[zaloguj się]
[pdf]

PLETLIWY (14) ai

pletliwy (14), [plotliwy].

e jasne.

Fleksja
sg
mNpletliwy fNpletliwå
Ipletliwym Ipletliwą
pl
N m pers pletliwi
subst pletliw(e)
G pletliwych
D pletliw(e)m
A subst pletliw(e)
L pletliwych

sg m N pletliwy (3). ◊ [I pletliwym.] ◊ f [N pletliwå.] ◊ I pletliwą (1). ◊ pl N m pers pletliwi (1). subst pletliw(e) (5). ◊ G pletliwych (1). ◊ D pletliw(e)m (1). ◊ A subst pletliw(e) (1). ◊ L pletliwych (1).

Sł stp brak, Cn: plotliwy, Linde XVI – XVIII w.

1. Gadatliwy; mówiący od rzeczy; fabulosus, nugatorius, nugiger Cn (7): nie jest żadne zwirzę/ tak vporne waſniwe Iako ſlyſzę białe głowy/ a gdy ktemu pletliwe Wſzytko chcze mieć/ wſzytko wiedzieć/ czo ſie na ſwiecie tocży RejJóz C4v; Inaniloquus, Dárwo [!] mowny/ pletliwy który nic k rzeczy nie mówi. Mącz 167b; Bo to ſobie máią pletliwi ludzie zá przyſługę/ iż czo na kogo chociay nieprawdá wymyſlą á powiedzą. RejZwierc [782]; SkarJedn 100; PaprUp C3v; [plotliwy/ Garrulus, futilis. Volck Qqq4v].

W połączeniu szeregowym (1): taki [człowiek] bywa pſotliwy, gamratny/ zdradny, walecżny, zawiſny/ ſkąpy/ pletliwyleda czo, y trochę boiazny. GlabGad O.

W przeciwstawieniach: »pletliwy ... [miernego języka], stateczny« (1): tego ſye dowieſz nie od tych pletliwych/ y nieprawdźiwych ludźi/ ále od ſtáthecznych á zacnych Pánow. OrzList d2; [ErazmJęzyk F7v (Linde)].

Wyrażenie: »pletliwy leda co« (1): GlabGad O cf W połączeniu szeregowym.
Szeregi: [»pletliwy a kłamliwy«: Abowiem/ kożdy/ ſnadź woli/ z człowiekiem choćia złym/ ále miernego ięzyká/ mieć towárzyſtwo: niż też/ z człowiekiem thym/ pletliwym á kłamliwym ErazmJęzyk F7v (Linde).]

»pletliwy i nieprawdziwy, [nieprawdziwy albo pletliwy]« (1): OrzList d2; [A ták tą wádą/ kto ią w ſobie ma/ że w kożdey mowie wielkoſć ſłow niepotrzebnych dźiáła: vczeni ludźie záwſſe gánili. Ariſtophanes/ tákiego człowieká mową [!]/ gdyż tákowy nieprawdźiwe rzeczy/ álbo pletliwe mowić muśi/ [...] zwał/ zgromádzenie/ álbo kupą ſłow nieznośną/ á przykrą ErazmJęzyk D5v (Linde)].

[Przen: Szumiący:
Wyrażenie: »pletliwa trzcina«: Z nich [brzóz] wodá támże źimna ſpadáłá/ Ktorą pletliwa trzćiná zbijáłá. KmitaŁów A4.]
2. Zmyślony, nieprawdziwy, oparty na plotkach (6): Krotko to mówię/ iż to wizytko/ co mowi y piſze X. K. [...] ieſt rzecżą pletliwą y piſmu ś. odporną. CzechEp 190.

W przeciwstawieniu: »pletliwy ... prawdziwy« (1): wiele inſzych rzecży piſáli Zydowie o tym Krolu/ kthore nie godne ſą piſania/ gdyż więcey ſą pletliwe niż prawdźiwe. BielKron 462v.

W porównaniu (1): Bo ſię nigdy pletliwe báśni ludzkie/ iáko plewy z pſzenicą z ſłowem Bożym weſpołek nie zgodzą áni oſtoią. CzechEp 322.

Wyrażenia: »pletliwe baśni, foszki, plotki« [szyk 3:1] (2:1:1): RejKup aa6; SkarŻyw 13; Ktemu y to nie krzecży zádawáć komu niewſtydliwą twarz: á ſámemu ſię niewſtydźić piſáć tákie plotki pletliwe: ták o ślubách ſádowych y łáźiennych/ iáko y o inſzych CzechEp 406, 322.

[»pletliwe słowa«: Zbáwiciel wątpliwych Słow vżywáć nie myślił/ áni chćiał pletliwych Ktorymi by ſwe wierne w błąd mogł záprowádźić ŁaszczPogrom 13.]

Szeregi: »pletliwy, płonny« (1): Pletliwe báśni y rozmowy płonne/ y vſzu ſię iey [św. Eufrozyny] dotknąć nie mogły. SkarŻyw 13.

[»wątpliwy, pletliwy«: ŁaszczPogrom 13 cf »pletliwe słowa«.]

3. Splątany, zagmatwany; przen (1):
Wyrażenie: »świat pletliwy« (1): młodzyeniec teſkliwy/ Widząc że ſie ták mieſza mámy ſwiát pletliwy. Vdał ſie ná wſchod ſłońcá gdzye go nioſły ocży RejWiz 64.

Synonimy: 1. wielomowny, wielosłowny; 2. błędny, fałeszny, fałszywy, kłamliwy, nieprawdziwy, omylny.

ES