[zaloguj się]
[pdf]

POMORDOWAĆ (141) vb pf

Wszystkie o oraz a jasne.

Fleksja
inf pomordować
praet
sg pl
2 m pomordowåłeś, -eś pomordowåł m pers -ście pomordowali
3 m pomordowåł m pers pomordowali
f pomordowała m an
n pomordowało subst pomordowały
plusq
sg
3 m był pomordowåł
imperativus
sg pl
2 pomorduj pomordujcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy pomordowali
2 m byś pomordowåł m pers
3 m by pomordowåł m pers by pomordowali
con praet
sg
3 m by był pomordowåł
impersonalis
praet pomordowåno, było pomordowåno
con by pomordowåno
participia
part praet act pomordowåwszy

inf pomordować (17). ◊ fut 2 sg pomordujesz (1). ◊ 3 sg pomorduje (1). ◊ 1 pl pomorduj(e)my (1). ◊ 2 pl pomordujecie (1). ◊ 3 pl pomordują (1). ◊ praet 2 sg m pomordowåłeś, -eś pomordowåł (3). ◊ 3 sg m pomordowåł (41). f pomordowała (3). n pomordowało (2). ◊ 2 pl m pers -ście pomordowali (4). ◊ 3 pl m pers pomordowali (39). subst pomordowały (3). ◊ plusq 3 sg m był pomordowåł (2). ◊ imp 2 sg pomorduj (1). ◊ 2 pl pomordujcie (2). ◊ con 2 sg m byś pomordowåł (1). ◊ 3 sg m by pomordowåł (1). ◊ 1 pl m pers bychmy pomordowali (1). ◊ 3 pl m pers by pomordowali (4). ◊ con praet 3 sg m by był pomordowåł (2). ◊ impers praet pomordowåno (5) BielKron, BudBib (2), SkarŻyw, NiemObr, było pomordowåno RejZwierc (2); ~ -åno (6), -ano (1) SkarŻyw. ◊ con by pomordowåno (1). ◊ part praet act pomordowåwszy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.

W okrutny, gwałtowny sposób pozbawić życia (zwykle wielu; często całą grupę, społeczność); interficere, occidere, percutere Vulg, PolAnt; cadere, iugulare, mori aliquem facere, perdere, transfodere PolAnt [w tym: kogo, co (pl a. sg w funkcji pl) (140)] (141): BielŻyw 105; GliczKsiąż G2v; Tedy [Pan Bog] ſyny Sedechiaſſowe przed nim [Manassesem, królem Judskim] pomordował/ á ſámemu oczy wyłupił: y związawſſy łáńcuchámi/ záwiodł go do Bábilonu. Leop 4.Reg 25/7; [Holofernes rzekł do Achiora:] ábymći okázał żeć niemáſz Bogá/ iedno Nábuchodonozor: gdy ie wſſyſthkie [lud izraelski] pomorduiemy iáko iednego cżłowieká/ tedy y ty ſnimi poſpołu od miecża Aſſyriyſkiego zginieſz Leop Iudith 6/3, 2.Mach 5 arg; Y podnioſl [Jahwe] ná nię [!] [niewdzięczny lud] rękę ſwą chcąc ie pomordować na puſzczy. Ktemu theż chcąc pomordowáć potomſtwo ich w narodźiech/ á roſproſzyć ie po źiemiách. BibRadz Ps 105/26-27, Num 31/8, Iudic 9/45, 1.Reg 11/12, 22/18, I 163d marg (22); [w Cezarei Tytus] ſpráwował igrzyſko/ iáko v nich obycżay był/ brátu ſwemu Domicyanuſowi/ ná ktorym wiele Zydow pomordowano miáſto iedney krotofile/ gdy ie miedzy Niedźwiedzye álbo Lwy miotano. BielKron 147v; [cesarz Komodus] Wiele ludzi śmiechem [= dla zabawy, dla rozrywki] pomordował/ ktorzy niechcieli Rzymu zwáć Komodyanám z iego roſkazania. BielKron 150, 73, 113, 131v, 146, 148 [2 r.] (24); RejAp 94; GórnDworz Z2v; RejPos 25, 27, 39v, 81, 188v, 319v, 330v; Y tákże gdy ich Iudá tym pilniey doganiał/ ſiekąc złośniki ony/ tedy ich pomordował o trzydzieśći tyſięcy mężow. BudBib 2.Mach 12/23, Iudic 8/18, 2.Par 25/3, 2.Esdr 9/26, Ps 135/18, Is 14/20 (13); BudNT Matth 2/16, Luc 19/27; CzechRozm 104, 150, 151; Temi y inemi ſłowy/ gdy ſwych Bonifácyuſz vpominał: rzućili ſię oni niewierni ná nie/ y wſzytki pomordowáli. SkarŻyw 530, 88, 306, 428; StryjKron 321; CzechEp 47, 166; Tám ná cztéry ſtá ſtrzelców Moſkiewſkich tráfili Twoj Kozacy/ z któréy liczby nie żywili Y iednégo: poſpólſtwá moc pomordowáli/ Tobie znácznégo tylko więźniá záchowáli. KochJez B3; NiemObr ktv, 20; KochPieś 50; WujNT Matth 23/31, s. 99, Luc 11/47, s. 271, Act 5/33, 7/52; SkarKaz 519a; oznaymił mu [cesarzowi Maurycjusowi] P. Bog/ iż Phokás żołnierz zábić go miał/ y dom iego wygubić. O ktorym gdy ſię nierychło dopytał: prędko nań z woyſkiem máłym przypadſzy/ onego/ y ſyny iego/ y żonę pomordował. SkarKazSej 702a.

pomordować komu (1): w woloſkiey Ziemy niektorzy livdzie powſtali, [...] kielko wſzy popalyly, livdzy nam pomordowaly, owcze y bydlo nam pobraly. LibLeg 10/93.

pomordować o co [= z jakiego powodu] (1): [cesarz Kaligula] W Ieruzálem y indzyey kazał ſłup ſwoy w kościele Sálomonowym poſtáwić/ áby go chwalono. Cżego gdy Zydowie niechcieli vcżynić/ wiele ich o to pomordował. BielKron 141.

W połączeniach szeregowych (4): RejAp 57; zá onego złego á ſwowolnego Roboámá ſyná Sálomonowego [...] y koſcioł/ y ſkárby koſcielne/ y ſtolice ony koſztowne krolewſkie/ y ludzi niewinne ták było ſrodze popſowano/ poniſzcżono/ á pomordowano/ że ſtrách o tym y piſáć y wſpomináć. RejZwierc 258; BudBib Esth 3/13; [Apostoł] ták mowi o bluźnierzcy Alexándrze y Hymeneuſzu/ ktore też od dał ſzátánowi: (á nie pomordował/ áni prześládował/ áni przezywał/ z gniewu nieprzyſtoynie.) CzechEp 30.

W przeciwstawieniach: »pomordować ... w pokoju zachować, pojmać żywego« (2): GAietę obległ Alfons ſrogim oblężeniem/ A g⟨d⟩y byli zdręcżeni wielkim vćiśnieniem/ Żony dzyeći niewiáſty/ przed miáſto wygnáli/ [...] Chcieli ie woiennicy oni pomordowáć/ Krol roſkazał w pokoiu ſrodze ie záchowáć. RejZwierz 13v; BibRadz 1.Reg 15/8.

W charakterystycznych połączeniach: pomordować apostoły, ciała święte boże, dziatki (dzieci) (5), dziewki, Gabaonity, kapłany (3), kaznodzieje a nauczyciele słowa bożego, krole (krolow) (3), krześcijan, książęta (2), (boży) lud ((tłumy, trzecią część) ludzi) (22), męże (mężow, mężczyzny) (9), mieszczany (3), młodzieńce, moc pospolstwa, niemocnych, nieprzyjacioły (2), niewiasty, niewierniki pańskie, pacholęta, posły, potomstwo (2), proroki (5), przyjacioły (3), rannych, rotmistrze, sługi (służebniki) (2), boże stadko, syny (krolewskie) (7), towarzysze, wierne a przebrane Pańskie, więźnie, wszytki Judy, wiele ziemie, złoczyńce, żonę, Żydow; pomordować marnie, na puszczy.

Zwroty: »pomordować dzieci [czyje]« = pozbawić kogoś potomstwa (1): Tedy ná was puſzczę ſrogie źwierzętá/ ktore pomorduią dzieći wáſze [orbos faciet vos] BibRadz Lev 26/22.

»pomordować srogim karaniem« (1): A ták lud płákał iż ie Pan pomordował ták ſrogiem karániem [quia percussit Dominus in populum plaga magna]. BibRadz 1.Reg 6/19.

»pomordować mieczem« = percutere in ore gladii Vulg, PolAnt; interficere in gladio, occidere in ore gladii, percutere acie gladii PolAnt [szyk zmienny] (11): Leop Num 21/24; Pomordowáli mieczem wſzytko co iedno było w mieſćie [desolaverunt omnia quae erant in civitate [...] acie gladii]/ ták męże iáko y niewiáſty/ thák młodźieńce iáko y ſtárce/ áż do wołow/ owiec y oſłow BibRadz Ios 6/21, Deut 13/15, 3.Reg 15/8, 19/1, 4.Reg 10/25, Ier 21/7, Iudith 2/15; BudBib 1.Mach 5/28, 12/48; przećiwko Pánu BOgu ſwemu ſzemráli/ ná ktore ſię też potym PAN Bog rozgniewał/ ogniem, miecżem, wężmi wſzyſtki pomordował. ArtKanc L.

»ogniem (z nieba) pomordować« (2): [Eliasz] dwu Rotmiſtrzow y z rotámi ich ogniem z niebá pomordował. CzechRozm 240; ArtKanc L.

»okrutnie, okrucieństwem pomordować« (2:1): BibRadz Iudic 15 arg; BielSpr 61; Trzeciego áż dniá obozu dobyli/ z ktorego dwá tyſiącá wozow z wielkimi ſkárbámi wziąwſzy/ ránnych y niemocnych okrutnie pomordowáli. StryjKron 607.

»pomordować w popędliwości« (1): Oto Pan Bog oycow wáſzych rozgniewawſzy ſię ná Iudę podał ie w ręce wáſze ktoreſćie pomordowáli w tákiey popędliwoſći [occidistis eos in furore] kthora przyſzłá áż w niebo. BibRadz 2.Par 28/9.

»pomordować porażką (barzo) wielką« (2): A poználi woyſká Tymotheuſſowe że tudzieſz ieſt Iudás Máchábeycżyk/ tedy vćiekli od oblicża iego: á owi pomordowáli ie poraſſką bárzo wielką [percusserunt eos plaga magna]/ ták iż pádło ich onego dniá málem ośḿ tyſięcy mężow. Leop 1.Mach 5/34, Esth 9/5.

»pomordować śmiercią [jaką]« (1): [Dawid wydał] dwu ſynu Saulowych [...] pięć wnukow Saulowych od iego cory Merob [...] Wzyąwſzy ie Gábáonite/ pomordowáli ie śmiercią krzyżową. BielKron 73.

»pomordować dla wiary« (1): kthorzy [papieże rzymscy] tych cżáſow niezlicżone tłumy ludźi/ we Włoſzech/ w Hiſzpániey w Fránciey/ w Angliey w Niderlánćie/ y indźiey pomordowali dla wiary CzechEp 381.

Szeregi: »porazić i pomordować« = pugnare, percutere Vulg (3): Leop Num 21/24; W Angiey [!] [...] zburzyło ſie poſpolſtwo ná ſláchtę y Pány/ iż im odięli wolność w leſiech y w rolách/ dla cżego przyſzło do zbroie. Pánowie y ſzláchtá zebrawſzy ſie z roſkazánia krolewſkiego/ poráźili y pomordowali ich wiele. BielKron 234, 417.

»pomordować i posiec (a. rozsiekawać)« [szyk 1:1] (2): RejZwierc 261v; pięć tyſięcy Tátárow Prekopſkich Podole/ Ruś/ y Litewſkie páńſtwá ſrogo zwoiowáli/ y przez ſto tyſięcy Więźniow Chrześćiáńſkich wtory raz w nędzną niewolą do Hordy bez odporu wywiedli/ krom ſtárych y młodych więźniow/ ktorych wielkość poſiekli/ y pomordowáli. StryjKron 697.

»pomordować i po(za)bi(ja)ć (a. zabić)« = percutere et occidere Vulg; percutere et interficere PolAnt [szyk 4:2] (6): Leop Esth 9/5; BibRadz 4.Reg 25/21; RejPos 169v, 321; [synowie Heli biskupa] ſie tákże vdáli byli zá ſwowolnemi żywoty ſwemi/ że ie márnie było pomordowano/ y wiele ludzi pobito/ y árchę wzięto. RejZwierc 47; Symeon y Lewi bráćia Dyny/ wziąwſzy miecże wpádli w miáſto z wielką śmiáłośćią/ y pomordowáli wſzytki męże/ y kśiążę y ſyna iego zábili SkarŻyw 348.

»pomordować i wygładzić« (1): Atália pomordowáłá y wygłádziłá wſzyſtko potomſtwo Krolewſkie z domu Iudy CzechRozm 110v.

»wykorzenić a pomordować« (1): MOdlitwá ſie zámknęłá w tym Pſalmie przećiwko nieprzyiacielom Kośćiołá Bożego/ ktore tu cięſzko winuie/ iż náuką ſwą nic inego nie cżynią/ iedno áby wykorzenili á pomordowáli wierne á przebráne Páńſkie. LubPs V3.

»pomordować a (i) wytracić« [szyk 1:1] (2): LubPs A4; A ták Iuda y brácia iego [...] zrozumiawſzy teſz y słowá krolewſkie/ w ktorych roſkazał pomordowáć y wytrácić lud ich [facere populo in perditionem et consummationem]. Tedy [...] BudBib 1.Mach 3/42.

W przen (3): A iákoż ten miecż nima nas pomordowáć? RejAp 26, 27v, 63.
Przen (2):
Szeregi: »pomordować a pobić« (1): Páweł ſwięty nam o tym ſwiádectwo wydawa: Iż zakon nápiſány pewnieby nas wſzytkich był pomordował á pobił/ by nas był Duch Páńſki nie ożywił RejPos 169v.

»podrapać a pomordować« (1): nie odbiegayże nędznych thych owiecżek/ á nie w wodź [!] ich ná błędne á ná omylne páſtwiſká ich/ gdzieby ie on wilk drapieżny zdybawſzy iáko błędne [...] miał podrapáć á pomordowáć. RejPos 123.

Synonimy: pobić, pogubić, pomorzyć, porazić, potłuc, potracić, pozabijać.

Formacje współrdzenne cf MORDOWAĆ.

Cf POMORDOWANIE, POMORDOWANY

JR