Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POKAŻON

Następne hasło: POKĄD »

POKAŻONY (25) part praet pass pf

Pierwsze o jasne; -a- (23), -å- (3); -a- : -å- Mącz (4:2), BudNT (8:1). ◊ W formach złożonych drugie o jasne; formy niezłożone z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	pokażony, pokażon	f	N	pokażonå	n	N	pokażon(e)
	G			G			G	pokażon(e)go
	A			A			A	pokażon(e)

pl
N	subst	pokażon(e)
G		pokażonych
A	subst	pokażon(e)

sg m N (praed) pokażony (1), pokażon (1). ◊ f N (attrib) pokażonå (1), (praed) pokażona (1). ◊ n N pokażon(e) (6). ◊ G pokażon(e)go (2). ◊ A pokażon(e) (1). ◊ pl N subst pokażon(e) (9). ◊ G pokażonych (2). ◊ A subst pokażon(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: pokażon(y) od kogo (4), przez kogo (2); od kogo BudNT (2); od kogo : przez kogo BielKron (2:2).

Sł stp s.v. pokazie, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s. v. pokazie.

Znaczenia

1. Uszkodzony, zniszczony (21)
2. Unieważniony, skasowany, we przestrzegany (1)
3. Który uległ pogorszeniu (o wielu), zły, niewłaściwy (3)
- a. O pisowni wyrazu: przekręcony, błędny, zafałszowany (1)
- b. O sądownictwie: skorumpowany, przekupny (1)

1. Uszkodzony, zniszczony (21):

a. O stanie fizycznym; destructus Vulg, PolAnt; constratus, disturbatus, populatus Mącz (11): Populatae messes, Pokáżone żito ná polu. Mącz 312c, 414d; [Item skrzynisk staroświeckich pokażonych, u których zamku żadnego nie masz, 5. InwSzlachKal 1580 nr 38, 1580 nr 38].

α. O budowlach i ich zespołach (miastach itp.): zburzony, zniszczony, spustoszony (9): Leop Ier 33/4; Gorá Moria [...] wyſzſza byłá niżli miáſto/ ále tá gorá przez Rzymiány pokáżoná y w Cedron wmiotaná BielKron 265; Ten kośćioł od Rzymian był pokáżon weſpołek z miáſtem BielKron 265, 88v, 291; Disturbata porticus, Pokáżona álbo rozchwiána ód [!] wiatru. Mącz 469c; [który [przygródek] zewsząd murem otoczony, jeno na wielu miescach pokażony, potrzebuje wielkiego poprawienia. LustrPom 209].

pokażony czym (1): Co ſię dotycze [...] domow Krolow Iudlkich/ ktore ſą pokáżone táránmi y miecżem. BibRadz Ier 33/4.

W połączeniu szeregowym (1): takież kośćioł Sálámonow wiele rázow złupiony/ ſpalony/ pokáżony záſię nápráwiony BielKron 265v.

W przeciwstawieniu: »pokażony ... naprawiony« (1): BielKron 265v cf W połączeniu szeregowym.

Szereg: »pokażony i spustoszony« (1): Wizby miáſto Gottow [...] od Dunyánow á od Moſkwy pokáżone y ſpuſtoſzone BielKron 293.

b. O sensie, treści: wypaczony, zniekształcony, zafałszowany (o wielu) (9): (marg) Przećiw tym ktorzy mowią żeby wpiśmie nie było omyłek. (-) Naprzod tedy onym odpowiedam/ co mnimáią żeby piſmo Apoftolſkie nie było ani mogło być pokáżone. BudNT przedm b2; Oto widziſz że kśięgi pokáżone ſą od piſarzow. Podobno mi ſprzecżnik rzecże/ Były ſkáżone/ ále iuż nápráwione. BudNT przedm c5v; (marg) Iáko á zkąd mieſcá pokáżone nápráwić. (–) Iáko ono mieyſce v Matth, w Rozdz. 8. ná wzor mieć możeſz/ [...] gdzie Greckie kśięgi y Słowieńſkie máią/ że ſtádo świni dáleko było od Ieſuſá/ zaś Láćinſkie máią/ nie dáleko. BudNT przedni c7, przedm b [2 r.]; WujNT przedm 4.

W przeciwstawieniu: »dobry ... pokażony« (1): lecż máło było [ksiąg] dobrych/ bo wiele było pokáżonych od piſarzow nienáucżonyeh BudNT przedm c5v.

Szereg: »pokażony, (i) pofałszowany« (2): BudNT przedm b; Ieden Budny/ záraz wſzytko ſłowo Boże w Nowym teſtámenćie ſzkáluie/ [...] powiedáiąc/ iż wſzytkie Nowe teſtámenty Graeckie y Láćińſkie ták ſą pokáżone y pofałſzowáne/ że niewie ieſli co mogło być gorzey pokáżonego. WujNT przedm 4.

c. O zdrowiu (1): by wtobie y iaſzczórki były/ muſzą wen: oprocz członków pokáżonych/ co w tobie truciná pokáźiłá SienLek 157v.

2. Unieważniony, skasowany, we przestrzegany (1): Diffusum et Dissipatum ius civile, Zmieſzáne/ Pokażone. Mącz 139d.

3. Który uległ pogorszeniu (o wielu), zły, niewłaściwy (3):

W połączeniu szeregowym (1): Mącz 377d cf Fraza.

Fraza: »obyczaje są pokażone« (1): Mores huius seculi nostri corruptissimi sunt, Obyczáye wieku náſzego/ ſą bárzo pokáżone/ złe/ potániáłe. Mącz 377d.

a. O pisowni wyrazu: przekręcony, błędny, zafałszowany (1): Lecż on niewiedział y tego iákie to słowá były/ nic inego o nich nierozumieiąc iedno żeby Słowieńſkie były/ ále pokáżone BudNT przedm b7.

b. O sądownictwie: skorumpowany, przekupny (1): Depravata Iudicia, Pokażone ſądy/ w których yákoby dáry/ pochlebſtwo álbo moc s gwałtem pánuyą Mącz 82c.

Synonimy: 1.a. popsowany, uszkodzony, zepsowany, zniszczony; a. splundrowany, spustoszony, złupiony; b. błędny, fałszywy, pofałszowany; 2. skasowany, »wniwecz obrocony«.

Cf POKAZIĆ

LWil