[zaloguj się]
[pdf]

POŻEGNAĆ (72) vb pf

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf pożegnać
praet
sg pl
1 m pożegnåłem m pers
2 m -eś, -ś pożegnåł m pers
3 m pożegnåł m pers pożegnali
f pożegnała m an
plusq
pl
3 m pers byli pożegnali
imperativus
sg
2 pożegnåj
3 pożegnåj
conditionalis
sg
1 m bych pożegnåł
3 m by pożegnåł
con praet
sg
3 m by był pożegnåł

inf pożegnać (13). ◊ fut 1 sg pożegnåm (1). ◊ 2 sg pożegnåsz (2). ◊ 3 sg pożegnå (3). ◊ praet 1 sg m pożegnåłem (1). ◊ 2 sg m -eś, -ś pożegnåł (2). ◊ 3 sg m pożegnåł (12). f pożegnała (3). ◊ 3 pl m pers pożegnali (1). ◊ plusq 3 pl m pers byli pożegnali (1). ◊ imp 2 sg pożegnåj (4). ◊ 3 sg pożegnåj (2). ◊ con 1 sg m bych pożegnåł (1). ◊ 3 sg m by pożegnåł (2). ◊ con praet 3 sg m by był pożegnåł (2). ◊ part praet act pożegnåwszy (22).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Pozdrowić rozstając się; salutare Mącz, PolAnt, Cn; valedicere Mącz, Calag, Cn; valefacere Vulg, Cn; valere dicere a. iubere Mącz; benedicere, bene a. salutem precari, novissima verba a. supremum dicere Cn (40): Wywiedz konie czás nam iecháć Ale wżdy zle nie pożegnáć Więc ſie rzkomo porywáią Ano ich nic niewćiągáią RejRozpr I2; Longum valere dixit vel longum valere iussit, Ná długi czás pożegnał. Mącz 197a, 474a; Calag 237b; [Iakoż już, dosyć jednak poczciwą rzecz ku nam uczyniwszy, pożegnali, dawając nam zupełną moc wojnę, gdzie jej będzie potrzeba, ruszyć ListyZygmAug 1548/100].

pożegnać kogo (36): Pożegnawſzy ieden drugiego/ Sżedł kożdy do domu ſwego. BierEz C3v; PO kilko dnij/ pożegnáwſſy Elzbietę/ Zachariaſſa ij Iána/ poſſla z Iozefem panna do Nazareth OpecŻyw [27], 12v, 28v, 30v; ForCnR B3v; HistJóz E2v; DiarDop 108; Wziąwſzy dekę ktorą iuż pod ſzátámi miáłá/ Wnet mężá pożegnawſzy/ ſrodze ſie zábiłá. RejZwierz 44v; A Gdy ſię vćiſzył on rozruch/ tedy Páweł wezwał zwolennikow/ á pożegnawſzy ie/ ſzedł w drogę do Mácedoniey. BibRadz Act 20/1, I 9d marg; OrzRozm A4v; BielKron 67v; Insaluto hospite abire, Niepożegnawſzy goſpodarzá yść precz. Mącz 366c; GórnDworz Bb7; HistRzym 31v, 82; ſiedząc ná owey ſkále poglądał ná miáſtho ono gdzie ſie był vrodził/ y miał pewnie wolą tám iść á pożegnáć przed ſmiercią ſwoią/ przyiacioły ſwoye. RejZwierc 175v, 175; ſwięty mężu/ pocżekay mię máło/ Zebych ſwoie rodzice/ pożegnał wżdy cáło. HistHel C4v; StryjWjaz A4v; PaprPan Gg2v; [Antoni] ſpokorą go y z płácżem pożegnawſzy/ y ręce iego y ocży cáłowawſzy/ po płáſzcż pobieżał. SkarŻyw 51; A Romualdus go ćieſząc y rozgrzeſzenie dáiąc/ mile go pożegnał/ y vmárł. SkarŻyw 574, 52, 173, [237], 245, 335, 472, 511; Poydę zá tobą Pánie; ále mi pierwey dopuść pożegnáć te ktorzy ſą w domu moim. WujNT Luc 9/61, Act 18/21; SkarKaz 44a; CiekPotr 12; A zá tę mą vcżynność to nioſę od ciebie. Ześ mię áni pożegnał nędzney białeygłowy PudłDydo Bv.

Szereg: »pożegnać i całować« (1): Bo y Helizeuſz gdy go wzywał ná ſłużbę prorocką Heliaſz/ prośił áby mogł pożegnáć y cáłowáć oycá y mátkę SkarKaz 44a.
2. Opuścić, pozostawić, wyjechać skądś [kogo, co] (11): RejWiz 132; Synu moy [...] przijdą cżaſy Ze ti i mnie pożegnaſz/ i ty piękne laſy. A iako ſmiałe Orlę/ ſam ſię zgniazda ſpuſciſz KochSat B3v; Mieſzcżánie Chijſczy iednego cżáſu/ z żonámi/ y z dziećmi/ prze pewny wyſtęp/ á zá roſkazániem boſzkow ſwoich/ wyniść z miáſtá/ á Patrią ſwoię pożegnáć muſieli GórnDworz Z4; KochPam 84; Ten pożegnawſzy ſwe Filáńdſkie grody/ Y obłápione wodámi narody/ Ná Thron dźiádowſki ſzcżeśliwie wſtępuie GrochKal 21.
Przen: Wyrzec się (1):
Zwrot: »pożegnać świat« = zostać pustelnikiem (1): Krzyſz noſząc święći zakonnicy pożegnawſzy świát/ z wielkim weſelim y ochotą wpuſtyniach/ po gorach/ wiáſkiniach/ y wdziurach ziemnych/ mięſzkánie ſobie obieráli. SkarŻyw 399.
a. Umrzeć (5): Nie iey ſamey płákáć chcę/ ktora iuſz nas pożegnáłá/ ále tego/ iżechmy ná nię pátrzyć przeſtáli SkarŻyw 195, 226; O Nieuchronna śmierći/ tákżeś [...] Nád niewinną Mátką mą práwo wykonáłá/ Ktora nie ſprzykrzywſzy ſie/ iuż nas pożegnáłá. WisznTr 18, 21.
Zwrot: »świat pożegnać« (1): A gdy on Mnich z Bożego nátchnienia widział/ iſz miał świát ten pożegnać/ przyzwawſzy oney niewiáſty/ [...] ſzedł znią do Tyru. Tám ná śmierć záchorzał SkarŻyw 100.
3. Udzielić błogosławieństwa, pobłogosławić; benedicere Vulg, PolAnt (21):

pożegnać czego (1): A gdy ty záś pożegnaſz roku pocżętego/ Muſſą polá zákwitnąć z zwycżáyu ſwoyego LubPs P3.

pożegnać kogo, co (17): Pożegnay nas Bog/ Bog naſz/ pożegnay naſz Bog/ á niechayſie go boią wſzytki kończe ziemie [Vulg Ps 66/8]. TarDuch D8 [przekład tego samego tekstu SkarKaz]; BibRadz Tob 10/15; Potym Moiżeſz pożegnał wſzytki dwánaſcie narodow z oſobná/ dáiąc im błogoſłáwieńſtwo/ winſzuiąc im ſzcżęſliwy obchod ná ſwiecie wiecżnie y potomkom ich. BielKron 45v; RejPos 134v, 135v, 136v; BudBib Tob 10/15; On prośił Páná/ áby mogł ludzie w ono ták wielkie święto vćieſzyć/ ofiárę zá nie mieć/ pożegnáć ie/ y naucżyć/ iáko zá Pánem w niebo iść máią SkarŻyw 511, 189; (did) Iezus. (–) Będźieć doſyć/ iáko mnimam Gdy gi złamię/ y pożegnam. (did) Y pożegna chleb niemowiąc nic/ y rozłamie gi ná cżęśći/ á będźie im dawał (–) MWilkHist K2v; POżegnay nas Boże Oycże/ mocą twey ſwiętey práwice/ Iezu Kryſte zbáwićielu/ vkaż nád námi łáſkę ſwą. ArtKanc T8, N19v; WujNT przedm 40; SkarKaz 280a [2 r.]; [Boże wam pożegnay iedzenie. Wokabul 1539 Z5 ].

pożegnać komu (2): Leop Ps 66/2; Bog oycá twoiego będzye pomocnik twoy/ á wſzechmogący pożegna tobie [Vulg Gen 48/25] BielKron 18v; [Wokabul 1539 Z5].

W połączeniu szeregowym (1): Iż on vcżyniwſzy pirwey wdzyęcżne rozmowy z zwolenniki ſwemi/ vbłogoſłáwiwſzy/ vtwirdziwſzy/ á pożegnawſzy ie/ podnozſzy [!] ręce ſwe ſwięte/ [...] ſzedł od nich do niebá RejPos 135v.

Szereg: »(nie) pożegnać i (a nie) ubłogosławić« [szyk 1:1] (2): Bo ſłuchay co tu Ewányeliſtá piſze/ iż Pan twoy roſciągnąwſzy ręce ſwoie/ pożegnał y vbłogoſłáwił wſzytki wierne ſwoie. RejPos 136v, 134v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
a. Poświęcić [co] (1):
Szeregi: [»konsekrować albo pożegnać«: Potym ma Xiąc conſecrouac [!]/ albo pożegnać Kielych/ a ſpiewać dalei. UstKościel 131v.]

»poświęcić i pożegnać« (1): Potym koronny Podkomorzy/ Arcybiſkupowi koronę podał/ ktorą on iáko wprzod inne rzecży poświęćiwſzy y pożegnawſzy/ [...] ná odkrytą głowę Krolewſką/ z cżerwoną hátłaſową cżapecżką wdział BielKron 329v.

Synonimy: 1. pozdrowić; 2. odbieżeć, odstąpić, opuścić, porzucić, pozostać, pozostawić, zostawić; 3. ubłogosławić; a. konsekrować, poświęcić.

Formacje współrdzenne cf ŻEGNAĆ.

Cf POŻEGNANIE, POŻEGNANY

LW