[zaloguj się]
[pdf]

OCZYŚCIENIE (194) sb n

oczyścienie (184), oczyszczenie (10); oczyszczenie OpecŻyw, BielŻyw, ZapKościer, oczyścienie : oczyszczenie Leop (2:3), CzechRozm (10:1), JanNKar (1:1); oczyszczenie : oczyścienie Calep (2:1).

-e- (192), -ę- (2).

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N oczyścienié oczyścieniå
G oczyścieniå
D oczyścieniu
A oczyścienié oczyścieniå
I oczyścieni(e)m, oczyścienim
L oczyścieniu

sg N oczyścienié (33); -é (6), -(e) (27). ◊ G oczyścieniå (69). ◊ D oczyścieniu (20). ◊ A oczyścienié (49); -é (3), -(e) (46). ◊ I oczyścieni(e)m (7) BibRadz, RejPos, ZapKościer, LatHar (4), oczyścienim KrowObr (5). ◊ L oczyścieniu (8). ◊ pl N oczyścieniå (2). ◊ A oczyścieniå (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w. v.s. oczyścić; poza tym XVII w. (z Cn) s.v. oczyścialnia, oczyścialny.

I. Rzeczownik od „oczyścić” (154):
1. Usunięcie brudu, zanieczyszczenia, tego, co zbyteczne lub szkodliwe, sprawienie, że coś stało się czyste; emundatio PolAnt, Vulg; ablutio, purgatio, purificatio Cn (10):

oczyszczenie czego [= co jest usunięte] (1): Woda ieſt ſpomoc żywota, wſzelkich zmaz ocżiſzcżenie. BielŻyw 136.

Przen [czyje = z kogo jest usunięte] (1):
Szereg: »oczyścienie i wypolerowanie« (1): Ktore [krzyże] poſpolićie BOg ná wierne chwalce ſwe dopuſzcża [...]. Gdyż im ku ich ocżyśćieniu y wypolerowániu/ ták ſłużą/ iáko ogień złotu ábo ſrebru CzechRozm 225v.
a. Uleczenie z choroby skórnej (7):

oczyścienie czego [= z czego jest usunięte] od czego (1): Zyły zauſznice pomagáią ku dobrey pámięći/ á ku oczyśćieniu licá/ od kroſt/ y innych ſzkárádośći. SienLek 35.

oczyścienie czyje [= z kogo jest usunięte; pron poss] (4): MurzNT Luc 5/14; Y śćiągnąwſzy Iezus rękę/ tknął go mowiąc/ Chcę/ bądź oczyśćion/ y nátychmiaſt zſzedł trąd od niego. [...] Ale rzekł/ Idź vkaż ſię ſam kápłanowi/ y vczyń ofiárę zá ocżyśćienie twoie BibRadz Luc 5/14; WujNT Mar 1/44, Luc 5/14.

Fraza: »trędowaci biorą (a. bierzą) oczyścienie« (2): Szedſzy odnieśćie Ianowi cośćie ſłyſzeli y widźieli: Iż ślepi widzą/ chromi chodzą/ trędowáći biorą oczyśćienie [leprosi mundantur] głuſzy ſłyſzą/ vmárli powſtawáią/ vbodzy Ewángelią przyimuią WujNT Luc 7/22 [idem] Matth 11/5.
b. Prawdopodobnie usuwanie z organizmu szkodliwych substancji [czyje] (1): [ludzie w lecie urodzeni] Ocżyſcienie ſwe maią przez vſzy. FalZioł V 53v.
2. Uwolnienie od zła moralnego, grzechu i kary za grzech; expiatio Vulg, Mącz, PolAnt, Cn; mundatio, purgatio, purificatio Vulg, PolAnt, Cn; piamentum Mącz, Cn; emundatio Vulg, Cn; piaculum, piamen Mącz; averruncatio, expiamentum, expiatus, lustratio, lustratus Cn (136): PatKaz II 68; KrowObr 168v; Mącz 200c, 301d; Tymże obycżáiem rozumieli y drudzy/ że Doſyć vcżynienie ieſt ocżyśćienie KuczbKat 220; WujJud 108; Day teſz y práwe ocżyśćienie duſzom náſzym/ ábychmy w dobrych vcżynkách/ y świátłośći twey przebywáiąc ſzcżęſliwy koniec w pożegnániu świátá tego nędznego mieć mogli SkarŻyw 115; Expiabilis – łátwi do poprawy, do ocziſzczenią. Calep 393b, [619]b; LatHar 285; Oto y człowiek może oczyścić ſam śiebie y ſerce ſwoie. Co nie nie vymuie łáſce Bożey: choć oná ieſt przednieyſzą przyczyną tego oczyśćienia. WujNT 794, Aaaaaa3; WysKaz 14; Vſpráwiedliwienie nie ieſt zaſłoną od grzechow/ ále práwe oczyśćienie SkarKaz Oooo2d, 348b, 514b [2 r.].

oczyścienie z czego (2): ten dobrotliwy Ociec odkazáć miał dzyatkom ſwoim [...] tę ſwiętą á niewinną kreẃ ſwoię/ ktora byłá wylaná ná ocżyſcienie ſwiátá wſzytkiego/ z nędznego vpadku á s przeklęcia iego. RejPos 88. Cf »oczyścienie z grzechu«.

oczyścienie przez kogo, przez co (13): KrowObr 84, 92v; o wiernych vſpráwiedliwieniu: odkupieniu/ ocżyśćieniu/ poświęceniu/ przez śmierć y kreẃ Chriſtuſowę CzechRozm 111v; SkarKazSej 704a. Cf »oczyścienie grzechu«.

oczyścienie czym (1): ModrzBaz 79 cf W przen.

oczyścienie czyje [= z kogo, z czego jest usunięte] [w tym: G sb (8), pron poss (5), ai poss (2)] (15): Iáko otzyśćienie Duſzne y ćieleſne y nágotowánie zbáwienia iemu prżywłaſztzaćie? KrowObr 84, 84; A figuruie [woda] onę ſwiętą kreẃ/ ktora wypłynęłá s ſwiętego ciáłá iego/ ná ocżyſcienie káżdego wiernego iego. RejPos 153v, 47, 47v, 88, 215; CzechRozm 111v, 221; ModrzBaz 79; ábym zá tym ocżyśćieniem duſze y ćiáłá mego/ był godźien godnie pożywáć pokármu naświętſzego LatHar 207, 210; Namniey ſię nie dźieie krzywdá krwi Páńſkiey/ z ktorey wſzelkie ocżyśćienie náſze płynie/ kiedy też przez ogień cżyścowy ieſt tákowemu ápplikowána y przywłaſzcżona. WysKaz 32. Cf »oczyścienie sumnienia«.

oczyścienie czyje [= przez kogo jest usunięte] [w tym: ai poss (2), pron poss (1)] (3): BibRadz I 88d marg; ArtKanc L20v; Oto iáſnie Prorok mowi o ocżyśćieniu Bożym/ á tym ſurowym/ bo ma być przez ogień WysKaz 34.

W połączeniach szeregowych (4): Chriſtus Pán doſyć vcżynił woley oycá ſwoiego ku náſzemu ocżyśćieniu/ vſpráwiedliwieniu/ y żywotowi wiecżnemu CzechRozm 221, 111v; Zoſtáwiłći y piſmo święte/ iáko źwierćiádło. w ktorym możeſz [...] co dźień bráć więtſze ocżyśćienie/ oświecenie/ vſpráwiedliwienie/ y do doſkonáłośći przywiedzienie. LatHar 676, 210.

W charakterystycznych połączeniach: nędzne oczyścienie, prawe (2), serdeczne, wieczne, więtsze; oczyścienie nieprawości; oczyścienie dusze i ciała (duszne i cielesne) (4), świata, wiernego; oczyścienie z upadku a przeklęcia; oczyścienie przez krew (Chrystusowę) (3), przez Krystusa, przez pomazanie, przez samego siebie (sam przez się) (8), przez śmierć; oczyścienie boże, Krystusowe; brać oczyścienie (2), dać (3), sprawić (9), uczynić (czyniący) (2), zmyślać; oczyścienia potrzebować (potrzebujący) (4), przyznać nie chcieć; łatwy do oczyścienia, pomoc, sposobny; ku oczyścieniu należeć; ofiarować za oczyścienie.

Wyrażenia: »oczyścienie grzechow, od grzechow, z grzechu« [w tym: przez kogo, przez co (9)]« = purgatio peccati PolAnt, Vulg; purgatio delicti Vulg; piaculum, piamen, piamentum Mącz [szyk 17:2] (17:1:1): KrowObr 178; Ktory [...] ſpráwiwſzy ocżyſćienie grzechow náſzych przez ſámego ſiebie/ vſiadł ná práwicy onego máieſtátu nawyzſzego. BibRadz Hebr 1/3; Piamen Et piamentum, idem quae piaculum. Pokutowánie/ Ofiárá zá grzech/ Każń/ Ocziśćienie z grzechu. Mącz 301c; iż tenże náſz iedyny Ofiárownik/ dla tego wźięty ieſt od niebá/ [...] ocżyśćienie grzechow przes kreẃ ſwą ſpráwiwſzy/ áby ſie záwżdy przed oblicżnośćią BOżą vkazowáł zá nas. CzechRozm 181,45v, 54v, 55, 95, 260v, 263; CzechEp 266, 315, 347; O Namiłośćiwſzy Oycże [...] ná ocżyśćienie grzechow moich/ y niepráwośći moich/ ofiáruię tobie iedynego Syná twego doſyć vcżynienie LatHar 92; Bo kto tego nie ma: ślepy ieſt/ y rękomá mácáiący ktory zápámiętał oczyśćienia od ſtárych grzechow ſwoich. WujNT 2.Petr 1/9, Hebr 1/3; WysKaz 37; SiebRozmyśl E4; SkarKaz 278b.

»oczyścienie sumnienia« [szyk 1:1] (2): Dobre vczinki tego członku [= wynikające z tego artykułu wiary]/ odnowienie znow/ ſamnienia ocziſcięnie/ łaſka Boża/ y zywot wieczny SeklKat R; SkarKazSej 661a marg.

Szeregi: »dosyć uczynienie i oczyścienie« (1): bez ſłuſznego doſyć vcżynienia y ocżyśćienia wniść chcemy [do onego miasta niebieskiego] WysKaz 14.

»odpuszczenie (grzechow) i oczyścienie« (2): A więc ieſztze będzieſz mowił/ iż ludzi vtzyćie przez Kryſthuſá odpuſztzenia grzechow y otzyśćienia? KrowObr 92v, 178.

»omycie i oczyścienie« (2): kreẃ ſwoię wylał/ na grzechow náſzych omyćie y ocżyśćienie CzechRozm 260v, 263.

»oczyścienie i poświęcenie« (1): [o duchownych katolickich] tzemuſz ieſztze inſze otzyśćienia y poſwięcenia ſobie zmyſlaćie? KrowObr 77v.

»rozgrzeszenie abo oczyścienie« (1): SkarKazSej 704a cf W przen.

W przen (6): A ták to zá mocną á twárdą rzecż chćiał mieć Bog/ co roſkazał o ocżyśćieniu krwie krwią [sanguine sanguinem expiandum]/ iż/ choćiaby też niewiedźiano kto zábił/ przedſie roſkazał/ áby miáſto/ ktoreby nabliżey było onego mieyſcá gdźie trupá náleźiono/ zábiło ćielicę/ dla vbłagánia Bogá. ModrzBaz 79; day ćierpliwość do znoſzenia ſmutków y doległośći náſzych/ któré nam ſą lékárſtwem ná oczyśćienié grzéchów SiebRozmyśl E4; Nie plugawćie źiemie mieſzkánia ſwego/ ktora ſię niewinną krwią máże. y nie może inákſzego rozgrzeſzenia ábo oczyśćienia bráć/ iedno przez kreẃ tego ktory kreẃ drugiego roźlał [nec aliter expiari potest nisi per eius sanguinem qui alterius sanguinem fuderit Vulg Num 35/33]. SkarKazSej 704a.
Wyrażenia: »oczyścienie rdze grzechow« (1): iáko wielce potrzebny ieſt ſmutek ku ocżyśćieniu rdze grzechow. LatHar 593.

bibl »oczyścienie trądu dusznego (a. serdecznego)« (2): Wſzakże i dźiś pożyteczná rzecz aby takowé okazowanié oczyścieniá trądu duſznégo bywało/ zwłáſzcza gdy kto ciała i krfie pańſkiéi pożywac ma MurzNT 33v; LubPs N4 marg.

α. Ktoś a. coś, co odpuszcza grzechy (7):
Wyrażenie: »grzechow (a. grzechu), od grzechow oczyścienie« [szyk 4:1] (4:1): Ieſliże thák ieſth/ iż popioł vtzárowány/ ieſth lekárſtwem zbáwiennym [...] y od grzechow otzyśćienim? KrowObr 92, 169, 188; pokornie proſzę: áby ten ćiáłá y krwie twoiey Sákráment [...] był mi grzechow moich ocżyśćieniem LatHar 226; SkarKaz 315a.
Szereg: »oczyścienie i zniesienie« (1): oczyścienie y znieśienie grzechu było: ſkaránie mężoboyce. SkarKaz 315a.
W przen (2):
Wyrażenie: »od grzechow nieczystości oczyścienie« (2): ktory [Syn Boży] tylko ſam ieſt [...] od grzechow nietzyſtośći otzyśćienim KrowObr 97, 92v.
a. Poddanie obrzędom religijnym służącym przywróceniu czystości kultowej lub duchowej (67):
α. W religii żydowskiej o usunięciu zmazy rytualnej (49): KromRozm II k4; KrowObr 226; Leop Lev 14/32; Niecżyſtośći mnieyſze były rozmáithe iáko y ocżyścienia BielKron 37, 97; RejPos 47; BudBib Lev 6/30; te oſoby ktore ſie iey [jałowicy płowej palonej] dotykáły niecżyſtymi zoſtawáli [errata zmienia: zoſtáwáły] dokąd zá ono ſplugáwienie ſwe náznácżonego im ocżyśćienia nie odpráwili. CzechRozm 171v; Páweł wźiąwſzy one męże/ názáiutrz oczyśćiony będąc z nimi wſzedł do kośćiołá/ opowiedáiąc wypełnienie dniow oczyśćienia WujNT Act 21/26.

oczyścienie przez kogo, przez co (3): Rzekł Moiżeſz do woiownikow/ żeſcie zábijáli á ciał vmárłych ſie dotykáli/ muśicie ocżyścienie wzyąć przez wody kropienie BielKron 43, 38v, 66.

oczyścienie przed kim (1): dał ią [ofiarę za grzech] wam (Bog) ábyśćie obięli niepráwość zboru ku ocżyśćieniu ich przed Iehową? BudBib Lev 10/17.

oczyścienie czego, czyje [ = z kogo, z czego jest usunięte] [w tym: G sb i pron (16), pron poss (7)] (23): A ieſliby vmárł kto nagle przed niem/ ſplugáwiſie głowá poświęcenia iego: ktorą nátychmiaſt ogoli/ onegoſz dniá ocżyſſcżenia ſwego/ y záś dniá ſiodmego Leop Num 6/9, Lev 1/4, 14/23; A ták ku ocżyśćieniu onego domu/ weźmie dwá wroblá/ drzewo cedrowe/ iedwab czerwony/ y Izop. BibRadz Lev 14/49; żony ſwe porzucáć poczęli/ á dla oczyśćienia ſwoiego ofiárowáli ſkopy/ áby mieli przeiednánie. BibRadz 3.Esdr 9/20, Lev 13 arg, 15 arg, 13, Num 19 arg, 31 arg (10); BielKron 37v; RejAp 8v; Bo duſzá káżdego ćiáłá we krwi ieſt: á iam ią dał wam ná ołtarz ná ocżyśćienie duſz wáſzych BudBib Lev 17/11; á krwią ich/ kropili ná ołtarz ku ocżyśćieniu wſzytkiego ludu Izráelſkiego BudBib 2.Par 29/24, Lev 10/17, 14/2, 21; Abowiem ieſli krew kozłow y ćielcow y popioł iáłowice pokropiony/ ſplugáwione poświąca ku oczyśćieniu ćiáłá: [...] WujNT Hebr 9/13. Cf »oczyścienie trędowatego«, »Oczyścienie kościoła«.

W charakterystycznych połączeniach: oczyścienie ciała, domu, dusz, ludu (izraelskiego) (2); oczyścienie przez kapłany, przez wodę (wody kropienie) (2); oczyścienie przed Iehową oczyścienie (u)czynić (2), odprawić, wziąć (2); dzień oczyścienia (4); oczyścienia się chwytać.

Zwrot: »ofiarować [co] na, za oczyścienie« (1:1): RejPos 103v marg; Záś ćielcá zá grzech ofiárowáć będzieſz co dzień zá ocżyśćienie [Et iuvencum pro peccato facies per diem propter expiationes]/ ábyś ocżyśćił ołtarz BudBib Ex 29/36.
Wyrażenia: »oczyścienie grzechow, za grzech« (2:1): Ocżyśćienie zá grzech niewiádomoſći. BibRadz Num 15 arg; Vſtáwił im kropienie krwie/ y wodą s popiołem iáłowice żołtey ku ocżyśćieniu grzechow. BielKron 36, 38v.

bibl. »ofiara oczyścienia« = fałszywa etymologia nazwy topograficznej „neftar” (2): Nád tho ieſzcże mieyſce ono názwał Neemiaſz/ Eftár/ co ſię wykłada ofiárá ocżyśćienia [quod interpretatur purificatio] á ieſt ich wiele co ie zową Neftár. BibRadz 2.Mach 1/36; BudBib 2.Mach 1/36.

»oczyścienie trądu, trędowatego« (1:1): Ocżyſcienie trądu. BielKron 37 marg; Figurá dwu wroblow ktore ofiárowano/ ná ocżyſcienie trędowátego. RejPos 103v marg.

»woda oczyścienia« (3): á kto będzye [skórę, mięso i gnój zwierząt ofiarnych] palił/ ſpierze ſzáty ſwoie y ciáło omyie wodą s popiołu Iáłowice żołtey/ á tę wodę zową wodá ocżyścienia. BielKron 38v, 37v, 43.

»oczyścienie zakonne« (1): tzemuſz ty tedy otzyśćienie zakonne/ znowu w wodziſz do kośćiołá krześćijáńſkiego? KrowObr 226.

»oczyścienie żydowskie« (2): Bylo też tu kamiennych ſtądwij ſſeſtz poſtawionych wedle ocżyſſcżeniá żydowſkiégo [secundum purificationem Iudaeorum Vulg Ioann 2/6] OpecŻyw 41 [przekład tego samego tekstu] RejPos 41v.

Zestawienia: »Dzień Oczyścienia« = Dzień Pojednania, pokutne święto żydowskie przypadające dziesiątego dnia miesiąca siódmego (Tiszri), nazywane też Dniem Przebłagania lub Dniem Sądnym (1): Iezu ktorys pirwſzego dnia ocżyſcienia [Cf: Venit dies azymorum Vulg Luc 22/7] Piotra y iana na gorze Syon gotować wielką nocz przeſlał TarDuch B8.

»Dni Oczyścienia« = Przaśniki, czyli święto niekwaszonych chlebów, obchodzone przez Żydów zawsze łącznie ze świętem Paschy (1): Y każeſz iść z trąbienim trąbnym mieſiącá ſiodmego/ dzieſiątego (dniá) mieſiącá/ ná dzień ocżysćienia [in die expiationum] BudBib Lev 25/9.

»Oczyścienie kościoła« = encaenia (hebr. hanukha), święto obchodzone w grudniu (miesiącu Kislew) na pamiątkę oczyszczenia świątyni jerozolimskiej po profanacji dokonanej przez króla Antiocha IV Epifanesa (1): A tak żeſmy mieli vcżynić w piąty y dwudzieſty dzień mieſiącá Kaſleu/ ocżyśćienie kośćioła [purificationem templi]/ zdałá ſie nam rzecż być potrzebna/ ábyſmy wam to oznáymili ábyśćie y wy też obchodzili dzień poświęcenia kośćiołá Leop 2.Mach 1/18.

Szereg: »oczyścienie czynić i poświęcić« (1): Siedm dni ocżyśćienie cżynić będzieſz ná ołtarzu/ y poświęćiſz iy [expiabis super altare, et sanctificabis illud]/ y będzie ołtarz święty (nád) świętymi BudBib Ex 29/37.
β. W religii chrześcijańskiej o działaniu sakramentów (12): Wſzczęło ſię potym gadánie vczniow Ianowyh z Zydy około oczyśćienia (marg) to ieſt o krzćie w imię Páná Chriſtuſowe. (–) WujNT Ioann 3/25; náſz krzeſt prawdziwie omywa ſumnienie: nie tylko známionuiąc/ ále iſtotnie czyniąc oczyśćienie. WujNT 804, Ioann 3 arg.

oczyścienie czego [= co jest usunięte] (4): day to z łáſki twoiey/ áby to święte ćiáłá y Krwie twoiey przyięćie/ [...] było grzechow moich odpuſzcżeniem/ wyſtępkow moich doſkonáłym ocżyśćieniem/ myśli ſkárádych wypędzeniem/ dobrych zmyſłow odrodzeniem LatHar 207, 104. Cf »oczyścienie grzechow«.

oczyścienie w czym [= przez co] (1): Vkazáłáś nam niecżyſtym/ iáko ſię o ocżyśćieniu w kośćielnych Sákrámenćiech y ofiárách ſtáráć mamy SkarŻyw 112.

oczyścienie czyje [= z kogo, z czego jest usunięte] [w tym: G sb, pron poss (1)] (2): Tákżeć y dziś gdy bierzemy ten znák z wody tego ocżyſcienia náſzego/ tedy wodá nie ma inſzey mocy/ iedno iż cżyni znák ná onym cżłowieku/ iż on przyſtępuie wiecżnie á poſlubuie wiárę ſwoię Pánu ſwoiemu. RejPos 153v; WujNT 345.

W połączeniach szeregowych (3): rácż to dáć áby ten twoy Sákráment/ nie był nam obowiąſką ná karánie/ ále przycżyną zbáwienną ná odpuſzcżenie: niech będźie ocżyśćieniem złośći/ vmocnieniem krewkośći/ obroną przećiwko káżdey świeckiey niebeſpiecżnośći: odpuſzcżeniem wſzelkiey żywych y vmárłych ludzi niepráwośći. LatHar 104, 104, 677.

Zwrot: »oczyściać oczyścieniem wody« (1): [Pan Krystus] poſwięćił nas ſobie/ ocżyśćiáiąc nas ocżyścieniem wody á Duchá ſwiętego. RejPos 153.
Wyrażenie: »oczyścienie grzechów (a. grzechu)« [w tym: przez co (1)] [szyk 1:1] (2): BielKron 138v; Zoſtáwiłći śiedm Sákrámentow/ ná grzechow ocżyśćienie/ łáſki przycżynienie/ y o chwale niebieſkiey vpewnienie. LatHar 677.
Szeregi: »oczyścienie i odnowienie« (1): która [niewidoma laska boża] ná chrzćie daná/ ku oczyśćieniu y odnowieniu człowiekowi BiałKat 263v.

»oczyścienie i uzdrowienie« (1): vżywa rozmáitych ceremoniy y Sákrámentow pozwierzchnych/ około duſz náſzych oczyśćienia y vzdrowienia. WujNT 345.

γ. W innych religiach (6): Februum, Oczyśćienie/ Okádzenie. Mącz 120c.
Wyrażenia: »oczyścienie grzechow« (2): S Krześćiáńſkiey wiáry według iego miſtrzá Sergiuſá wzyął [Mahomet] wodny krzeſt ku oczyścieniu grzechow BielKron 165, 137v.

»ofiara dla oczyścienia« (1): Lustrale sacrificium, Ofiárá dla ocziścienia/ álbo to pięćroczne ofiárowánie Rzimskie. Mącz 200c.

»żałobne oczyścienie [czyje]« (1): Silicernium, Festus vult esse genus farciminis quo familia in fletu ac luctu purgatur, Záłobne ocziścienie czeládźi po wynieſieniu z domu vmárłego á pogrzebie. Mącz 393b.

αα. Przywrócenie czystości rytualnej kobietom po porodzie [kogo] (1):
Szereg: »oczyścienie albo wywodzenie« (1): A pogańſzcżi kapłani przy ocżyſcieniu albo wywodzeniu białych głow: miewali to ziele przy ſobie. FalZioł I 153b.
3. Uwolnienie od zarzutów; apologia, apologismus, causae dictio, defensio, dissolutio criminis, (ex)purgatio, propugnatio, satisfacto Cn [czego] (1): potwarzj á kto dziś zmilcży? á kto wnetże ná ocżyśćienie ſławki ſwey z furyą ſię nieporwie? SkarŻyw 243.
4. Wykastrowanie, wytrzebienie; castratio, eviratio Mącz (2): Castratio, Ocziścienie/ Okápłunienie/ Owáłaſzenie/ Omniſzenie. Mącz 40c, 498d.
** Bez wystarczającego kontekstu (5): Purificatio. Reynigung: Oczyſcienie. Mymer1 8v; Mącz 332c; Calep [878]a; Oczyśćienié, nie oczyſczenié: oczyſćić, nie oczyſczyć. JanNKar H3v.
II. Rzeczownik od „oczyścić się” (40):
1. W Starym Testamencie odzyskanie czystości rytualnej przez kobietę po porodzie (32): ona [Maryja] nyebądączy ku oczyſzczyenyu pouynna a wfzako ſyą vyuyodla PatKaz III 135, 136; Potym dzyeciątko to Páná Iezuſá XL dniá mátká do kościołá ofiárowáłá ku ocżyścieniu/ iáko był obycżay v Zydow/ iż ſie s párą gołębi położnicá káżda muſiáłá okázáć BielKron 138, 138 marg; SkarŻyw 112 [3 r.].

oczyścienie czyje [= z kogo jest usunięte] [w tym: G sb i pron (21), pron poss (2)] (23): A oná zoſtánie przez trzydźieśći y trzy dni/ we krwi oczyśćienia ſwego/ y niedothknie ſie żadney rzeczy ſwiętey/ áni wnidźie do mieſcá ſwiętego/ áż ſie wypełnią dni oczyśćienia iey. BibRadz Lev 12/4, Lev 12 arg, 5, 6; A gdy iey [niewiasty, która porodzi] cżás przyſzedł ocżyścienia/ ofiárowáłá zá dzyeći báránká rocżnego ná obiátę BielKron 37v; SkarŻyw 111. Cf Wyrażenie, Zestawienie.

W charakterystycznych połączeniach: oczyścienie białych głow, niewiasty po porodzeniu (2); czas oczyścienia, dni (7).

Wyrażenie: »oczyścienie według (a. wedle) zakonu Mojżeszowego, (staro)zakonne« [w tym: czyje (3)] = purgatio secundum legem Moysi PolAnt, Vulg [szyk 4:1] (3:2): RejPos 55v; BudNT Luc 2/22; SkarŻyw 112; Gdy ſię dni cżterdźieśći ſtározakonnego ocżyśćienia ſpełniło/ Iozeph y P. Márya/ zánieśli Páná IEzuſá do Kośćioła/ áby go Pánu ſtáwili z ofiarą. LatHar 531; WujNT Luc 2/22.
Zestawienie: »dzień (a. święto) Ocżyścienia (Niepokalanej) Panny Maryjej (a. Przenaświętszej Matki Bożej); Oczyścienie (Błogosławionej) Panny Maryjej (a. Bogarodzice)« = święto kościelne obchodzone 2 lutego, zwane też dniem Matki Boskiej Gromnicznej lub Ofiarowania Pańskiego [szyk zmienny] (8; 5): Abowiem tę obronę naprzod wymyſlił Wigilius Papieſz/ kiedy naprzod w Konſtántynopolu/ będąc dla powietrza Swięto Pánny Máryey otzyśćienie vſtáwił KrowObr 89v; Ofiárowánie Páńſkie do Kośćołá [!]/ álbo Oczyśćienie Bogárodzice/ wtorego Lutego dniá/ znákomićie święćili. SkarJedn 318, 318; Ná dzień Gromnic abo ocżyśćienia przenaświętſzey Matki Bożey kazanie krotkie. SkarŻyw 111, 113 żp, 507; ZapKościer 1587/10v; LatHar [++]v, 402, Aaa3v; WujNT 198 marg, Vvvvv3v; SarnStat 726.
2. Wykazanie przed sądem swojej niewinności; (ex)purgatio JanStat (8): Bezecni ſą/ którzy przez świádków oczyśćienia do ſądów przyſtępuią. SarnStat 150; w tákowym przypadku ſkázuiemy/ ze dwiemánaśćie świádków wiáry godnych/ á nie z mniéy/ tákowé oczyśćienié ma bydź. SarnStat 625; A gdy tákową ſpráwę ſwą álbo oczyśćienié będźie miał czynić/ niech przydźie przez zebránia y zgiełku tylko z témi/ z którémi ſie ma ſpráwić. SarnStat 703, 245.

oczyścienie czemu (3): A tákowé oczyśćienié potwarzóm trzykroć tylko ma bydź ſkazano: á ieſli czwarty raz będźie kto obwinion o vczynek potwarny/ więcéy ku ſpráwowániu ſie nie ma bydź dopuſczon SarnStat 572 [idem (2)] 710, 912.

oczyścienie czyje (1): Ale gdźieby potym o ten wyſtępek fałſzywéy monety [...] był oſkárżón y obwinión [...] do innégo oczyśćienia ſwégo więcéy nie ma bydź przypuſczón: ále iáko fáłſzérz ma bydź winą ſluſzną karan SarnStat 408.

Synonimy: I.1. ochędożenie; a. uleczenie, uzdrowienie, wyleczenie, zgojenie; 2.γ.αα. wywodzenie; 4. okapłunienie, omniszenie, owałaszenie; II.2. obmowa, obrona, odpowiedź.

Cf OCZYŚCIĆ, OCZYŚCIĆ SIĘ

DD