, s. 4, 190 marg, Luc 18/27, Act 2/24 (11); SarnStat *6v, *8, 143; SiebRozmyśl F3; PowodPr 13, 37; SkarKaz 160a, 241b, 418a, 609b; GosłCast 54. Cf »kłaść za rzecz niepodobną«, »mieć za niepodobną rzecz«.

»niepodobno ku wierze« (2): do ktorey też Moluki piſzą niekthorzy (ácż nie podobno ku wierze/ ále według okrągłośći źiemie podobna) iż też Káſtylliani [...] przyſzli też do tey Moluki morzem BielKron 445v, 433v.

»k(u) wierze (a. wierzeniu), do wiary niepodobny« = incredibilis HistAl, Modrz [szyk 8:6] (12:2): RejJóz D2v; HistAl Hv, M5v; GórnDworz B3; KuczbKat 280; bo widzę k wierze niepodobne leniſtwo y niedbálſtwo/ nietylko poſpolitego ludu/ ále też y zacnych ludźi/ około przeſtrzegánia y gáſzenia pożogi. ModrzBaz 84, 144; KochPs 173; CzechEp 258; ReszPrz 65; Phil I4; Iáki ſię cud pokazał z podźiemnégo gmáchu. Cud/ który przeſzedł wiárę/ y kniéy nie podobny GórnTroas 16; hoc eſt ieſli taxa hyperbolica, niepodobna ku wierze. Si praepoſtere petit: ieſli piérwéy o krzywdę niż o grunt, piérwéy o porąbánié niż o gránice w leśie. SarnStat 1289; CiekPotr 45.

Szeregi: »dziwny, (a, abo, ani, i) niepodobny« (11): Tákże ini duchowie co thám przy nim [Bogu] trwáią/ Dziwne á niepodobne przyrodzenie máią. RejWiz 119, 153; (marg) Krześćiyáninowi nic dziwnego być nie może. ( —) A niechay ſie to komu iáko chce dziwno á niepodobno zda/ ále ſie nam nigdy nic dziwnego áni niepodobnego zdáć nie będzye RejPos 270v, [73], 270v [2 r.], 271v, 272, 273; WujNT 180; SkarKaz 419b.

»i niepodobny i nad przyrodzenie« (1): bo widzę iż ſie śiłá ludzie mogą náucżyć y niepodobnych rzecży/ y nád przyrodzenie RejZwierc 78v.

»niepodobny ani niemożny« (1): ále v tego Páná podobne co wſzytko może/ á nic nigdy niepodobnego áni niemożnego v niego nie bywa. RejPos 272.

»niepewny a niepodobny« (1): á iáko ią [sprawę poczęcia z Ducha Św.] dziwnie á z dawná Duch ſwięthy ſwiátu oznaymiáć á opowiádáć racżył. Aby ná on cżás gdy ſie to pełnić miáło/ mniey ſie to rozumowi ludzkiemu niepewnego á niepodobnego zdáło. RejPos 271.

»niepodobny i (ani) niesłuszny« (2): RejPos 88; że haeretykowie przą ſię prawdy tego Sákrámentu [Eucharystii]: iż ſię to niepodobno y nieſłuſzno widzi ćieleſnemu ich rozumkowi. WujNT 333.

»niesłychany i niepodobny« (1): Bo wiedzieli iſz on cudá nieſłycháne y ludziom niepodobne/ nád chorymi y vmárłymi cżyniąc/ wiele ludzi do náuki ſwey/ á wiary Chryſtuſowey przyćiągnął. SkarŻyw 363.

»(nie tylko) trudny ale (a, i) niepodobny« (14): Abowyem y dźiś trudne á nye podobne práwe wyrozumyenye ſtárego zakonu okrom nowego KromRozm II n2v; KromRozm III E5v, F5v; BielKron 244; RejPos 271, 272 [2 r.]; CzechRozm 29v [2 r.]; SkarJedn 100; SkarŻyw 26, 597; CzechEp 33; SkarKaz 241b.

»wielki a niepodobny« (1): Rzecz wielka á ludźiom niepodobna/ od ſámego Bogá iść miáłá. SkarKaz 609b.

α. W funkcji rzeczownika: »niepodobna« (52): BudBib I 124d marg; Oczko 20v; PaprUp F3; WujNT 266, 762, 777; Potym ieśli ſie z tego wypráwią (co niepodobna) poydą zá tym ártykuły/ ktore znimi w Werificácyey mam záłożone/ y prawdą przekonáne. PowodPr 37.

niepodobna u kogo (2): Bo to v mnie niepodobna ieſliby to ſzcżerze cżynił/ żeby ták o nim mowić y piſáć miał CzechEp 127, 55.

niepodobna komu (3): RejPos 67v; bes mężá rodźić ćżłowiecżey mocy y rozumowi niepodobna. CzechRozm 155; CzechEp 184.

cum inf (8): RejPos 67v [2 r.]; bo wſzytkich niepodobna wylicżyć CzechEp 361, 183, 184; iż to nieprzyiaćiel możny/ y niepodobna zwyćiężyć go. OrzJan 22; WujNT Hebr 11/6; SarnStat *6.

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikiem: to (19); aby (21), żeby (7), by (2), iż (1)] (31): Ezop rzekł toć niepodobna/ By niewiáſtá byłá zgodna BierEz O; RejJóz O7; DiarDop 111; A bez wiáry niepodobna ieſt/ by ſie kto miał podobáć [impossibile est placere] Bogu. Leop Hebr 11/6; Ale y toć też byłá niepodobna/ iż ſie Ewá z Adámá miáłá vrodzić/ á Adam z gliny RejPos 37, 67v [3 r.]; co niepodobna żeby Nothns kiedy dźiedźiczyć miał mimo tego ktory ieſt s práwego Małżeńſtwá práwym dźiedźicem MycPrz II B; CzechRozm 61v, 68v, 132, 152v; ModrzBaz 131v; SkarJedn 46; CzechEp 59, 127 [2 r.], 161, 175, 354 (9); CzechEpPOrz **2v; NiemObr 146; ActReg 4v; Phil S3; WujNT Hebr 6/4; WysKaz 14; Których [omyłek] niepodobna áby ſie człowiek vſtrzédz mógł SarnStat 1305.

Zwrot: »za niepodobną mieć, poczytać« (1:1): tedy to zá niepodobną niektorzy máią: żeby kto w iedennaſtym roku ſpłodzić miał ſyná CzechRozm 136v, 137v.
a. Niezdatny, niezdolny do czego (1):
Wyrażenie:»niepodobny ku zdrowiu« = nieuleczalnie chory (1): żeć ty obiedwie rzecży v ſwiátá niepodobne były/ vmárłego wſkrześić/ á vlecżyć bez wſzech przypraw ták cżłowieká zeſzłego/ á onę niewiáſtę/ ktora iuż byłá niepodobna ku zdrowiu RejPos 257.
2. Inny, nie wykazujący podobieństwa, różny; dissimilis Mącz, Modrz, Calep; absimilis Calep, Cn; in nullo similis HistAl; haud similis, mutatus ab illo Mącz (33): Mutatus ab illo, id est dissimilis, Niepodobny. Mącz 239a; Calep 8b.

niepodobny do kogo (1): [miłość] nieſprzyiáźliwych ſobie rzecży/ ſprzyiáźliwe: á z niepodobnych do ſiebie/ podobne cżyni GórnDworz Mm6v.

niepodobny komu, czemu (11): thwoiá oſobá [Aleksandra] widzimy [Filipowi] ſie być nie podobna y nie godna [in nullo mihi similatur]. HistAl A7; Owocow máią doſyć roſkoſznych náſzym nic niepodobnych: Zioł/ korzenia/ naſienia máią/ náſzym nie podobnych BielKron 445; KuczbKat 15; PaprPan Pv; gdyż ſie cżęſtokroć rodzą ſynowie niepodobni oycom ModrzBaz [41]v, 45v, 99; Phil G4. Cf niepodobny komu ku czemu, czemu czym, komu w czym.

niepodobny komu ku czemu (1): ſiny też miał ku macierzy podobne w obycżaioch, ale ſobie k mądroſci nie podobne BielŻyw 48.

niepodobny czemu czym (1): A coż ty thu rzecżeſz nędzny á vpádły Ierozolimcżyku/ gdyż ſłyſzyſz o tym ſrogim vpadku tego miáſtá ták zacnego. [...] Gdy ſobie theż záſię wſpomniſz ná nikcżemność á ná ſproſność ſwoię/ iżeś nicżym nie podobien miáſtu onemu ták zacnemu. RejPos 196v.

niepodobny komu w czym (1): thá miáłá trzech ſynow z cudzołoſtwá/ ktorzy záwżdy nieposłuſzni byli Krolowi/ á w żadney rzecży iemu nie podobni. HistRzym 101.

niepodobny ku komu, czemu (14): BierEz Cv; BielŻyw 67; RejRozm 392; Mącz 251b; RejPos 141v, 171, 231, [249]v; Téż inordinatam Citationem zowie Práwo, kiedy więtſza táxá niż principale. [...] Poſpolićie inordinatam Citationem zową, w któréy náyduią álbo ſłowá vſczypliwé, álbo potwarné, álbo w których iest táxá niepodobna ku ſzkodźie. SarnStat 750. Cf niepodobny ku komu czym; »niepodobny ku prawdzie«.

niepodobny ku komu czym (3): RAphał był piękny Anyoł/ lecż ten z Iákubowic/ Ku tám temu vrodą/ ſnadź niepodobien nic. RejZwierz 62v; Bo ſłuchay iáko ono on nędzny Dawid/ ktory był wielkim miłoſnikiem Páná twego/ ku któremuś ty y iednym pálczem nie podobien/ [...] nárzekáiąc mowi RejPos 309, 309v.

niepodobny w czym z czym (1): żeby rácżey podobieńſtwá od rzecży niwcżym z drugą rzecżą niepodobney vżywáć/ przypodobywáiąc ią/ mieli/ niż od tey ktora może być ſnádniey porownána y przypodobána. CzechRozm 52.

W zdaniu zaprzeczonym (2): Ty záśię Ewnomianie/ coż mowiſz/ iż ſyn oycu nie ieſt podobny? Bo ieſlić obrázem ieſt/ tedyć pewnie nie ieſt niepodobny etc. CzechEp 180; Phil G4.

W połączeniu szeregowym (1): Dissimilis, Nierowny/ niepodobny/ ynákſzy/ rozny. Mącz 394a.

W przeciwstawieniu: »niepodobny ... podobny« (1): GórnDworz Mm6v cf niepodobny do kogo.

Wyrażenie: »niepodobny ku prawdzie« [szyk 1:1] (2): tedi nigdi ſie taki niewylecży/ czo ieſth rzecż niepodobna ku prawdzie FalZioł I 22a; kiedy kto ku przycżynieniu/ ábo vięciu komu/ to powie/ czo nikąſká ku prawdzie niepodobno. GórnDworz Q8v.
Szereg:»rozny, (a) niepodobny« (2): W tych tedy trzech perſonách/ ponieważ niegodźi śie ábyſmy co roznego á onym niepodobnego myślić mieli/ tedy po rozdźiale tylko ich właſnośći/ zrozumiec ie będźiemy mogli. KuczbKat 15; Calep 333a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
3. Niewłaściwy, niestosowny, niesłuszny, nie do przyjęcia (11):

W połączeniu szeregowym (1): Wſzyſtkie Vota, álbo obietnice wſzyſtkie/ nie tylko ſą nie potrzebne/ głupie/ niepodobne/ ále też bezbożne ReszPrz 59.

Wyrażenia:»niepodobna rzecz« [szyk 6:1] (7): y prziyachawſchi wnaſche moldawſkye zyemye naſchamey granyczi y wyelkye nyepoſpolythe ſkodi czinyly [...] y mi tho wydzancz thakowe nyepodobne rzeczi kazalyſzmi do stharoſth ſprawcz waſſchey Kro. mczi pogranycznich pyſſacz LibLeg 11/165; BielKron 410; GórnDworz Cc6; RejPos 72 [3 r.]; Vrżąd piſze pozwy [...] tęnże ie vrżąd rozſeła/ á nikogo ná pozwie nie ſzkáluie/ áni piſze rżeczy nieſłuſznych/ y nie podobnych. GórnRozm F4.

»sprawy niepodobne« (1): A ták ći wſzyſcy ktorzykolwiek odſtępuią od przeyrzenia ſwego á od wezwánia ſwego [...] á ważą ſie wymyſláć ſobie inych ſpraw niepodobnych á inych poſtępkow w nádzieię Páńſką niżli im przyſtoi/ ći wſzyſcy pokuſzáią Páná ſwego RejPos 72.

Szeregi: »niepodobny i nieprzystojny« (1): Gdyż tá oboiá rzecż [żeby anioł stał się Bogiem lub Bóg aniołem] ieſt dáleka od nas. Bo y Chriſtiáninowi wiernemu/ y Zydowinowi zakonu ſię trzymáiącemu/ niepodobna y nieprzyſtozna [!]. CzechEp 212.

»niesłuszny a (i) niepodobny« [szyk 3:1] (4): BielKron 410; Ale kthorzy [...] nie wdawáiąc ſie w nieſłuſzne á w niepodobne rzecży/ nie kuſząc ni w cżym Páná ſwego/ á nie wdawáiąc ſie w żadne cżáry/ guſłá/ álchimije/ cżárnokſięſtwá/ y w ine rzecży nieſłuſzne: ći dopirko chodzą w opiece iego RejPos 72, 72; GórnRozm F3.

»przykry i niepodobny« (1): Sąć to Argumenta, (Bráćie miły) náſzym miłym Láikom Polſkim przykré y niepodobné. OrzQuin Ev.

4. Brzydki (1):

W przeciwstawieniu: »napiękniejszy ... naniepodobniejszy« (1): ſyn twoy [Chrystus] był kráſy anielſkié/ wſſech ſynow cżlowiecżych nápięknieyſſy/ ale ten ieſt miedzy wſſytkimi ludzmi nániepodobnieyſſy OpecŻyw 132.

Synonimy: 1. niemożny; 2. drugi, iny, odmienny, rozny; 3. nieprzystojny, niesłuszny, 4. brzydki, niecudny, ohydny, przykry, straszliwy, szpetny, żądny.

Cf NIEPODOBLIWY, PODOBNY

JB