[zaloguj się]
[pdf]

OZDOBNIE (40) av

Oba o oraz e jasne.

comp ozdobniéj (5); -éj (1), -(e)j (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Pięknie, wspaniale, okazale, świetnie (o wyglądzie zewnętrznym człowieka); doskonale, korzystnie, chwalebnie, zaszczytnie (o jego postępowaniu); luculente Mącz; polite, spectate, splendide Calep, Cn; affabre, laute Cn (27): Mącz 201a; Iż tego [herbu] Krzyżá tákże y Podkowy: Doſtawſzy męſtwem á wielką ochotą/ Vpſtrzono potym ták ozdobnie cnotą WerKaz 274; Affabre [...] Significat artificiose, scite – Ozdobnie, kunſtownie. Calep 39a; Splendide, Laute, magnifice – Świetno, ozdobnie. Calep [1000]a, [587]a, 817a, 996b, [1000]a.
Zwroty: »siebie ozdobnie malować« = przedstawiać siebie w korzystnym świetle (1): Y ma kto iny śiebie ozdobnie málowáć? A ſpráwy oycá mégo ſobie przypiſowáć? GórnTroas 20.

»przyszlachcić ozdobnie« (1): którą [żonę] iáko trzebá/ Przyſzláchćiły ozdobnie/ iéy życzliwé niebá/ [...] którą zacny ród y cnotá/ Vrodá/ obyczáie [...] wynoſzą OstrEpit A2v.

»ozdobnie słynąć« (1): Aby tak iuż ozdobniey/ dom ich wſzędzie ſłynął PaxLiz B2.

Szeregi: [»ozdobnie i chwalebnie«: Páweł święty ácz záléca małżenſtwo/ iednák o dźiewictwie doſyć ozdobnie y chwálebnie powieda. BiałPos 195 (Linde).]

»pięknie i ozdobnie« (1): Suppeditari turpissimum superare pulcherrimum est, Być potłumionym albo zwiciężonym ſzpátna to yeſt rzecż ále zwiciężyć bárzo pieknie y ozdobnie. Mącz 434d.

»ozdobnie a z pięknemi przystojnościami« (1): ná tych trzech rzecżach ten nazacnieyſzy klenot należy/ ná zacnośći narodu zacznych przodkow ſwoich/ ná roſtropnym ćwicżeniu/ á tho nawięcey/ gdy tho [...] wſzytko ozdobnie á s pięknemi przyſthoynoſciámi vmie ná ſobie okázáć. RejZwierc 52.

a. O wyglądzie zewnętrznym człowieka (1):
Szereg: »rządnie i ozdobnie« (1): ći wſzyſcy [królowie] s krolem Polſkim przeciw Kárłowi Ceſarzowi milę od Krákowá wyiecháli z iego małżonką młodą Elżbietą/ ktemu rządnie y ozdobnie przypráwioną/ z wielkośćią vcżćiwych pánien BielKron 375v.
b. O postępowaniu człowieka pod względem moralnym; decore, graphice Calep, Cn (3): aby ſie [...] z nadobnemi á poſtánowionemi obyczáymi/ ozdobnie potym vkázáć mogł. RejZwierc 20v; Graphicus – Człowiek zewſziſtkime [!] godny, doskonały. Graphice, eleganter, polite, venuste, accurate – Pieknię, ozdobnie, z kunſtu. Calep 463a, 292a.
c. O języku, stylu, wymowie: kunsztownie; oratorie, ornate Calep, Cn; diserte Calep; splendide, luculente Cn (10): Yáko też ponyekąt doſyć ozdobnye połáćinye o tym nápiſał Stániſlaw Orzechowſki przed kilkyem lat. KromRozm I [P2]v; ktoby [...] wiedział [...] o złych y o dobrych/ y o innych pámięći godnych/ by thy rzecży od pierwſzych ludzi vcżonych/ nie byli pierwey rozumem ozdobnie ſpiſáne. BielKron 333v; Ia ſwoim piſánim/ drogi drugim nie zágrádzam/ ktorzy też z łáſki Bożey piſáć będą/ y ozdobniey/ y z więtſzym dokłádem NiemObr 6; Tragice – Ozdobnie. [...] Moeste, graviter, sublimiter, crudeliter et more tragico. Calep 1077a, 333a, [739]b, [740]a; Cóż to mogło bydź więcéy/ y ozdobniéy ku ſławie téy náuki wyrzeczono? SarnStat 3v.

W połączeniu szeregowym (1): ći hnet kſtałtowniey/ ochędożniey/ ozdobniey/ záchowuiąc iákieś przewłacżánie w ſłowiech podobne Láćińſkiemu accentowi/ mowić pocżęli. GórnDworz F5.

W przeciwstawieniu: »nie ozdobnie ... po prostu« (1): á ważyłby ſię przećiw niemu [...] lub piſáć lub mowić [...] mniemam/ iż/ choćiaż nie ták vmieiętnie y ozdobnie/ ále ták po proſtu/ przedśięby ſię tego ważył CzechEp 4.

W charakterystycznych połączeniach: ozdobnie mowić (2), (na)pisać (spisany) (4), wyrzeczon.

Szeregi: »umiejętnie i ozdobnie« (1): CzechEp 4 cf W przeciwstawieniu.
2. Wspaniale, okazale, świetnie, bogato, z pompą (o wyglądzie rzeczy, budowli, miast; o uroczystości); concinne, decore, ornate Cn (12): BielKron 344v; Náruſzowic Podſkárbi s pocżtem ſwym ozdobnie/ Potym Rádziwił dworny/ Márſzałek nádobnie/ Iechał w ſwym Włoſkim ſtroiu/ złoto ſie błyſkáło StryjWjaz B3; Xiężná Bárbara nowa oblubienicá z mátką ná wozie ozdobnie zgotowánym przyiecháłá StryjKron 727; Pochowan [król Zygmunt] [...] w Káplicy ktorą potym Krolowa Boná wielkim koſztem z kámieniá cioſſánego z wierzchu/ á we wnątrz z Figurami Mármurowymi ozdobnie iáko widzimy wywieść dáłá. StryjKron 762, 597; KlonWor 66.
Wyrażenie: »ozdobnie wystawiony, zbudowany« (1:1): bo kośćioł Sálámonow był mocny/ chędogi/ wielkim koſztem á ozdobnie wyſtáwiony. BielKron 265; Bo gdy kto dom przedtym źle/ choćiaż wrzkomo ozdobnie/ zbudowány/ [...] rozwálić chce/ [...] pierwey dách zrzuca CzechEp 224.
Szeregi: »i bogaciej, i ozdobniej« (1): Wſpomni ſobie ná ony pogorzáłe miáſtá/ zamki/ domy/ á ony ſie z nowu y bogáciey y ozdobniey pobudowáły RejZwierc 87v.

»kosztownie (a. wielkim kosztem) a ozdobnie« [szyk 2:1] (3): rozmaite rzemieſniki przywiodł z Greciey/ kthorzy kośćioły koſztownie á ozdobnie w Kijowie robili. BielKron 344, 265, 268.

»ozdobnie a poćciwie« (1): poſłali po Krolewicá Włádziſłáwá do Polſki/ áby ich pánem był. Ktory przyiechał doſyć ozdobnie á poććiwie BielKron 327.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Condecore – Ozdobnie. Calep 235a.

Synonimy: 1. cudnie, pięknie, świetno; a. chędogo, nadobnie, ochędożnie; c. kunsztownie, umiejętnie; 2. bogacie, kosztownie, okazale, świetno, wspaniale, wystawnie.

Cf NIEOZDOBNIE

IM