[zaloguj się]
[pdf]

PODMIOT (7) sb m

Teksty nie oznaczają ó; pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak w pod-).

Fleksja
sg pl
N podmiot
G podmiotu podmiot(o)w
A podmiot podmioty
I podmiot(e)m podmiotami, podmioty

sg N podmiot (1). ◊ G podmiotu (1). ◊ A podmiot (4). ◊ [I podmiot(e)m.] ◊ pl [G podmiot(o)w.] ◊ A podmioty (1). ◊ [I podmiotami, podmioty.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII – XIX w.

1. Obcy i zwykle zniekształcający element w tekście (5): CzechRozm 128v; niewiem cżemu [tłumacz Atanazjusa] go [Wyznania] między inſzymi piſmy [...] nie położył/ áni o nim/ y on/ y ſam Athánázyus nigdźiey żadney potym zmiánki nie vcżynił: ále ie ták tylko po ſwey/ do Antoniego Biſkupá Atrebáńſkiego/ przedmowie/ iáko iáki podmiot położył CzechEp 226; Cypryan náśládował Orygeneſá/ ále ſię y ten vtknął (ábo też to kto do iego piſánia/ iáko ieden podmiot podrzućił) NiemObr 147; [Kthemu nie ſzcżyrze ále s podmioty á mieſzáną naukę piſmá Bożego dawáli/ mowiąc/ To mowi Pan Bog/ á Bog tego im nie mowił GilPos 163v].
Szeregi: »podmiot abo fałsz« (1): Ktorych ſłow/ ták właſnie nápiſánych/ nigdziey v Moyżeſzá nie naydzieſz: A więcże iuż to podmiot/ ábo fałſz? CzechRozm 126.

»omyłka abo podmiot« (1): gdźiebyś ty mnie viąwſzy ſie zá rzecż kthorą chćiał mieyſce iedno y drugie w podeyźrzenie przywodźić/ omyłkę mu ábo podmiot przycżytáiąc CzechRozm 138.

a. [Błąd literowy: AD LECTOREM. Officina nowa braćie wcżudżei ſtronie/ Doſtatek liter niemaiąc nałonie. Cżaſem mi podmiot iaki vcżynieła/ A Polſkiei mowie gemby nakrżywieła. PaprOgród wstęp 4.]
2. Kłamstwo, fałsz (1): Toć to ieſt ono niedbánie/ oná ſzcżyrość ták przyiemna cżłowiekowi/ ktory gdy co widzi od wymyſłow/ hnet ſie obawia podmiotu. GórnDworz G2; [Bo to s pilnoſcią godzi ſie wiedzieć y poznáć/ ábyſmy inákſzych ſpoſobow vżywánia tego Sákrámenthu Páńſkiego wyſtrzegáli ſie/ wiedząc iże ono iuż nie ieſth Sákrámentem Páńſkim/ ále podmiot y bluźnirſthwo Páńſkie. GilPos 71; Strzeżże ſię tedy krześćiáninie miły/ żebyś miáſto ſpraw Bożych/ nie podeymował ſię podmiotow ſzátánſkich GrzegŻarnPos 1597 53v (Linde)].
[Zwrot: »podmioty (1) [co] podmietować«: [nowi sektarze jezuici, a raczej jebuzeici] niedawnego cżáſu Poſtyllę Tytułem ią Kátolickim ozdobiwſzy y ocukrowawſzy wydáli/ w ktorey [...] rozmáitymi á niewſtydliwymi podmioty Zbory náſze podmietuią/ powiádáiąc iż żadnego przełożeńſtwá mieć niechcemy GrzegŻarnPos 1597 a7 (Linde).]
а. [Ten, komu fałszywie przypisuje się to, czym nie jest:

W połączeniu szeregowym: Kto ieſt wierni pánu/ ábi [...] Diabelſkie mowi ſłiſſąc/ ktorimi ſię ná páná chwálebnego zuchwále poriwaią náziwáiąc go potmiotem/ obłudą/ ſinem Iozefowym rc. wzdichać zełżámi cżęſto nimiał FarnZnaj 118v (Linde).]

3. Pokusa, sugestia (1): oburzył ſię [szatan] dziwnym iádem ná nię [św. Eufrozynę]/ y podmioty wſzelákie w ſercu iey pokładáł/ ktoremi by iey vmyſł y przedſięwzięćie/ ábo rozerwáć/ ábo oſłábić mogł. SkarŻyw 14.
4. [wojsk. Fałszywa osłona: á ták w koło Słucká burzyli/ y do Zamku [...] ſzturmowáli/ podmioty czyniąc/ y ogień podkłádáiąc StryjKron 695 [idem] StryjPocząt 581.
Zwrot: »iść, szańcować się podmiotem« [szyk zmienny]: kazał złożyć wielką gromádę drew ſuchych podmiotem pod błánki idąc/ á zápaliwſzy on ſtog drew/ [...] Zamek Welonſki ſpalił StryjKron 445; obmiotáli zamek y przekopy wokoło/ ſzáńcuiąc ſię podmiotámi StryjKron 448, 470.]
5. [Dziecko podrzucone, podrzutek; subditus partus, supposititius puer Cn: podmiot/ et podmiotek/ [...] Liber vel puer supposititius, seu adulterinus, nothus. Volck Rrr3.]
6. [Zastępca [czyj]: y záſtałem przede drzwiámi inſzych niemáło/ y onego z nimi [...] ktoregom ia był podmiotem LucSamosKur B2.]

Synonimy: 1. łeż, nieprawda, podrzut; a. błąd, omyłka; 2. fałsz, kłamstwo; 3. pokusa; 5. podrzutek.

Cf PODMIOTEK

SBu, MŚ