Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEHAMOWNIE

Następne hasło: NIEHARD »

NIEHAMOWNY (11) ai

Zawsze w pisowni łącznej.

e, a oraz o jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja

sg
m	N	niehamowny	f	N
	G			G	niehamown(e)j
	D	niehamownemu		D
	A	niehamowny		A	niehamownå
	L	niehamownym		L

pl
N	m pers	niehamowni
N	subst	niehamown(e)
A	subst	niehamown(e)
I	m	niehamownémi

sg m N niehamowny (1). ◊ D niehamownemu (2). ◊ A niehamowny (1). ◊ L niehamownym (1). ◊ f A niehamownå (1). ◊ G niehamown(e)j (1). ◊ pl N m pers niehamowni (1). subst niehamown(e) (1). ◊ A subst niehamown(e) (1). ◊ I m niehamownémi (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w. s.v. hamowny.

Znaczenia

1. Niepowściągliwy, nieumiarkowany, gwałtowny (8)
- W przen (1)
2. Nie dający się powstrzymać (o nieprzerwanym ruchu) (3)

1. Niepowściągliwy, nieumiarkowany, gwałtowny; acolitus, effraenus Calep (8): we Fráncy obaczmy/ ieſly ieſt świéża/ wczłowiecze gorącym/ á niehámownym/ że w niem kreẃ wre Oczko [40]; Effraenus ‒ Niehamowni, ſzalioni, dziki. Calep 352a, 18a; Aliśći bez wſzelkiego karánia zoſtáły/ y owſzem ſie ſpoſpolitowáły/ [...] cudzołoſtwá/ świętokradźtwá/ niehamowne mężoboyſtwá PowodPr 24, 52; Iempſar/ iáko Sirenis ſubtélna z ſwoimi Głoſy formowánémi á niehámownémi GosłCast 11.

Wyrażenie: »żal niehamowny« (1): Trudna to ná mię: lubo twóy żal niehamowny/ Lubo téż chcę vważyć ten ſwóy dowćip rowny. KochFrag 52.

W przen (1):

Wyrażenie: »niehamowny brzuch« = nienasycony apetyt, żarłoczność (1): páná przećiwko ſobie zápalili: Kuſząc go w ſercách ſwoich/ á niehámownemu Pożądáiąc pokármu brzuchowi ſwoiomu. KochPs 115.

2. Nie dający się powstrzymać (o nieprzerwanym ruchu) (3): Tu Tanew niehámowna San prętki nápawa KochDryas [A3]; Márá człowiek: á iego látá ſą lotnemu Cięniowi rowné niehámownemu. KochPs 209; SapEpit A4.

Synonimy: 1. gwałtowny, niepowściągliwy, nieukrocony, nieumiarkowany, nieuskromiony.

Cf HAMOWNY, NIEHAMOWANY