[zaloguj się]
[pdf]

POKUSZAĆ (70) vb impf [i pf]

o oraz a jasne.

Fleksja
inf pokuszać
indicativus
praes
sg pl
2 pokuszåsz
3 pokuszå pokuszają
praet
sg pl
1 m -m pokuszåł m pers
3 m pokuszåł m pers pokuszali
f pokuszała m an
imperativus
sg pl
2 pokuszåj pokuszåjmy
conditionalis
sg pl
1 m bych pokuszåł m pers bysmy pokuszali
3 m by pokuszåł m pers by pokuszali
f by pokuszała m an

inf pokuszać (15). ◊ praes [i fut] 1 sg pokuszåm (3). ◊ 2 sg pokuszåsz (2). ◊ 3 sg pokuszå (8). ◊ 3 pl pokuszają (9). ◊ praet 1 sg m -m pokuszåł (4). ◊ 3 sg m pokuszåł (8). f pokuszała (1). ◊ 3 pl m pers pokuszali (5). ◊ imp 2 sg pokuszåj (3). ◊ 1 pl pokuszåjmy (1). ◊ con 1 sg m bych pokuszåł (1). ◊ 3 sg m by pokuszåł (2). f by pokuszała (1). ◊ 1 pl m pers bysmy pokuszali (1). ◊ 3 pl m pers by pokuszali (2). ◊ part praes act pokuszając (4).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII w. s.v. pokusić.

1. Próbować, sprawdzać [w tym: kogo, czego (22)] (29): BierEz P2, Qv; Też parzenie vcżynione s Poleiu/ z bylicze, na maciczę/ wilkoſci iey wyſuſza yteż cżyni mnieyſze brzegi taiemnego mieſcza/ cżego wiele Pán dziſieyſzych cżaſow pokuſzaią. FalZioł 1101a, 164b; RejKup k4; A tak iuż pokuſzáią rozmáitych cżar álbo cżárnokſięſtwá/ wynálezienia nowego/ chytroſći rozmáitey/y diabelskiego wzywánia/ tho im wizytko nic nie pomoże HistAl M4; BibRadz I 26b marg; BielKron 81, 122v, 219v, 312; Machinor, Myſlię/ pokuſzam/ gotuyę/ wynáyduyę co dźiwnego/ chytrego/ y zdradliwego. Mącz 202d, 202d, 338c, 444a [2 r.], 486a; A przeto wiele ich/ polną Rutę wárząc wkoźiey ſyrwatce pili w wieczór y w zárań: álbo miáſto Ruty Száłwią/ kiedy ieſt nienagła chorobá: możeć Człowiek pokuſzáć y thego y owego/ bacząc iedno śiłę y przyrodzenie chorego. SienLek 37v, 55, 59; RejPos 258.

pokuszać nad kim (1): Widziſz iż ſprzećiwnicy twogi niemáſz nie ták złego czego niepokuſſáią nád zebrániem koſćiołá twego RejPos 108v.

pokuszać w kim (1): Tákież Tobiaſzowi/ tákież Abráámowi gdy pokuſzał wiernośći ich w ſynacżkoch ich: á iż mu nie zmienili ſtałośći ſwoich/ iáko ich záſię pocieſzáć racżył rozmáicie w onych iuż nápoły ſtráconych dzyatkach ich. RejPos Ooo3.

cum inf (1): Zoraw iż śię był przemorzył/ Około miſy záchodził: Z dobrą wolą ieść pokuſzał/ Prozno w miśie nos omacżał. BierEz N3.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A wſzákoż cżyń ty co chceſz/ pokuſzay cżego chceſz/ przedſięć rádzę pilnie nie opuſzcżay Páná ſwego RejPos 257.

Zwrot: »szczęścia pokuszać« (3): RejJóz H; Gdźieby ná nie [na roty] ćięſzko przyſzło/ máią ich drudzy rátowáć/ [...] gdzieby im nieprzyiaćiel śilen był/ vſtępuią do woyſká głownego [...]/ á potym z nowu ſzcżęśćia pokuſzáią BielSpr 70v, 71.
2. Doświadczać, wypróbowywać; tentare PolAnt [w tym: kogo, czego (30)] (33): Y rzekł záśię Xántus k niemu/ Pokuſzáiąc iego rozumu: Kupię ćię iuż iáko ſam chceſz/ Ieſliże mi nie vćiecżeſz. BierEz B2v, E2v, L3v; RejPs 141; LubPs Sv, V4v; BielKron 44; RejAp AA8 [2 r.], 17v; Pomniſz też ná Iopá s. iáko Pan ſtáłośći iego pokuſzáć racżył. RejPos 139, 71v, 72, 208, 209v, 230, 257 [3 r.]; RejZwierc 124, 202 [2 r.]; BielSjem 7; [TomZbrudzBrul Gen 22/1].

pokuszać kogo (A) (2): BibRadz Iudic 2/22; á ia też ciebie záchowam od oney godziny pokuſzániá twego/ kthora ma przyść ná wſzythek ſwiát/ áby pokuſzáłá wſzytki mieſzkáiące ná ziemi. RejAp 39v.

pokuszać przez kogo (2): A Tyć ſą narody ktore pozoſtháwił Pan áby przez nie pokuſzał Izráelczykow wſzythkich BibRadz Iudic 3/1, Iudic 2/22.

pokuszać kim, czym (3): BierEz E2v; Obiecał iey [oblubienicy, tj. Kościolowi] pokuſzáć mory/ głody/ rozlicżnymi ſtráchy/ walkámi/ niemocámi/ y ſmierciámi dziwnemi/ áby wierni probowáli w ſobie ſtałośći ſwoich RejAp AA8, AA8.

pokuszać w czym [= czym] (1): Byłći też bogáty Iop/ á wżdy gdy go pokuſzáć racżył Pan w dziwnych ſrogoſciach iego/ [...] nigdy ſie nie dał vwieść pokuſam ſwiátá tego RejPos 264v.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym [li ‘czy’ (1), zaimek pytajny (1)] (2): Abych przez nie pokuſzał Izráelczyki będąli ſtrzedz drogi Páńſkiey BibRadz Iudic 2/22; Bo páthrzay iáko tu [Chrystus] pokuſzał Apaſtołow [!] ſwoich/ co też o możnośći iego rozumieli RejPos 82.

Szereg: »doświadczać i (a) pokuszać« (2): Doświádczay mię Pánie y pokuſzay [Proba me Domine et tenta me]/ wywiedz ſię wnętrznoſći moich y ſercá moiego. BibRadz Ps 26/2; RejPos 139.
a. O chorobie (1): Kiedy poczuieſz iż ćie Dná pokuſza/ hnet nátłucz czoſnku á ná bolącé mieſtce przywiń SienLek 122v.
3. O jedzeniu: (s)próbować potraw, też: jeść; gustare PolAnt [czego] (2): Muchá w kuchni przelátáiąc/ Wſzyſtkich karmi pokuſzaiąc [!]: Kiedy tłuſtą iuchę piłá/ W niey ſie wſzyſtká zátopiłá. BierEz Lv; A było ich więcey niż czterdzieśći/ ktorzy to z przyśiężenie byli vcżynili. Ci przyſzedſzy do árcyoffiárnikow y ſtarſzych/ rzekli, klątwą záklęliſmy ſię/ nic nie pokuſzáć áż zabijemy Páwłá. BudNT Act 23/14; [ták mi niech vcżyni Bog [...]/ ieſli przed zachodem słońcá pokuſzam chlebá/ ábo cżego inego. BudBib 2.Reg 3/35 (Linde)].
4. Nakłaniać, namawiać do czegoś (4):

pokuszać czym (1): Kniaź wielki wiele podawał pod władzę naszę aby widząc nie zgodę naszę nas oderwał. Drudzy Grabstwy y inszemi Tituły pokuszali ActReg 30.

a. Nakłaniać do złego, kusić (3):

pokuszać kogo (2): Abowiem ktore ieſt rzemieſło ná ſwiecie/ ktorymby on [szatan] nie pokuſzał nędznego narodu ludzkiego/ áby gi mogł obmierźić Pánu ſwemu RejPos 331, 69v.

pokuszać na co (1): Kłádzieſz ná ſłowá pokrywkę Acż wnich maſz wolną rozrywkę A ná wſſe ſtrony dzwonká ruſſaſz Wſſędy ná kolbę [tj. bójkę] pokuſſaſz RejRozpr E4.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): BartBydg 237; Subtentare – Pokuſzam. Calep 1022a.

Synonimy: 1., 2. doświadczać, doznawać, kosztować, probować; 3. kosztować, jeść; 4. nakłaniać, namawiać.

Formacje współrdzenne cf KUSIĆ.

Cf POKUSZANIE

JDok