[zaloguj się]
[pdf]

OBŁĘDLIWY (135) ai

obłędliwy (131), obłądliwy (4); obłądliwy RejZwierc; obłędliwy : obłądliwy RejPs (1:2), RejPos (43:1).

o jasne.

Fleksja
sg
mNobłędliwy fNobłędliwå nNobłędliw(e)
Gobłędliw(e)go Gobłędliw(e)j Gobłędliw(e)go
Dobłędliw(e)mu Dobłędliw(e)j D
Aobłędliw(e)go, obłędliwy Aobłędliwą Aobłędliw(e)go
Iobłędliwym, obłędliw(e)m Iobłędliwą I
Lobłędliwym Lobłędliw(e)j Lobłędliwym
pl
N m pers obłędliwi
subst obłędliw(e)
G obłędliwych
D obłędliwym, obłędliw(e)m
A m pers obłędliw(e)
subst obłędliwé
I m obłędliwymi, obłędliw(e)mi
f obłędliw(e)mi, obłędliwymi
L obłędliwych

sg m N obłędliwy (6). ◊ G obłędliw(e)go (4). ◊ D obłędliw(e)mu (2). ◊ A obłędliw(e)go (1), obłędliwy (1). ◊ I obłędliwym (5) KromRozm III, LubPs, KrowObr, RejPos (2); obłędliw(e)m GliczKsiąż (2). ◊ L obłędliwym (1). ◊ f N obłędliwå (6). ◊ G obłędliw(e)j (15). ◊ D obłędliw(e)j (1). ◊ A obłędliwą (9). ◊ I obłędliwą (1). ◊ L obłędliw(e)j (3). ◊ n N obłędliw(e) (2). ◊ G obłędliw(e)go (9). ◊ A obłędliw(e)go (4). ◊ L obłędliwym (1). ◊ pl N m pers obłędliwi (3). subst obłędliw(e) (2). ◊ G obłędliwych (20). ◊ D obłędliwym (5), obłędliw(e)m (1) RejPs. ◊ A m pers obłędliw(e) (8). subst obłędliwé (11); -é (2), -(e) (9). ◊ I m obłędliwymi (1) KrowObr, obłędliw(e)mi (1) GliczKsiąż. f obłędliw(e)mi (5), obłędliwymi (1) CzechRozm. ◊ L obłędliwych (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Taki, który zabłądził, zgubił drogę; vagus Vulg (42):
W przen (2): iákie weſele vmnożyć ſie ma we wſzey rzeſzy niebieſkiey/ kwoli onemu ſwięthemu páſterzowi/ z náwrocenia oney obłędliwey owiecżki iego. RejPos 169, 342v.
Przen: Mający błędne mniemanie; zagubiony, niepewny, wahający się (przeważnie o błądzących w sprawach wiary); vagus Vulg (39): KromRozm II n4; GliczKsiąż L5; Dla niepráwośći łákomſtwá iego rozgniewałem ſie/ y ſkarałem go [...] y odſzedł obłędliwy tułáiąc ſie po drodze ſercá ſwego [et abiit vagus in via cordis sui]. Leop Is 57/18; RejPos 2, 115v, 117, 126v, 129v; to ieſt vrząd zwirzchnośći świeckiey/ Heretyki obłędliwe hámowáć y káráć WujJud 213v, 3, 58, 215v, 224; CzechEp 128; Theodozyus Ceſarz/ zwołał ſynod Konſtántynopolitáńſki/ ná ktorym ſtroná obłędliwa przemogłá/ y oſądźili Mácedoniuſá NiemObr 134.

W połączeniach szeregowych (2): A batzyſz iuſz/ iákośćie thu y Páná Kryſtuſá Syná Bożego/ y wſzyſtki Apoſthoły iego/ y wſzyſtek kośćioł ſwięty pierwſzy/ s háńbili/ zeſromoćili/ obłędliwym/ vpornym/ y Heretykiem vtzynili. KrowObr 204v, 204v.

W przeciwstawieniach: »obłędliwy ... prawdziwy, ugruntowany« (2): [Apostołowie] ſámi to przod dźiáłáli co by też po nas mieć chćieli/ y ku cżemuby nas przykłádem ſwym pobudzáli/ á pobudzáliby nie iáko ludźie obłędliwi y nieſzcżyrzy/ ále iáko ſzcżyrzy y vgruntowáni CzechRozm 191v; NiemObr 76.

W charakterystycznych połączeniach: obłędliwy(-i, -a) braciszek, heretyk, kacerz, ludzie (2), narod ludzki, odszczepieniec (2), strona, syn, zwolennik (2).

Zwrot: »obłędliwem (o)stać się, być« (2:1): Przeto thegoż nábywa diſcipuł/ co wyznawa náucżycyel/ yeſli preceptor yáko w náuce á w wierze myli y chramye/ po temuſz też y vcżeń obłędliwem ſie sſtáć/ á ná wyáre vpádáć musi. GliczKsiąż L5, L4v [2 r.].
Wyrażenia: »obłędliwa myśl« (5): Day taką boiazń a taki wſtyd miły panie obłądliwem myſlam naſſem: abychmy vznawſſy zwierzchnoſc twoię ſwiętą nad ſobą vſkromili buyne ſerca naſſe RejPs 196, 77; bez ſłowá twoiego prawdziwego/ zawżdy być muſzą obłędliwe myſli y ſercá náſze RejPos 65v, 117, 219v.

»obłędliwy nauczyciel« (1): Doſyć też y ná tym máiąc z ſtrony Fáryzeuſzow/ Sádukeuſzow/ y inſzych obłędliwych náucżyćielow Kátholiki Żydowſkiey CzechEp 28.

»obłędliwy rozum« (1): ony kſiążętá kápłáńſkie dáleko chodzili od niego [od Pana]/ thylko dziwuiąc ſie iemu/ á kłádąc nádzyeię w náukach ſwych/ á w onych ſproſnych á obłędliwych rozumiech ſwych RejPos 209v.

»obłędliwe serce« (5): NIeodwracay naſz miły panie odſiebie obłędlivego ſerca naſſego: gdyześ ty ieſt iedyna vcieczka naſſa: wewſſem niebeſpieczenſtwie naſſem RejPs 135v; RejPos 40, 65, 115, 205v.

Szeregi: »obłędliwy i antykrystowy« (1): A iżbyſmy ſię teſz [...] nieomylili y iákich inſzych obłędliwych/ y ántykryſtowych zwolennikow nieprzyimowáli/ y nieſzukáli. KrowObr 3v.

»nędzny a obłędliwy« (1): vdayże ſie náſwięte rozmowy o Pánu ſwoim/ ábo rozmyſlay o nim w nędznym á w obłędliwym ſercu /ſwoim/ á porucżay ſie mocno w opiekę jego. RejPos 115.

»obłędliwy i nieszczyry« (1): CzechRozm 191v cf W przeciwstawieniach.

»omylny i obłędliwy« (1): iż to nie od Apoſtołow prawdźiwych świádkow Páná Chriſtuſowych/ ále od ludźi omylnych y obłędliwych poſzło. NiemObr 76.

»sprosny a obłędliwy« (1): RejPos 209v cf »obłędliwy rozum«.

»obłędliwy i występny« (1): Rácż Pánie Boże przywroćić pokoy Kośćiołowi ſwemu/ á odſzcżepieńcom/ obłędliwym y wyſtępnym wſzyſtkim/ rácż dáć vpámiętánie/ y práwe náwrocenie WujJud 215v.

a) W funkcji rzeczownika (4): Duchownym mieczem obłędliwi do koſćiołá krzeſćiáńſkiego bywáią przywodzeni. GroicPorz a2v.
Szeregi: »chory a obłędliwy« (1): [Chrystus] dla chorych á dla obłędliwych przydź racżył/ á nye do tych ktorzyby byli zupełnego zdrowia/ to ieſt/ zupełney wiáry RejPos 225.

»obłędliwy i odszczepieniec« (1): Luteranowye y dźiſyeyſſy ći doktorowye Nyemyeccy [...] zá obłędliwe y odſſczepyeńce od zboru álbo koſcyołá Kryſtuſowego práwego was máyą KromRozm II b3v.

»obłędliwy i upadły« (1): [zwierzchność jednego biskupa nad wszystkimi innymi] potrzebna yeſt koſcyołowi/ áby krnąmbrne á wſſeteczne powſcyągáłá/ á obłędliwe y vpádłe ku prawdźye przyćyągáłá KromRozm III O7v.

a. O gwiazdach (1): miła ieſt rzecz y wpoionych gwiazd wyobrażenia rożeznawać/ y obłędliwych á napſowanych ich właſne mieyſcá okazuiąc/ ie prziwoitymi imionmi nazywać KwiatKsiąż I3v.
2. Pełen błędów; niesłuszny, niewłaściwy, błędny; mendax Vulg; erroneus JanStat (69): KromRozm II a4; KromRozm III A6v; LubPs E3 marg; KrowObr B4v, 205; BielKron 194, 218v; w wielomowieniu zawzdy ſię nieco obłedliwego nayduye. KwiatKsiąż C2v; iać iedno cżynię znák z wody nád wámi/ iż ieſt tego wam potrzebá/ ábyſcie s ſiebie ſtárą zmázę á ſtáre ſwe obłędliwe zwycżáie ſcieráli á zmyiáli RejPos 12v, 117, 119v, 260v; WujJud 36, 44, 76, 207v; CzechRozm 26v; CzechEp 348; WujNT 509; [przywileje przodków] iáko obłędliwé pſuiemy/ nikczemné czyniemy/ y názad odzywamy. SarnStat 580, 992.

W połączeniu szeregowym (1): Vchędożże mu tedy to nędzne Ieruzalem niecżemnego ſercá twoiego/ á wymieć z niego ony márne śmieći/ złych á vpornych á obłędliwych myſli ſwoich. RejPos 87.

W przeciwstawieniach: »obłędliwy ... prawdziwy, prawy, staradawny« (3): RejZwierc 138v; WujJudConf 2v; Inácżey ſię obacżyć nie mogą [ludzie]/ áżby ſię cofnęli z tey obłędliwey drogi/ náſtąpiwſzy/ ná prawdźiwą drogę páńſką NiemObr 80.

W charakterystycznych połączeniach: obłędliwe(-y) niepożytki, obyczaj, odszczepieństwo, sprawy (ludzkie, żywota) (3), wykład, zwyczaj (2).

Wyrażenia: »obłędliwa brednia« (1): A ták iáko przedtym (ieſliby y tá wáſzá obłędliwa brednia ſtać miáłá) [Pan Jezus] będąc bez ćiáłá/ ták y wćieliwſzy ſie/ nic przedſię ćierpieć przez ſámego ſiebie/ áni ocżyśćienia grzechow ſpráwić nie mogł CzechRozm 55.

»obłędliwe czasy« (2): Patrząc ná ty dziſieyſze/ obłędliwe cżáſy/ Gdźie krzywdá s świętą prawdą/ śmie chodźić zápáſy. BielSat [I4]; BielSjem 13v.

»obłędliwa droga« = perplexum iter Mącz (7): Odcyągałem ya od káżdey obłędliwey drogi/ Ony nędzne á bárzo mdłe moye krewkye nogi [...] Abych po drogách twich chodził ſłowá prawdziwego LubPs bb4; Mącz 304b; RejPos 212v; RejZwierc 138v; NiemObr 80; ZawJeft 27; PowodPr 54; [HistFort E3v].

»obłędliwa duma« [szyk 3:1] (4): Co po dźiśdźyeń yego ſludzy kácerzowye czynyą: myáſto ſlowá bożego ſwoye dumy y wymyſly obłędliwe ludźyom podawáyąc. KromRozm II n4; KromRozm III I; nieſkońcżone krzywdy ludźiom nie obronnym bywáią cżynione/ á w obłędliwych dumach [in opinionum perversitate] y w pomieſzániu kárnośći wiele iych żywie. ModrzBaz 102; CzechEp 248.

»obłędliwe fantazje« (1): á zaſz nie lepiey ieſt wykłádu ſtárożytnych świętych Doktorow [...] prziymowáć/ niżli te nieſpełnego wáſzego mozgu obłędliwe fántázye y wymyſły/ ktore wy ſłowem Bożym nadobnie przyobłocżyćie/ y zdobićie. WujJud 75v.

»obłędliwe mniemanie, myśli« [szyk 4:1] (4:1): RejPos 87, 168; bo to niektorzy zá dowod mniemánia ſwego obłędliwego bráli [iżby Jezus był z nasienia Józefowego, ale za tajemną sprawą ducha świętego] CzechRozm 162, 14, 36v.

»obłędliwe nauki« [szyk 4:3] (7): KromRozm II e3v; KromRozm III H2v; Proźbá/ áby Pan Bog káżdego wiernego z obłędliwych náuk wywyeść racżył według obietnice ſwey. LubPs aa6 marg; RejPos 68v; BudBib A2; odſzcżepioną wiárę ſobie vcżynili: ktora iuż nie ieſt wiárá/ ále ieſli w niey vporni ſą/ heretycſtwo ieſt y náuká obłędliwa. SkarJedn 350; ReszPrz 38.

»obłędliwa opinija« (1): [Papież] piſmo ś. ſzpoći y ku ſwey obłędliwey opiniey onego iáko noſá woſkowego náćiąga. CzechEp 344.

»obłędliwa powieść« (1): Abowiem iákoś obacżył obłędliwą być powieść ich o ſyn Ezáiaſzowym/ tákże też obacżyſz y tę drugą tych ktorzy to o Ezáiaſzu ſynu Acháſowym wykłádáią. CzechRozm 136.

»uczynek obłędliwy« [o podobiznach bożków] (1); Nikcżemność ieſt (y) vcżynek obłędliwy [Vanitas ... opus irrisione dignum]/ cżáſu náwiedzenia iych poginą. BudBib Ier 10/15.

»wiara obłędliwa« [szyk 4:3] (7): Bogá iedynego opuśćiwſzy y Máchomethá proroká iego á przyiąłeś obłędliwą wiárę Gaurſką BielKron 245v, 246; LeovPrzep C4v; WujJud 2v marg, 6v; WujJudConf 2v; A ći Iowiſſowie mieli pirwſzego Oycá Saturnuſſá według Poetow y wiáry obłędliwey Pogáńſkiey StryjKron [146].

»obłędliwe wymysły« [szyk 7:1] (8): KromRozm II n4; Iáko ſą ći błogoſłáwieni ktorzy nie ſą zmázáni iáką fáłeſzną náuką á obłędliwym wymyſłem w chwale Bożey s ktorego przypada wzgárdzenye Páná Bogá. LubPs aa4v marg; RejPos 68v, 184v, 197, 288v; WujJud 75v; Antichriſt rzecży te zdawná obłędliwymi wymyſłámi y vſtáwámi ſwoimi/ bárzo grubie/ ſproſnie/ bes wſtydu ludzkiego y boiáźni Bożey/ záwikłał y zámotał. CzechRozm A4.

»żywot obłędliwy« [szyk 1:1] (2): Wſſytko tu prożność ná ſwyecye y káżdy cżłek żywy/ Bowyem záwżdy żywot yego yeſt ták obłędliwy LubPs K4v; RejPos 173.

Szeregi: »obłędliwy i nie chrystyjański« (1): odpowiedź vſłyſzał X.K. ná ſwą obłędliwą dumę y glozę nie Chriſtyáńſką CzechEp 248.

»fałszywy (a. fałeszny) a (i) obłędliwy« [szyk 3:1] (4): LubPs aa4v marg; A ſzukaſz y kopaſz ſobie cyſterny á wody ſmrodliwe obłędliwych wymyſłow ſwych á fáłſzywych náuk ſwiátá thego RejPos 197, 184; WujJud 76.

»marny a obłędliwy« (1): [Pan licemierników] przypowieſcią wywodzi s thego ich márnego á obłędliwego mnimánia á rozumienia o nim RejPos 168.

»nędzny a obłędliwy« (1): [Pan] káżdego opátrzyć y káżdego náſyćić chce y obiecuie/ łáſkáwym miłoſierdzyem ſwoim/ á opátrzyć wſzytki potrzeby tey nędzney á obłędliwey drogi iego RejPos 183v.

»omylny a obłędliwy« (1): A nadźyeyę mam/ iż mi nic omylnego á obłędliwego nyepowyeſz. KromRozm II a4.

»obłędliwy albo przewrotny« (1): Aby nas nye vnośił ledá wyátr náuki obłędliwey álbo przewrothney. KromRozm III H2v.

»barzo szkodliwy i obłędliwy« (1): przywileie náſze álbo przodków náſzych [...] iáko bárzo ſzkodliwé y obłędliwé káſsuiemy/ wniwecz obrácamy y odwoływamy. SarnStat 61.

3. Fałszywy, podstępny, wprowadzający w błąd zwodniczy; errans, vagus Mącz; mendosus, vitiosus Cn (24): Przeto im Pan pośle ſpráwę obłędliwą/ áby wierzyli mátáctwu/ gdy prawdźie wierzyć niechćieli BielKron 467; Mącz 473b; RejPos 123v, 176.

W połączeniu szeregowym (1): Tę náukę/ ktora vczy o ſkutkách biegow Niebieſkich/ dwoiákim ią ſpoſobem przećiwnicy iey gánią. Naprzod zmyſláiąc ią być niczemną y fáłſzywą náuką: pothym obłędliwą/ y Krzeſcijáńſkiemu człowiekowi nieprzizwoitą LeovPrzep a2v.

W przeciwstawieniu: »prawdziwy ... obłędliwy« (1): Cżwarta cżęść ma wyznánie wiáry prawdźiwey/ z burzenim obłędliwey. NiemObr 101 żp.

W charakterystycznych połączeniach: obłędliwe(-y, -a) ciemności, konfesyja, lud, namowa, obyczaj, pasterz, pismo, sprawa (4).

Wyrażenia: »duchy obłędliwe« (2): BiałKat 113v; LEcz Duch iáwnie powieda iż w oſtáteczne czáſy odſtąpią niektorzy od wiáry/ przyſtawáiąc do duchow obłędliwych y náuk czártowſkich [attendentes spiritibus erroris et doctrinis daemoniorum] WujNT 1.Tim 4/1 [Przekład tego samego tekstu BiałKat.]

»obłędliwa nadzieja« (2): Ale ci kthorzy ſie tułáią po tey puſzcży ſwiátá omylnego/ w obłędliwych nádzieiách ſwoich/ ci iákoby żydowie bárzo ſie mylą RejPos 2v, 317.

»namowki obłędliwe« (1): Pąn Matis Ćieſzyca. Będąc Namowkami i powieſćiami oblędliwemi zwiedziony, Wthich czaſiech za Contraktem ſtawic ſię vmyſlil ZapKościer 1580/15v.

»obłędliwe pożądliwości« (2): RejPos 65; Złożćieſz wy według pierwſzego obcowánia ſtárego człowieká/ ktory ſię pſuie według obłędliwych pożądliwośći [qui corrumpitur secundum desideria erroris]. WujNT 4/22.

»obłędliwy świat, las (a. puszcza, a. Jerycho) świata (tego)« [szyk 9:2] (8:3): Záwżdyć tá mizerna niewiáſtá á ten vćiſniony Koſcioł Páńſki para á tuła ſie po tey obłędliwey puſzcży ſwiátá tego RejAp 100v, AA6v; Abowiem obłądliwy ſwiát/ iuż poznawſzy przyſcie tego Páná [...] przedſię záwżdy ſie vnośił y záwżdy ſie vnośi/ zá ſwowolnemi rozumy á wymyſły ſwemi RejPos 118v, 120v, 127v, 143v, 167v, 168v (9).

Szeregi: »obłędliwy i czartowski (a. szatański)« = erro et daemonius Vulg (2): tych oſtátnich czáſów miáło ich wiele odſtąpić od Wiáry/ á przyſtáć ku Duchóm obłędliwym y náukóm ſzátáńſkim BiałKat 113v; WujNT 1.Tim 4/1.

»głuchy a obłędliwy« (1): iáko Ewányeliſtá piſze/ iż cie ieſzcże ſzuka ſam [Pan] iáko owce ſtraconey/ po głuchym á obłędliwym leſie ſwiátá tego RejPos 167v.

»marny a obłędliwy« (1): widząc nas odárte á zránione ná tym márnym leſie tego márnego á obłędliwego Ierychá ſwiátá thego/ rácżże ſie zlitowáć á zruſzyć miłoſierdzyem ſwym ſwiętym nád námi RejPos 211v.

»nędzny a obłędliwy« (1): [Pan Tomasza] ták zániechał ná ſthronie/ dla náuki nędznemu á obłędliwemu ſwiátu themu. RejPos 120v.

Synonimy: 1. błąkający się, tułający się, zabłądzony; 2. fałszywy, omylny; 3. błędny, fałszywy, podstępny.

Cf NIEOBŁĘDLIWY, OBŁĄDZONY, OBŁĘDNY

JB