Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZJEŚĆ

Następne hasło: ROZJEZDNY »

ROZJEŚĆ SIĘ (8) vb pf

sie (8), [się].

o jasne.

Fleksja

praet
	sg		pl
1	m	rozjådłem się	m pers
3	m	rozjådł się	m pers	rozjedli się

plusq
	pl
3	m pers	byli się rozjedli

[fut 3 sg rozj(e) się.] ◊ praet 1 sg m rozjådłem się (2). ◊ [3 sg m rozjådł się.] ◊ 3 pl m pers rozjedli się (1). ◊ [plusq 3 pl m pers byli się rozjedli.] ◊ part praet act rozjådszy się (4), rozjådwszy się (1); rozjådszy się GliczKsiąż, Leop (2); rozjådszy się : rozjådwszy się Mącz (1:1); -å- (4), -a- (1); -å- : -a- Leop (1:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Rozzłościć się, wpaść w złość (8)
2. [Zacząć jeść bardzo dużo, ponad miarę]

1. Rozzłościć się, wpaść w złość; indignari, saevire Vulg; ringi Mącz; indignationem ostendere Calep; efferari, irritari, rabere Cn (8): Abſolon máyąc ſwą wolą/ á vrozſſy wnyey/ wyele złego/ ſzkod/ y kłopotu oycu Dawidowi pocżynił. Ná oſtátek rozyadſſy ſie onego s kroleſtwá wygnał. GliczKsiąż F8; Iáko też záś Antyochus Krol roziádſſy ſie nie pomáłu dał wypráwę Liſiaſſowi/ áby ná lud Zydowſki walcżył Leop 1.Mach 3 arg; Co gdy vſlyſſeli Bábilońcżykowie roziedli ſie bárzo Leop Dan 14/27, Iudith 6/13; Calep 534b; [nieinácżey iáko Niedzwiedzicá gdy iey Niedzwiedziątká zábiorą rozie ſie w leſie Leop 2.Reg 17/8 (Linde); Wy roziadſzy ſię/ iż wam Seymowy dekret nie ſłużył: puśćiliśćie ſię do ſwoich ziázdow pokrytych/ ktoreśćie Synodem názwáli SkarProces 54; BielKron 1597 289; A oná [Ksantypa] tym więcey ſię roziadſzy obláłá go [Sokratesa] przez okno. PlutBBud 58v; AktaSynod IV 160].

[rozjeść się na kogo: ktory [Luter] acżkolwiek to [złe zdanie o husytach] odwołał potym/ roziadſzy ſie na Papieża: wſzákże iednak ani ſie zgodźił z Huſsitámi HerbOdpow B7.]

[rozjeść się o co: Odpowiedźieli ſynowie Iákobá Sichemowi y oycu iego ná zdrádźie roziadſzy ſie [saevientes] o zgwałcenié śioſtry WujBib Gen 34/13.]

Wporównaniu (1): Furiose, Szalenie/ wściekliwie. Gniewliwie/ Roziawdſzy [!] ſie yáko pies. Mącz 141b.

Zwrot: »rozjeść się od gniewu« (2): Furens mero et iracundia, Oſzálawſzy od piyáńſtwá y Roziadſzy ſie od gniewu. Mącz 141b, 356c.

[Szeregi: »rozjeść się i w gniewie zapalić«: wnet śie okrutnik [Herod] roziadł/ y w gniewie ſwym zápalił/ nabożeńſtwo ſwe złośćiwe odkrył. WiśnOkaz 517 (Linde).

»rozjeść się i zębami zgrzytać«: O toć zábili Szcżepaná ſwięthego/ ábowiem gdy to ná ſámy dowiodł co ná niego kłádli wnet ſie rozyedli/ y zębámi zgrzytáli [Vulg Act 7/54] GilPos 233.]

2. [Zacząć jeść bardzo dużo, ponad miarę; appetitu voracitatis se instigare Cn:

Szereg: »rozjeść się a rozpić«: Iáko w Kálábryiey było miáſto iedno ná ymyę Sybáris/ w kthorym mieſſcżánye ták ſye byli roziedli á rozpili [...]/ że náoſtátek [...] y rozumu y śiły byli pozbyli. LorichKosz 3v (Linde).]

Synonimy: 1. rozboleć się, rozgniewać się, rozgorzlić się, rozjadowicić się, rozjadowić się, rozjątrzyć się, rozjuszyć się, rozmietać się, rozrzewnić się, rozsrożyć się.

Formacje współrdzenne cf JEŚĆ SIĘ.

Cf ROZJADŁY