[zaloguj się]
[pdf]

POŻEGNANIE (28) sb n

o, pierwsze e oraz a jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N pożegnanié
G pożegnaniå
A pożegnani(e)
I pożegnani(e)m, pożegnanim
L pożegnaniu

sg N pożegnanié (5); -é (1), -(e) (4). ◊ G pożegnaniå (6). ◊ A pożegnani(e) (6). ◊ I pożegnani(e)m (4) BielKron (3), LatHar, pożegnanim (2) SkarŻyw, KochTr. ◊ L pożegnaniu (5).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w. s.v. pożegnać.

1. Błogosławieństwo, pobłogosławienie; benedictio Mącz, Calep (20): A poklęknąwſſy przed ſwą matuchną miſtrz wſſytkié pokory od iey miloſci odpuſſcżenia ij pożegnaniá żądał. OpecŻyw 36; Eulogia, Latine, Benedictio Munificentia, Pożegnánie/ Zyczenie/ Winſzowánie też mowią niektórzi. Mącz 109b; Tego dniá ktorego [św. Piotr Celestyn] Papieſtwo zdał/ po Mſzey ſwey/ chromego iednym pożegnánim/ ktory chodzić niemogł/ zlecżył SkarŻyw 473; Rácż nam poświęćić ten ſtoł w Kryſtu vmęczonym/ Że pożywamy ſpołu w pożegnániu świętym, Ciáłá ku náſyceniu ArtKanc T10v, K4v; Calep 136a.

pożegnanie czyje, czego [= kto, co jest błogosławiony(-e)] [w tym: G sb (4), pron poss (1), ai (1)] (6): Rácż poſwięćić Pánie ty ręce/ przes to pomázánie y náſze pożegánie [!]/ iż cokolwiek będą żegnáć/ było przeżegnáno/ y cokolwiek będą poſwięcáć/ było poſwięcono KrowObr 124; [Jakub mówi do Józefa:] Bog oycá twoiego będzye pomocnik twoy/ á wſzechmogący pożegna tobie/ pożegnániem niebieſkim zwirzchu/ pożegnaniem przepáśći morſkich/ y pożegnániem pierśi y żywotá/ pożegnánie oycá twoiego zmocniło ſie s pożegnánia oycow iego [Vulg Gen 49/25–26] BielKron 18v.

pożegnanie czyje [= kto błogosławi] [pron poss (5), [ai poss]] (5): RejPos 136v; Ale/ komu pan ieſt miłośćiwy/ Dáie mu ſen oczom pożądliwy: Dáie dźiatek wdźięczné w domu roie: Toć ieſt/ pánie/ pożegnánié twoie. KochPs 191, 29; ArtKanc B10, KI 6; [(nagł) Iáko dzieći ſtoł máią żegnać. (–) [...] Otwieraſz [Panie] twoię rękę/ y náſycuieſz wſſyſtko co żywo ieſt ſwoym pożegnánym Wokabul 1539 Y4]. Cf Wyrażenie przyimkowe.

Zwroty: »dać pożegnanie« = benedicere Vulg (2): I będą wzywáć imienia mego nád ſyny Iſráelſkimi/ á ia im dam błogoſlávieńſtwo y pożegnánie [et Ego benedicam eis]. Leop Num 6/27; ArtKanc K16; [⟨...⟩ ut benediceret Israheli. aby dal pozegnanie ludv jſrahelſkiemv TomZbrudzBrul Num 24/1, Deut 2/7].

»użyczyć pożegnania« (1): Bądźmyż my wdzięcżni iego prze nas národzenia/ by nam racżył vżycżyć ſwego pożegnánia ArtKanc B10.

»wziąć pożegnanie« (1): A ták Apollon/ y królewná/ wźiąwſzy odpuſzcżenie á pożegnánie/ w ſiedli [!] w okręt/ á puśćili ſie po morzu. HistRzym 15v.

Szereg: »pożegnanie a (i, [albo]) błogosławieństwo (a. [błogosławienie])« [szyk 1:1] (2): Leop Num 6/27; O wielkaſz tho pociechá káżdemu wiernemu/ iż go thu Pan zoſtáwuie w pożegnániu á w błogoſłáwieńſtwie ſwiętym ſwoim. RejPos 136v; [zbor wſſyſtek ſpiewa/ Ieſus Chriſtus naſſe zbawienie/ a ſkończywſſy/ Xiąc zawrze zwykłemi/ a wyſſei położonemi Collectami y pożegnaniem albo błogosławięniem. UstKościel 139v].
[Wyrażenie przyimkowe: »za pożegnaniem [czyim]«:
~ Szeregi: »za darem i pożegnaniem«: Zdárz to Pánie Boże/ tak iáko v wſzech ludzi wſzelkich dobry owoc/ w ſpodźiewanie ochłodne Wioſná wzbudza/ żeby teſz y W.M. płodną y niezmienną pożądánego dźiedźica nadźieię/ zá dárem y pożegnániem Páńſkim wzniećiła RybWios ktv.

»za pożegnaniem i pomocą boską« : MY Rády Koronne [...]. Oznáymuiemy: Gdjź [!] zá pożegnániem y pomocą Boſką/ ná tym Seymie wálnym [...] mamy iuż [...] obránego Krolá/ Naiáśnieyſzego Páná Henryka UniwPobor 1573 126v. ~]

a. Część mszy świętej (1): Na pozegnanye takoſyą modl. [N]A ſlyachetnyeyſſa [!] korono wſſitkych ſwyαtich Ieſu krifte raczmy nynye ij zawzdi dac ſwoye przezegnanye BierRaj 22.
2. Rozsta(wa)nie się (8):

pożegnanie z kim (3): Krótkiego vżycz czáſu mátce do oddánia Powinnośći ſynowi/ y z nim pożegnánia GórnTroas 52; LatHar 315, 497.

Szereg: »rozstanie, pożegnanie« (1): Wſpomni ná ſmutne rosſtánie/ Z Synem miłym pożegnánie LatHar 497.
Wyrażenie przyimkowe: »na pożegnaniu« (1): białegłowy bywáły przy vbierániu ich [rycerzy] we zbroie/ y cżáſem ſáme vbieráły/ á ná pożegnániu vſłyſzał drugi tákie ſłowko/ ktorym zápaliwſzy ſie/ wſiadł ná koń ſwoj z więtſzym ſercem/ niż w ſmiertelnym ciele być kiedy mogło. GórnDworz Bb6v.
Przen [z czym] (1): Tákći pokutuiącemu trżebá z grzechem pożegnánia. LatHar 159 marg.
a. Śmierć (3):

pożegnanie czyje (1): MOiá wdźięczna Orſzulo/ [...] Máłé poćiechy płácę wielkim żalem ſwoim/ Zá tym nieodpowiednym pożegnánim twoim. KochTr 12.

Wyrażenie: »pożegnanie świata« (1): Day teſz y práwe ocżyśćienie duſzom náſzym/ ábychmy w dobrych vcżynkách/ y światłośći twey przebywáiąc ſzcżęſliwy koniec w pożegnániu świátá tego nędznego mieć mogli SkarŻyw 115.
Wyrażenie przyimkowe: »na ostatecznym pożegnaniu« (1): Cygnea cancio, Pioſnká łabęcia/ to yeft/ wielmi wdzięczna á miłá/ álbo ná oſtátecznym pożegnaniu piesń á rzecz y mowá ku komu. Mącz 76b.

Synonimy: 1. błogosławienie, błogosławieństwo, poświęcenie; 2. odbieżenie, odeście, opuszczenie, rozstanie; a. odchod, śmierć, zeście.

Cf POŻEGNAĆ, PRZEŻEGNANIE

LW