Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEPOTĘŻNOŚĆ

Następne hasło: NIEPOTKLIWIE »

NIEPOTĘŻNY (17) ai

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (4).

e oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	niepotężny	f	N	niepotężnå	n	N	niepotężn(e)
	G	niepotężn(e)go		G			G
	A	niepotężny		A	niepotęźną		A
	I	niepotężnym		I			I	niepotężnym

pl
N	m pers	niepotężni
A	subst	niepotężn(e)
L		niepotężnych

sg m N niepotężny (2). ◊ G niepotężn(e)go (1). ◊ A niepotężny (1). ◊ I niepotężnym (1). ◊ f N niepotężnå (2). ◊ A niepotęźną (1). ◊ n N niepotężn(e) (2). ◊ I niepotężnym (1). ◊ pl N m pers niepotężni (4). ◊ A subst niepotężn(e) (1). ◊ L niepotężnych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

Znaczenia

1. Słaby, nie mający sił, bezbronny (11)
- a. W funkcji rzeczownika (1)
2. Nie mający ochoty, mało energiczny, niedbały (6)

1. Słaby, nie mający sił, bezbronny; imbecillus Modrz, Cn; caducus, debilis, delumbis, dilabidus, elumbis, enervis, flaccidus, fluidus, fragilis, impotens, infans, invalidus, languidulus, laxus, perimbecillus, perinfirmus, tener, vacillans, vacuus, vietus Cn (11): ZawJeft 40; Poyźrzyćie Pánowie poyźrzyćie/ proſzę/ ná ten niepotężny tłum ludźi ſtárych/ niewiaſt/ kápłanów y dźiatek niedoroſłych OrzJan 20, 39; LatHar 385; Bo co nie potężnym ieſt/ to ſie teraz nie przygodźi [quod enim infirmum est inutile invenitur Vulg Sap 2/11] PowodPr 64; SkarKaz 550a.

niepotężny do czego (1): iuſz ſię ſam ſwego vpadku boiąc/ widząc iáko ieſt náſze przyrodzenie do ſtátecznośći wdobrym niepotężne SkarŻyw 167.

W połączeniu szeregowym (1): Ale poſpolſtwo nieucżone/ głupie á niepotężne [vulgus imperitum et imbelle]/ łácno może być przypędzone ku znoſzeniu wſzytkiego. ModrzBaz 97v.

W charakterystycznych połączeniach: niepotężna(-y, -e) Azyja, bliźni, człowiek, płeć, pospolstwo, przyrodzenie, tłum, wola, zmysły, związek.

Szereg:»mdły a (i) niepotężny« (2): O nie zwyćięźona ćierzpliwośći/ w Chryſtuśie Pánie náſzym/ ktora ták mdłą á nie potężną płeć pánieńſką mężną cżyni SkarŻyw 21, 189.

a. W funkcji rzeczownika (1):

W przeciwstawieniu: »możny ... niepotężny« (1): Możni [potentes] w bezpiecżeńſtwie máią ſwe rzecży/ vfáiąc możnośći y bogáctwam ſwem. Vbodzy á nie potężni [egeni et imbecilles] tylko wzdycháią. ModrzBaz 64.

Szereg: »ubogi a niepotężny« (1): ModrzBaz 64 cf W przeciwstawieniu.

2. Nie mający ochoty, mało energiczny, niedbały; remissus Calep, JanStat, Cn; imbecillus, imbellis Modrz, Cn; enervis, frigidus Cn (6): ktorzy [posłowie] ſie o to pilnie ſtháráli iákoby ie z iednáć mogli/ ále nie mogli/ gdyż obu ſtron poſłowie niepotężni byli. BielKron 421v; ReszPrz Av; Calep 910a; SkarKazSej 690a.

niepotężny do czego (1): SkarŻyw 262 cf »barzo leniwy i niepotężny«.

Szeregi: »barzo leniwy i niepotężny« (1): zoſtáłá teſz y władza właſney woley/ iſz cżynić co chcem możem: ále ták słába y ſchorzáła/ iſz do dobrego bárzo leniwa y niepotężna/ á do złego bárzo ſkłonna. SkarŻyw 262.

»niedbały i niepotężny« (1): A ieſłi wy/ álbo który z was w vczyniéniu ſpráwiedliwośći tym/ którzy krzywdy y ſzkody vćiérpieli/ przez nie będąc ſzukáni/ niedbáli y niepotężni [negligentes et remissi JanStat 723] będźiećie: tedy będą mogły oſoby Kośćielné przećiwko wam y kożdému zoſobná z was o tákową niedbáłość vżywáć Práwá duchownégo SarnStat 905.

Synonimy: 1. krewki, mdły, nałomny, nędzny, niemocny, nieudolny, podły, słaby, zemdlały; 2. gnuśny, leniwy, niedbały, nieochotny.

Cf POTĘŻNY