[zaloguj się]
[pdf]

NIECUDNY (31) ai

W pisowni rozłącznej (16), w łącznej (15).

e jasne.

Fleksja
sg
mNniecudny fNniecudnå nNniecudn(e)
G Gniecudn(e)j Gniecudn(e)go
Aniecudny, niecudn(e)go Aniecudną A
I Iniecudną Iniecudnym
L Lniecudnéj Lniecudnym
pl
N m pers niecudni
subst niecudn(e)
A subst niecudne
I n niecudn(e)mi

sg m N niecudny (5). ◊ A niecudny (2), niecudn(e)go (1). ◊ f N niecudnå (6). ◊ G niecudn(e)j (1). ◊ A niecudną (1). ◊ I niecudną (1). ◊ L niecudnéj (1). ◊ n N niecudn(e). (1) ◊ G niecudn(e)go (1). ◊ I niecudnym (1). ◊ L niecudnym (1). ◊ pl N m pers niecudni (1). subst niecudn(e) (3). ◊ A subst niecudne (4). ◊ I n niecudn(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Brzydki, szpetny; informis, invenustus Mącz, Cn; improbus Mącz; cadaverosus, deformatus, deformis, distortus, foedus, maculosus, teter, turpis Cn (15):
a. O ludziach (10): WAsicżyn w Ruśi miáſto [...] Ma páná niecudnego RejZwierz 84, RejZwierz[Wirzb] A4v; Gniewał ſie o to Iágiełło ná dzyewoſłęby/ iż mu ią [Annę] przynieśli/ bo ſie mu nie cudna zdáłá BielKron 383; GórnDworz F6v.
Wyrażenie: »niecudna twarz; niecudny na twarzy« = improba facies Mącz (1;1): Mącz 323c; CI ácż ſie tho niecudni ná twarzy zrodzili/ Ale ſie cnotą pięknie dawno vſtroili PaprPan G4v.
Szereg:»niecudny, (to jest) żadny (a. żadnego zrostu)« [szyk 2:1] (3): Mącz 134b, 484a; A troiákié Polácy máią: Piérwſzé zową Láćińſkie/ któré má ſwóy znák nád ſobą/ [...] iáko ƶádny/ to ieſt/ niecudny JanNKarKoch D4v.
α. O ciele ludzkim po śmierci (1): Acż teraz ćiáłá śmiertelne/ w źiemi chowáią nie cudne/ wftánąć z grobow ku zbáwieniu ArtKanc F19.
b. O obiektach materialnych (3): [woda] choć w káłuzy nie cudnéy/ álbo wypada niegorąco/ w meaćie ſwym z którégo wychodźi/ źimną być niemoże Oczko 11.
Przen: O pięknych strojach doprowadzających do ruiny (2): RejRozpr H3v; Y tyś wygrał pánie hoyny/ Chociay ſie zdaſz ſobie ſtroyny/ Ale w mieſzku nic nie mamy/ Wierę to nie cudne bramy. RejZwierc 231v.
c. O zapachach (2): y wonia nie cudna Zálátuie od ciebie/ y twarz bárzo brudna. RejWiz 84.
Przen (1): Albowiem brudna cnotá/ bárzo ſławę pſuie/ Nie cudna wonia od niey/ y wzwiátr zálátuie. RejZwierz 136.
2. Zły moralnie; crassus, foedus, gravis, horridus, improbus, incultus, informis, Cn (15): Yáko ſye rodzicy máyą ſtrzedz áby przed dzyecyęcyem [...] nic nyecudnego mowili/ álbo theż nye cżynili. GliczKsiąż D6; BudNT 1.Cor 5/7[6]; Ale gdźieby [...] Student/ żak/ álbo który z przerzeczonych ná [...] mężobóyſtwie/ ábo in alio facto criminali, á nie cudnym był poimány/ iuż to nie Rektorów ſąd będźie SarnStat 203.
Wyrażenie: »niecudna sprawa« (2): A pewnie gdy ták idzyeſz s trwożliwą poſtáwą/ Iście też ták muśi być/ iż z niecudną ſpráwą. RejWiz 159, 159.
a. Obelżywy, obraźliwy (5): Tym był Ceſarz Michał bárzo obruſzon: y nápiſał do Papieża liſt nie cudny. SkarJedn 215.
Wyrażenie: »niecudne(-y) przezwisko, tytuł« (3:1): Diar 47; Nádto zowie mię teſz ieſztze odſztzepieńcem: I toć niecudne przezwiſko KrowObr A4; gdy miedzy poſtronnemi á okolicżnemi narody czo nietrefnego ſłychamy/ [...] tedy ſie tym bárzo brzydzimy/ y niecudnemi przezwiſki tho názywamy. RejZwierc 267; SkarŻyw 153.
b. Mówiący o czyichś niemoralnych czynach (5): Też vſłyſzyſz o pánu nie cudne nowiny RejWiz 81, 47v; BielKron 405v; RejZwierc [207].
Wyrażenie: »niecudna sława« (1): bo cżáſem musi być potroſze y nieprawdy/ y márney vtráty/ y z onego niewyſpánia bládey á zápuchłey twarzy/ y nieczudney ſławy. RejZwierc 16v.
3. Dotkliwy, nieprzyjemny (1): Tullus gdy w nim obacżył táką myſl obłudną/ Záraz mu też zá to dał zapłátę niecudną. PaprPan Hh.

Synonimy. 1. brzydki, mierziony, niekrzeczny, niekstałtowny, niepodobny, ohydny, straszliwy, szpetny, żadny; 2. brzydki, mierziony, niesławny, omierzły, plugawy, przemierzły, sprośny, szpetny.

Cf CUDNY

MM