[zaloguj się]
[pdf]

POWINOWATOŚĆ (14) sb f

Wszystkie o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N powinowatość
G powinowatości
D powinowatości
A powinowatość powinowatości
I powinowatością

sg N powinowatość (2). ◊ G powinowatości (5). ◊ D powinowatości (1). ◊ A powinowatość (3). ◊ I powinowatością (2). ◊ pl A powinowatości (1).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. To, co należy zrobić, wypełnić; obowiązek, powinność (10): Tu obácż káżdy nędzniku godność ſwoię/ [...] iżeć żadną powinowáthoſcią [Chrystus] nic nie ieſt powinien RejPos 210v.
a. O obowiązkach natury obywatelskiej i wynikających z zajmowanego stanowiska [w tym czyja (7): ai poss (5), pron poss (1), G pron (1)] (8): Bo tho na naſch pana ych prziſlvſche. bo tho yeſth powynowathoſcz naſcha. poddanich naſſich od krziwd bronycz LibLeg 11/142; OrzQuin S2v.

W połączeniu szeregowym (1): A Gdychmy iuż przebrnęli ſtany á vrzędy y powinowátośći poſpolite/ iuż też pomy do pocżćiwego ſláchćicá/ co ieſt powinien y iáko ſie w ſwym ſtanie ſtánowić y záchowywáć ſłuſznie ma. RejZwierc 51.

Wyrażenia: »powinowatość krolewska« (5): OrzRozm Lv; Iż iáko powinowátość Królewſka nie ſtoi ná dániu imienia/ áni ná brániu/ wedle nátury ſwéy: ták téż áni Exekucya ná brániu álbo ná dawániu nie ſtoi OrzQuin F3, F, F3. Cf Wyrażenie przyimkowe.

»powinowatość świecka« (1): OrzQuin Hv cf b. Szereg.

Wyrażenie przyimkowe: »wedle powinowatości« (1):
~ Wyrażenie: »wedle powinowátośći krolewskiej« (1): Vkazawſzy Królowi Przyśięgę w Státućie/ łatwie wedle opiſánéy powinowáthośći Królewſkiéy w iego Przyśiędze/ dowiedźiemy ſobie ná nim prawdźiwey Exekucyéy. OrzQuin Cv; [Diar 1566 61]. ~
b. O obowiązkach natury religijnej [czyja] (1):
Zwrot: »wypełnić powinowatość« (1): OrzQuin Hv cf Szereg.
Wyrażenie: »powinowatość duchowna« (1): OrzQuin Hv cf Szereg.
Szereg: »zakon i powinowatość« (1): zá których [kapłanów] náuką/ wypełnimy zakón/ y powinowátość ſwą/ ták Swiecką iáko y Duchowną. OrzQuin Hv.
2. Bliskie związki między ludźmi, zwłaszcza pokrewieństwo i powinowactwo (4): De Affinitate z ſtrony powinowátośći. W iákim ſtopniu iest móy Iunoſzá, álbo nowożenia, w tákimże ſtopniu y Iunoſzyna, młoda páni zoſtáie mi powinowátą SarnStat 601.
Zwrot: »powinowatość mieć [z kim]« (1): mowił przećiw Márgrábi ſurowo w ty ſłowá/ że pan Márgrábiá Brándeburſki mowi zá powinowátośćią kthorą ma z Krolem Polſkim cupiditate ſucceſſionis/ przepomniawſzy przyſięgi ſwey/ ktorą ſie obowiązał rozmnáżáć páńſtwo Rzeſkie BielKron [3322]v.
Wyrażenie: »powinowatości stopnie« (1): (nagł) Przezwiſká powinowatośći ſtopniów. (–) SWIEKIER, ſocer: żóny méy Oyćiec. SarnStat 599.
Przen: O Chrystusie i Kościele (1):
Zwrot: »powinowatość mieć [z kim]« (1): Abowiem kiedy Pan Chriſtus chćiał onę wielką powinowátość ktorą ma z Kośćiołem pokázác [!] [...]/ tedy onę świątobliwość ták wielkiey táiemnice/ oſobliwie przez to Męże y Niewiáſty święte złączenie oznaymił. KuczbKat 255.

Synonimy: 1. obowiązanie, obowiązek; 2. bliskość, krew, krewność, pokrewieństwo, przyjacielstwo, przyjaźń, rodzina, towarzystwo.

AL, MPi