[zaloguj się]
[pdf]

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO (1078) sb n

błogosławieństwo (1064), bogosławieństwo (14); bogosławieństwo WróbŻołt (3), WróbŻołtGlab, KochFr; błogosławieństwo : bogosławieństwo LubPs (56 : 4), Leop (26 : 1), Mącz (1 : 4).

o oraz a jasne (w tym w a 19 r. błędne znakowanie); -e- (43), -é- (1) OrzQuin.

Fleksja
sg pl
N błogosławieństwo błogosławieństwa
G błogosławieństwa błogosławieństw
D błogosławieństwu błogosławieństwåm
A błogosławieństwo błogosławieństwa
I błogosławieństwem błogosławieństwy
L błogosławieństwie błogosławieństwach, błogosławieństwi(e)ch
V błogosławieństwo

sg N błogosławieństwo (222). ◊ G błogosławieństwa (203). ◊ D błogosławieństwu (19). ◊ A błogosławieństwo (312). ◊ I błogosławieństwem (79); -em (5), -(e)m (74). ◊ L błogosławieństwie (78). ◊ V błogosławieństwo (1). ◊ pl N błogosławieństwa (55). ◊ G błogosławieństw (7). ◊ D błogosławieństwåm (1). ◊ A błogosławieństwa (88). ◊ I błogosławieństwy (7). ◊ L błogosławieństwach (5), błogosławieństwi(e)ch (1); -ach : -(e)ch BudNT (1 : 1); -ach (4), -åch (1); -ach :-åch BudBib (1 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Błogosławienie, życzenie dobra i pomyślności (zwłaszcza wypowiedziane w imię Boże); powinszowanie; benedictum Mącz; benedictio Cn (156): Błogoſlawieńſtwo rodzicow wiele może RejJóz A6v marg, A6; KromRozm II h2v; KromRozm III K6v; Leop Deut 11/29; S tym thedy błogoſłáwieńſtwem W. K. Z. náſzego miłośćiwego páná witamy/ áby pan Bog wſzechmogący to zácżęte nacżynie/ y ogień w ſercu [...] pomnożyć á ku dobremu końcu przywieść racżył LeszczRzecz A6v; Práwie błogoſłáwieńſtwá/ ony Dawidowy/ Ze wſzech ſtron przypadáią/ ku temu domowi. RejZwierz 54; BibRadz Gen 9/27; BielKron 67; Benedictum, Dobrorzeczenie/ Bogosłáwieńſtwo. Mącz 87a; Benedice, S Bogosłáwieńſtwem/ s dobrym życzeniem/ winſzowániem. Mącz 87a; CzechRozm 45v, 46, 46v [2 r.], 140, 244v; ále ná ich nienawiść kładł [ś. Abramiusz] miłość: [...] ná ich złorzecżenia/ błogoſłáwieńſtwo SkarŻyw 236, 30 [2 r.], 31, 249, 336, 503 (9); WujNT 520; SkarKazSej 697a; PaxLiz E2.

błogosławieństwo kogo (4): Zámknienie ma w ſobye błogoſłáwyeńſthwo koſciołá wyernych/ ktorego kriſtus ieſt prawdziwym zachowywácżem LubPs L2 marg; BibRadz Gen 24 arg; StryjKron 125 [2 r.].

błogosławieństwo od kogo (2): Iudowe błogoſláwienſtwo od oycá. BielKron 18v marg; StryjKron 125.

błogosławieństwo komu: Błogosłáwieńſtwo Noego Semowi y Iaphetowi/ Synom cnotliwym StryjKron 6 marg.

błogosławieństwo na co (2): SkarŻyw 134; Szłá záś [Holha] do Patriarchy proſząc go o Błogosłáwieńſtwo ná dom ſwoy StryjKron 125.

Zwroty: »da(wa)ć błogosławieństwo« [szyk zmienny] (11): OpecŻyw 178v; RejPs 196v; Iáko Noach Abráam/ Iákob y Izaák/ Káżdy tu z nich po tobie/ zoſtáwił dobry znák/ Dáiąc miłym potomkom/ ſwe błogoſłáwienſtwá BielKom B3; Leop 1.Mach 2/69; BielKron 15v, 19, 45v, 318; y dał mu ná drogę błogoſłáwieńſtwo. SkarŻyw 134, 346; ActReg 55.

»wziąć błogosławieństwo« (2): Weźmicie błogoſláwieńſtwo z plonu nieprzyiaćielow/ Páńſkich. Leop 1.Reg 30/26; BudBib 4.Reg 5/15.

Szeregi: »błogosławieństwo i przeklęctwo«: lecz ięzyká żaden z ludźi nie może okroćić: [...] Z tychże vſt wychodźi błogoſłáwieńſtwo y przeklęctwo. WujNT Iac 3/10.

»winszowanie abo błogosławieństwo« (2): Láſká Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá niech będźie z wámi [...] Ale oni tego niechcą mieć zá wzywanie/ ále tylko zá iedno winſzowánie/ ábo błogoſłáwieńſtwo. CzechRozm 199v, 199v.

»błogosławieństwo i złorzeczeństwo«: Oświadcżam ſię [...] przed niebem y przed źiemią/ żem wam przełożył żywot y śmierć/ błogoſłáwieńſtwo y złorzecżeńſtwo ReszPrz 106.

W przen (1):
Zwrot: »dawać błogosławieństwo«: Mátká Polska mowi: dáiąc błogoſłáwieńſtwo corkam ſwym. BielSat H2v.
a. Poświęcenie, uświęcenie; zalecenie; aprobata, poparcie, zezwolenie, upoważnienie, nakaz; benedictio Calep, Cn (76): KrowObr 105; Y błogoſłáwił Bog dniowi ſiodmemu á poſwięcił go [...] (marg) Błogoſláwieńſtwo to/ nic inego nie ieſt iedno chwálebne nieiákie poſwięcenie [...] (–) BibRadz I 2a marg; RejPos 189v; śiłę mogło ludzkié błogoſłáwienſtwo/ tho ieſt/ Moiżéſzowo y inſzych: iż też twym błogoſłáwieńſtwem y náturę odmieniáli ludźie święći: Cóż rzeczemy o poświęceniu (w ónéy ſpráwie Ciáłá Páńſkiégo) Boſkim BiałKat 321, 161, 283v [2 r.]; Tákieć wam błogoſłáwieńſtwo then Oćiec y przodek wáſz po tobie zoſtáwił. Confeſs. Żeby ćieleſnie y máteryálnym ſpoſobem Páná Chriſtuſá wierni ieść mieli. WujJud 171; A máią być [małżenstwa] potwirdzáne w kośćiele [...] y błogoſłáwieńſtwem świętem vććione. WujJudConf 211v; BiałKaz M4v; SkarJedn 304; á máiąc: ieſzcże lat ośmnaśćie/ zá błogoſłáwieńſtwem oycá ſwego y mátki/ do zakonu ś. Dominiká/ [...] wſtąpił. SkarŻyw 308, 51, 86, 225, 543; StryjKron 667; Benedictio ‒ Błogosławienſtwo, pozegnanię. Calep 136a; LatHar 136, 328; WujNT 31, 115, 622, Xxxxx2v; SkarKaz 155b, 159b [2 r.], Ooooa [2 r.].

błogosławieństwo czego: Błogoſłáwieńſtwo chlebá ná puſzczy/ było wzorem cudá przyſzłego ná wieczerzy SkarKaz Ooooa.

błogosławieństwo na co (5): SkarJedn 160, 368; Papież [...] ſam im potwierdzenie ábo błogoſłáwieńſtwo ná te ſtany dawa. CzechEp 364, [382]; NiemObr 166. Cf »potwierdzenie albo błogosławieństwo«.

błogosławieństwo nad czym: niechay będźie nád wódą błogoſłáwienſtwo BiałKat 241.

błogosławieństwo w czym: ktorzy [kapłani] ludzyem dawáli błogoſłáwieńſtwá w potráwach y w inych rzecżach BielKron 6v.

Zwroty: »da(wa)ć błogosławieństwo, danie błogosławieństwa« [szyk zmienny] (16): OpecŻyw [27]; Y yemu ſámemu [Piotrowi] pan błogoſláwyęńſtwo y klucze dał KromRozm III N2V; KrowObr 160, 161; BielKron 6v, 14; Przetoſz ten Melchyſedech dáie błogoſłáwieńſtwo Abráhamowi SkarŻyw 284, 349, 472, 497, 511; StryjKron 125; CzechEp 364, [382]; NiemObr 166; KołakSzczęśl Cv. Cf »biskupie błogosławieństwo«.

»błogosławieństwo wziąć, brać, przyjąć, wzięcie, branie, błogosławieństwa« [szyk zmienny] (15): KrowObr 109v; SkarJedn 160, 293; chcećieli odemnie wziąć moie błogoſłáwieńſtwo/ oto ie wam ofiáruię SkarŻyw 335, 30 [2 r.], 31, 236, 250, 358 (10); WujNT Hebr 7/7; [biskup Leoncyjus do Euzebii cesarzowej] ty z wyſokiego máieſtatu twego znidź/ [...] y ſpuść głowę pod ręce moie/ do bránia błogoſłáwieńſtwá. SkarKazSej 680a. Cf »kapłańskie błogosławieństwo«, »poświącanie a błogosławieństwo«.

Wyrażenia: »apostolskie błogosławieństwo«: Grzegorz/ ktory y Hildebrándus/ Papieſz/ [...] powolne Swiętemu Piotrowi poſluſzeńſtwo okazuiącym/ Apoſtolſkie błogoſláwieńſtwo. KrowObr 234v.

»błogosławieństwo biskupie; biskupie błogosławieństwo« (2 : 2): Y [S. Dunstan] wroćiwſzj ſię do ołtarzá/ dał Biſkupie ludziom błogoſłáwieńſtwo. SkarŻyw 511, 235; WujNT 80 marg, Xxxxx2v.

»błogosławieństwo kapłańskie; kapłańskie błogosławieństwo« (1 : 1): KromRozm III K6v; Bo gdym im roſkazał áby odemnie/ kápłáńſkie błogoſławieńſtwo wzięli/ rzućili ſię do mnie grubi oni ludzie SkarŻyw 30.

»błogosławieństwo kościelne«: Heretycy błogosłáwieńſtwá kośćielnego vcżeſnicy być niemogą. SkarŻyw 86 marg.

»błogosławieństwo papieskie«: On to pokornie przyiąwſzy wyſzedł zbłogoſłáwieńſtwem Papieſkim SkarŻyw 166.

»ustne błogosławieństwo«: Sámo mieſzkánie ludźi świętych y ſług Bożych/ dom poświęca/ [...] á coż [...] modlitwá ich zá nimi do Bogá y vſtne błogoſłáwieńſtwo? SkarKaz 579a.

»w krzyżu błogosławieństwo«: Ręce ná krzyſz/ w Krzyżu błogosłáwieńſtwo. SkarŻyw 349 marg.

Szeregi: »błogosławieństwo to jest moc; moc i błogosławieństwo« (1 : 1): Pierwſza/ áby Metropolit wáſz [...] do Rzymu do Papieża po błogoſłáwieńſtwo to ieſt po moc ná vrząd [...] ſłał. SkarJedn 368, 160.

»poświącanie a błogosławieństwo; błogosławieństwo i poświącanie« (1 : 1): Powiedz mi naprzod/ ſkądeśćie tho błogoſláwieńſtwo y poſwiącánie wzięli? KrowObr 109v; RejPos 351.

»potwierdzenie abo błogosławieństwo« (2): Papież [...] ſam im potwierdzenie ábo błogoſłáwieńſtwo ná ty ſtany dawa. CzechEp [382], 364.

»błogosławieństwo i przeżegnanie; przeżegnanie i błogosławieństwo« (1 : 1): Wiedzieli ći ważność błogoſłáwieńſtwá y przeżegnánia Páná Chriſtuſowego WujNT 80, 155.

b. W Starym Testamencie: akt błogosławienia syna pierworodnego mianujący go głównym spadkobiercą (26): Izali ty iednoż tylko maſz błogoſłáwieńſtwo o oycze moy? [...] Y płákał Ezau głoſem wielkiem. BibRadz Gen 27/38, 33, 36, 41; przyſzedł Ezau z łowu/ przyniozł oycu potráwę proſząc błogoſłáwieńſtwá. BielKron 14v, 6v; RejAp 51v; RejPos 56v [2 r.]; SkarŻyw 346 [3 r.]; iż potym gdy chćiał być [Ezau] dźiedźicem błogoſłáwieńſtwá/ był odrzucon. WujNT Hebr 12/17, s. 780.
Zwroty: »da(wa)ć błogosławieństwo« (3): [Izaak] roſkazał ſynowi Ezau áby mu co vcżynił ieść z łowu ſwego/ pirwey niżli mu da błogoſłáwieńſtwo. BielKron 14, 14, 14v. Cf »błogosławieństwo pirworodne«.

»pod- (prze-, u-)chwycić błogosławieństwo« (4): Iakob zá porádą máthcżyną/ przechwyćił Błogoſłáwieńſthwo brathu Ezau Leop Gen 27 arg; BibRadz Gen 27/35, 36; BielKron 14v.

»wziąć błogosławieństwo«: Brát twoy przyſzedł ná zdrádzye/ wzyął twe błogoſłáwieńſtwo BielKron 14v.

Wyrażenia: »błogosławieństwo ojcowskie, ojca; ojcowskie błogosławieństwo« (3 : 1): PatKaz III 132v; Stárał ſie też Iakob y z mátką ſwoią iákoby był w błogoſłáwieńſtwie oycowſkim podſzedł Ezau brátá ſwego RejPos 280v; SkarŻyw 346 [2 r.].

»błogosławieństwo pirworodne«: Rebeká [...] kazáłá mu [Izaakowi] ſobie przywieść dwoie koźląt/ [...] y vwárzyłá ie á kazáłá nieść Izáákowi miáſto Ezau/ áby mu dał błogoſłáwieńſtwo pirworodne BielKron 14.

2. Wyróżnienie, wybranie, uszczęśliwienie przez Boga; benedictio Cn (62): TarDuch B3v; LubPs B; Leop Matth 5 arg; RejPos 58 [2 r.], 266 [2 r.], 266v; Oſtátecżnie Pan błogoſłáwieńſtwo thym záwięzáć racżył/ Iż to będzie błogoſłáwiony/ ktory będzie ćirpiał vćiſnienie dla ſpráwiedliwośći. RejZwierc 141v, 139 [4 r.], 140; CzechRozm 44v, 45, 234v [2 r.]; SkarŻyw 185; LatHar 203; WujNT 35, 213, 242, Rom 4/9; SiebRozmyśl F2v, L4v; Błogoſłáwieni ktorzy vwierzyli á nie widźieli. w tákiey wierze otrzymáć mamy błogoſłáwieńſtwo. SkarKaz 159b.

błogosławieństwo kogo (18): RejPs 53, 221v, 224v, 226; Błogoſłáwieńſtwo tych kthorzi prágną ſpráwiedliwośći/ ábowiem hoinie będą náſyceni. LubPs I4v marg, G4v marg, Kv marg, N3v marg, Z5 marg, bb4v marg; Leop Eccli 14 arg; BibRadz Zach 14/20; RejPos 146v [2 r.]; BudNT Rom 4/6; CzechRozm 211v; SkarŻyw 46; Dawid opowieda błogoſłáwieńſtwo człowieká/ ktoremu Bog poczyta ſpráwiedliwość bez vczynkow WujNT Rom 4/6.

błogosławieństwo od kogo (2): RejZwierc 140; To náſze błogoſłáwieńſtwo od Chryſtuſá: Błogoſłáwieni ktorzy nie widźieli á vwierzyli. SkarKaz 209b.

błogosławieństwo komu (4): błogoſłáwieńſtwo miłoſiernym/ bo też oni nád ſobą miłoſierdzie otrzymáią. LubPs K2 marg, L2v marg, X4v marg, Y6 marg.

Zestawienie: »ośmioro błogosławieństwo, ośm błogosławieństw« (4): Tám naydźieſz ono ośmioro błogoſłáwieńſtwo/ ktore vcżniom twym ná gorze Pan twoy vſty ſwemi Boſkimi zálecał LatHar 263, + + +; WujNT 17, Xxxxx2v.
Szeregi: »obietnica i błogosławieństwo«: Wdzyęcżna obietnicá y błogoſłáwyeńſtwo tym/ ktorzy przeſládowánye ćirpią LubPs Y6 marg.

»pirworodzieństwo, prawo pirworodzieństwa a (i) błogosławieństwo« (3): [Pan] wziął im ono práwo pirworodzieńſtwá ich/ y błogoſłáwieńſtwá ich/ á dał tobie nędznikowi á pogáninowi RejPos 57, 57 [2 r.].

»powaga a błogosławieństwo«: A dziś iáki ieſt ſtan ich [wiernych pańskich] á iáka powagá á błogoſłáwieńſtwo ich/ to iuż twemu rozmyſlaniu porucżam. RejAp BB7.

»wezwanie i błogosławieństwo«: káżdy [...] thák ſie pytáć powinien/ [...] áby nie żył iáko ine nieme źwirzę/ y nie tráćił ſobye márnie wezwánia y błogoſłáwyeńſtwá ſwego. RejWiz A8.

W przen (2): á imię twe zacnie wywyżſzę/ y będźieſz ty [Abramie] błogoſłáwieńſtwem [esto benedictio]. BibRadz Gen 12/2, I 6c marg.
3. Uwielbienie, oddanie czci; dziękczynienie, wdzięczność, wychwalanie; precatio Cn (63): To gdy t. m. wczynyſz bandzyeſz myala [...] myloſcz y blogoſlawyenſtwo naſſze LibLeg 8/133v; WróbŻołtGlab A4v; komu tedy nalezy kazde błogoſlawienſtwo iedno tobie panu naſſemu RejPs 153v, 150, 161, 164v, 201, 212 (8); Leop Iob 29/13, AAA4v, BBB3; BibRadz Gal 4/15; RejAp 60v; RejPos 42v, 193v; RejZwierc 9v; BudBib 2.Par 20/26, Eccli 45/1; BiałKaz I2v; Pámięć ſpráwiedliwego wbłogoſłáwieńſtwie/ á imię złośliwych ſprochnieie y śmierdzieć będzie. SkarŻyw A5v; WujNT Gal 4/15.

błogosławieństwo komu (4): Błogoſłáwieńſtwo y chwałá/ y mądrość/ dziękowánie/ cżeść/ moc y zwycięſtwo Bogu náſzemu ná wieki wiekom RejAp 66; RejPos 83; BudNT Apoc 5/13; WujNT Apoc 5/13. Cf Szeregi.

błogosławieństwo od kogo (3): A coż mu s tego roſcie [...] wnet od wſzech błogoſłáwieńſtwo RejZwierc 102, 141, 141v.

Zwroty: »błogosławieństwo (od)dawać« [szyk zmienny] (5): RejAp 49, 53v, 128v; CzechEp [416]; A pádáiąc ná twarzy ſwoie/ [stany niebieskie] dawáli wiecżne błogoſłáwieńſtwo iemu. RejPos 345v. Cf »chwała i błogosławieństwo«.

»wziąć błogosławieństwo« (2): Godny ieſt báránek/ ktory zábity ieſt/ wźiąć [...] cżeść/ chwałę/ y błogoſłáwieńſtwo. LatHar 260; WujNT Apoc 5/12.

Szeregi: »(cześć, sława) chwała (a) i (ni) błogosławieństwo; błogosławieństwo, cześć i chwała« (20 : 4): RejPs 96, 141, 142v, 146, 146v; iuż duchowie ſwięći y wſzyſcy wierni iego dziwną chwałę á dziwne błogoſłáwieńſthwo dawáli Pánu RejAp 128v, 49, 53 [2 r.], 53v, 55v, 66 (10); RejZwierc 139v; Siedzącemu ná ſtolicy/ y báránkowi/ błogoſłáwieńſtwo y cżeść/ y ſławá/ y dzierżáwá ná wieki wiekow. BudNT Apoc 5/13; CzechEp [416]; LatHar 260, 561, WujNT Apoc 5/12, 13; WysKaz 36; PowodPr 4.

»błogosławieństwo i dziękowanie; dziękowanie a błogosławieństwo« (10 : 1): iáko mamy vżywáć tych dárow Páńſkich/ z dziękowániem á z błogoſłáwieńſtwem iemu RejPos 83; Błogoſłáwieńſtwo y dźiękowánie/ niechay będźie Pánu IEzuſowi Chryſtuſowi LatHar 545, 546 [5 r.], 547 [4 r.].

»błogosławieństwo i złorzeczeństwo«: Stychże vſt pochodźi błogoſlawieńſtwo y złorzecżeńſtwo. Leop Iac 3/10.

4. Szczęście i dobrobyt w wyniku łaski bożej; benedictio Mącz, Cn [Podział przykładów na grupy a. i b. jest dyskusyjny. Można by je raczej traktować wspólnie] (786):
a. Łaska duchowa, szczęście duchowe (725): OpecŻyw 26v, 184v; PatKaz III 98, 105, 112v, 117v, 141; WróbŻołt rr4v; RAcz miły panie łaskawe błogoſlawienſtwo vczynic nam tu wiernemu zebraniu twemu RejPs 96v, 35, 46, 75v, 96, 151v (14); RejJóz A5; HistAl Gv; KromRozm III K6v; GliczKsiąż Cv; Iákie błogoſłáwieńſtwo ieſth temu zgotowáne/ ktory náſláduie woley Bożey. LubPs S6v marg, A6v, B3 marg, E4v [2 r.], F3 marg, G4 (24); GroicPorz C3, aa2; KrowObr 67v, 80v, 81, 93, 97 (18); Leop Deut 11/27, Ps 3/8, 144/16; OrzList c2v; Iáko vrodzay ieſt błogoſłáwieńſtwo/ ták też záſię nieurodzay przeklęctwo. BibRadz I 2d marg, Gen 1 arg, 12/3, 8va marg, Gen 22 arg, 12b marg (16); OrzRozm D; BielKron 2v, 10, 14v, 45 [2 r.], 97v (9); Mącz 87a; RejAp BB5v, 11 [2 r.], 48, 68v, 71v (19); GórnDworz M2v, Kk7v, L12; iuż nie było cżego cżekáć iedno ſądu ſrogiego/ á nie nádziewáć ſie tego błogoſłáwieńſtwá/ ktorego ná on cżás przy vwielbieniu ciáłá náſzego z rádoſcią cżekamy. RejPos 33v; Abowiem wam błogoſłáwieńſtwo kłádę w tym/ ieſli będziecie ſłucháć ſłow á roſkazánia Páná ſwoiego. RejPos 63v, A5, 7v, 9, 15, 16 (129); RejPosRozpr c4; BiałKat 231, 386v; KwiatOpis A3; KuczbKat 5, 95, 100, 170, 385; RejZwierc 5, 30v, 102v, 131, 190 (11); WujJud 15v, 16 [3 r.], 18v, Llv rej; WujJudConf 15v, 16; wſzyſcy wierni nádzyeią tylko cżekáią á cżekáyą onego błogoſłáwieńſtwá od wiekow im zgotowánego. RejPosWstaw [213], [213], [413]; BudBib Lev 25/21, Deut 12/15, 16/17, 33/23, 2.Esdr 13/2 (12); BiałKaz M4; CzechRozm 30v, 44v [2 r.], 47, 50v, 74v (10); KarnNap E2, G2v; ModrzBaz 9v, [38]v, 124v [2 r.], 141v; SkarJedn 147 [2 r.], 148, 395, 396 [2 r.], 402; KochPs 168; Nie mnieyſzy przykład iáłmużny/ y błogosłáwieńſtwá z niey/ ná oney drugiey wdowie bráć ſobie możem SkarŻyw 103, 28, 245, 283, 286, 332 (9); StryjKron A; CzechEp [404]; WerKaz 306; ArtKanc I16; IEzu naſłodſzy [...] rácz mię też tákim błogoſłáwieńſtwem opátrzyć iákimeś trzy krole obdárzył LatHar 222, 40, 68, 233, 240, 251 (10); KołakCathOkuń A2v; A rozeznáć właśćiwie nie wſzyſcy vmieią. Co ieſt nawyzſze Dobro/ co błogoſłáwieńſtwo KołakSzczęśl A3, A3v, B2, B3, Cv; Przetoż y Páweł ś. kielich páńſki kielichem błogoſłáwieńſtwá zowie. WujNT 115, 27 przedm, 67, 155, 217, Rom 15/29 (12); SarnStat 19; PowodPr 6; Iam táki y tenże Bog ná ktorym ſłuſznie przeſtáiećie/ y od ktorego wſzytkiego ſwego błogoſłáwieńſtwá oczekiwaćie. SkarKaz 549a, 242a, 517a, 579b, 581b, 633b (8); VotSzl F; PaxLiz Ev; SkarKazSej 665b, 666a [2 r.], 688b [3 r.].

błogosławieństwo kogo (5): RejAp 180v; A byłoby wiele wypiſowáć obietnic á błogoſłáwieńſtwá káżdego wiernego iego. RejPos 175v, 79v marg, 81v marg; CzechRozm 45.

błogosławieństwo od kogo: [Pan ociec] [...] Lat ośmdźieśiąt docżekawſzy [...] potomſtwo zacne/ z niego drugie/ y máło nie trzećie vyźrzał: pełen onego błogoſłáwieńſtwá od Bogá GostGospSieb +3.

błogosławieństwo komu (2): Obyethniczá y błogoſłáwyeńſthwo wiernemu kościołowi Páńſkiemu/ iż ich potomſtwo ná wyeki wiecżne w łáſce Páńſkiey zoſtánie. LubPs X4 marg; BielKron 97v.

błogosławieństwo nad kim (3): LubPs V2v marg; A kogo to dármo potka wydárcie s ſmierći [...] ieſzcże kthemu rozſzyrzenie wſzytkiego błogoſłáwieńſtwá nád ſobą/ á iákoż ſie tu nie ma rozmiłowáć tego Páná ſwego RejPos 310v, 222v.

Zwroty: »brać (wziąć) błogosławieństwo« [szyk zmienny ] (8): A tacy ſnadz biorą błogoſláwieńſtwo od páná RejPs 34v, 30v, 195; LubPs F4; KrowObr 82v; BibRadz Gen 12 arg; Iáko oni Mędrcy ze wſchodu [...] wzięli błogoſłáwieńſtwo od niego. RejPos 19v; WujNT Hebr 6/7.

»chodzić w błogosławieństwie« [kalka łac: ambulare in benedictione] [szyk zmienny] (11): tu iuż możeſz rozumieć w iákim błogoſłáwieńſtwie táki káżdy chodzi przed Máyeſtatem ſwiętym iego RejPos 333, 16v, 30, 44, 63v, 65 (11).

»da(wa)ć (dający) błogosławieństwo« [szyk zmienny] (40): OpecŻyw 185; PatKaz III 195v; Ty miły panie daſz bogoſlawieńſtwo roku żyznoſci y płodnoſci twoiey WróbŻołt 64/12, Vv; RejPs 170; SeklKat G4, L; MrowPieś [5]; LubPs B4v, dd3v marg; KrowObr 82v, 87, 97, 160; I dał im [Bóg] błogoſláwieńſtwo/ y roſpłodzili ſie niepomáłu: y nieumnieyſſył im bydłá. Leop Ps 106/38, Lev 25/21, Num 6/24, 27, Deut 2/7, 30/5 (9); BibRadz Gen 28/4, Ps 107 arg; BielKron 165v; RejAp 192; RejPos 351; WujJudConf 215v; SkarJedn 4; SkarŻyw 86, 131, 270, 271; KochFr 112; ArtKanc N11; LatHar 235; SiebRozmyśl L2v [2 r.]; PowodPr 4.

peryfr. »błogosławieństwo maczugą dawać« = bić: Od kogoż nędzniku w then cżás obiáwienie maſz? [...] Znáć będzye obiáwienie twoie od ktorego ie bogá miewaſz po guziech twoich/ [...] y ktoć błogoſłáwieńſtwo mácżugą dawa. RejAp 11.

»dosta(wa)ć błogosławieństwa« [szyk zmienny] (4): BielKron 97v; WujJud B3v; iż ći co ſie ná nię [obietnicę] ſpuſzcżáli/ błogoſłáwieńſtwá z niey ku vſpráwiedliwieniu doſtawáli. CzechRozm 45v; KarnNap D3v.

»błogosławieństwa dostąpić, dostąpienie« [szyk zmienny] (15): PatKaz III 97; RejPs 34, 221; BielKom G6v; Trzeciey nocy błogoſłáwieńſtwá doſtąpiſz/ áby ſie s ciebie ſynowie rodzili ſzcżęſliwie. BielKron 97v; GórnDworz H2; RejPos 141v, 339v; w kthorym [Nasieniu] wſzyſtki narody błogoſłáwieńſtwá doſtąpić miáły. CzechRozm 46v, 74v, 168, 174; KochWr 23; LatHar 400; KołakSzczęśl B.

»błogosławieństwem obdarzyć« (2): LubPs cc4v; [Bóg] wſzyſtkich wſzelákim błogoſłáwieńſtwem obdárzy y vbogáći. ReszPrz 112.

»błogosławieństwo odnieść, odnosić« [szyk zmienny] (27): LubPs O2v marg; RejPos 33, 57 [2 r.], 82, 90v, 106v (18); co zá błogoſłáwieńſtwá ći odnoſzą ná ſobie/ ktorzy prawdziwie ciáłá páná Kryſtuſowego pożywáią. RejPosWiecz2 93 marg, 96; RejZwierc 140v, 141; KochPs 33; SkarŻyw 131, 597; CzahTr F3.

»błogosławieństwo otrzyma(wa)ć, odzierżeć, otrzymanie błogosławieństwa« [szyk zmienny] (15): Nápominánie ábychmy od złośći przeſtáli ieſli chczemy nád ſobą obyecáne błogoſłáwieńſthwá od Páná otrzymáć. LubPs K2v marg, aa4v; KrowObr 92v, 93, 174v; gdyż wieſz żeś iuż wſzytki błogoſłáwieńſtwá odzierżał/ ktore tobie ten Pan ziednał tą niewinną męką á śmiercią ſwoią RejPos 90, 32, 102, 136v, 209, 281v (7); BiałKat 190v; ModrzBaz 101 v; SkarŻyw 120.

»błogosławieństwem (u)błogosławić, być błogosławionym« [kalka łac: benedicere benedictione] (5):PRáwem blogoſláwieńſtwem to ieſt błogoſláwiony człek/ ktory noſi boiazń bożą przed oczymá ſwemi RejPs 167; RejAp 25; RejPos 346; BiałKat 231; Błogoſłáwiony Bog [...] ktory nam błogoſłáwił wſzelákim błogoſłáwieńſtwem duchownym WujNT Eph 1/3.

Wyrażenia: »błogosławieństwo boże, boskie; boże błogosławieństwo« (26 : 3): RejPs 221; LubPs M2v; KrowObr 99, 223; BibRadz I 3a marg, 478d marg; GrzegRóżn K3; BiałKat 186, 190v; WujJudConf 170; CzechRozm 3, 163, 168; y cżytał im [Iozue] zakon/ y obietnice Bożego błogoſłáwieńſtwá/ ieśli będą dobrzy SkarŻyw 503, 100, 408; KołakCath Bv; Błogoſłáwieńſtwo Boże cżyni bogátymi. KołakSzczęśl kt, B3v, B4v, C2; Abowiem błogoſłáwieńſtwo Boże záwſze ieſt ſkuteczne. WujNT 115, 155, Bbbbbb3v; SkarKaz 159b [2 r.], Ooooa; VotSzl Dv; SkarKazSej 695b.

»doskonałe błogosławieństwo« (4): Bo doſkonalé blogoſlawieńſtwo/ nieieſt w niebie duſſy bez ciala OpecŻyw 179v; BiałKat 103v [2 r.], 158v.

»błogosławieństwo duszne, duchowne; duchowne, duszne błogosławieństwo« (10 : 5): KrowObr 82v [2 r.], 92, 92v, 96v; BibRadz I 5v marg; [Bóg] Sam nas w ſobie obrał/ [...] y duchownym błogoſłáwieńſtwem błogoſłáwił. CzechRozm 222, 168; SkarJedn 148; CzechEp *2, 270; KochWr 23; WujNT Eph 1/3; PowodPr 13 [2 r.]. Cf »błogosławieństwem (u)błogosławić«.

»błogosławieństwo na ziemi i na niebie, nieba i ziemie« (7): RejAp 98; thu ſie iuż nád tákim káżdym wſzytki błogoſłáwieńſtwá ſciągnąć muſzą/ ná niebye y ná zyemi. RejPos 266, 89 [2 r.], 189, 211; RejZwierc 5.

»błogosławieństwo niebieskie; niebieskie błogosławieństwo« (6 : 5): KrowObr 97v, 103, 172; BibRadz I 5v marg; KuczbKat 395; CzechRozm 24v; SkarŻyw 242; CzechEp 270; NiemObr 10; LatHar 343; [Bóg] karze krześćiány gdy przeſtępuią mándaty właſnego ſyná Bożego/ [...] iż máiąc vpewnione obietnice błogoſłáwieńſtwá niebieſkiego/ onym pogárdźiwſzy/ chwytáią ſię rzecży źiemſkich PowodPr 16.

»błogosławieństwo pańskie; pańskie błogosławieństwo« (24 : 1): RejPs 34; LubPs K3 marg, O2v marg, cc5v, cc6; RejZwierz 86; Co nam przynioſło błogoſłáwieńſtwo Páńſkye/ ktore vcżynił wſtępuiąc w niebo. RejPos 134v, 44, 81v, 85; BiałKat 148v; RejZwierc 127, 140v, 141, 190, 229; WujJud 189; CzechRozm 137v, 145; PowodPr 5, 60; CzahTr F3; GosłCast 6; SkorWinsz A3; RybWit Av.

»wieczne, wiekuiste błogosławieństwo; błogosławieństwo wieczne« (48 : 11): RejPs 30v; żadnym obycżáiem błogoſłáwieńſthwá wiecżnego doydź nye możemy/ iedno przez mocną á doſkonáłą wiárę w Kriſthuſá Páná. LubPs H3, B3, K2v, K3 marg, R, Vv marg (11); KrowObr 65, 163; Leop Ps 1 arg; BibRadz I 121; RejAp AA5, 69, 188v; RejPos 31, 33v, 65, 67, 85 (20); BiałKat 103v, 231; KuczbKat 400; WujJud B3v; RejPosWstaw [412]v; CzechRozm A3, 24v, 173v, 182, 256; KarnNap D3v; ArtKanc Qv; KochWr 23; LatHar 297, 422, 659; SarnStat 986; PowodPr 43.

Szeregi: »dary albo (i) błogosławieństwa; błogosławieństwa i dary« (4 : 2): RejAp 6v; RejPos 136v, 137; WujJud B2v; SiebRozmyśl A; Iákie dáry w dom Zácháryaſzow mátká Boża y błoſłáwieńſtwá [!] wnioſłá. SkarKaz 579a.

»dobro i błogosławieństwa; błogosławieństwo a dobroć« (2 : 1): iż docżeſne dobrá náſze/ y wſzytki błogoſłáwieńſtwá náſze/ nam máią być s tego rozſzyrzone RejPos 294v, 141v; SkarKaz 6a.

»błogosławieństwo a (i) dobrodziejstwo; dobrodziejstwo a (i) błogosławieństwo« (3 : 3): RejAp 145; Dayże nam tedy miły Pánie/ áby ták były zápalone ſłowá twoie w ſercoch náſzych/ ſkądby nam vroſło wſzytko dobrodzieyſtwo y błogoſłáwieńſtwo twoie RejPos 65v, 47, 179, 179v; RejZwierc 173v.

»łaska (boża), (a, i) błogosławieństwo; błogosławieństwo, (i) łaska« (12 : 5): KrowObr 89v, 97v; BibRadz I 478v marg; RejAp BB7v, 198; GórnDworz Mm6; RejPos 24, 42v, 53, 90v; Lecż łáſkę y błogoſłáwieńſtwo Ewángelia przynośi WujJudConf 79; CzechEp *2; LatHar 42; WujNT 196; SkarKaz 581b; VotSzl B4v; GosłCast 6.

»błogosławieństwa a (i) obietnice; obietnice, błogo sławieństwa« (3 : 2): RejAp 69v, 88v; áni theż chcemy wſpomnieć ná ſwięte błogoſłáwieńſtwá iego/ á ná obietnice iego/ ktore ſą wſzytkim wiernym iego zgotowáne RejPos 185v, 43, 175v.

»błogosławieństwo i pomoc; pomoc i błogosławieństwo« (1 : 1): á iáko Pan Bog ma błogoſłáwieńſtwá y pomocy ſwey dodáwáć? PowodPr 14; VotSzl F.

»błogosławieństwo i pożegnanie; pożegnanie a błogosławieństwo« (1 : 1): I będą wzywáć imienia mego nád ſyny Iſráelſkimi/ á ia im dam błogoſlávieńſtwo y pożegnánie [et ego benedicam eis]. Leop Num 6/27; RejPos 136v.

»(więcej) błogosławieństwo a (abo, i, niżli) przeklęcie (przeklęctwo); przeklęcie i błogosławieństwo« (12 : 2): RejPs 127; Leop Deut 11/26, 30/1, 19; RejPos 63v, 65v; zda mi ſie żebyś mi zá dobre nie miał/ iżbych cie tákim proſtakiem być rozumiał/ żebyś nie vmiał miedzy błogoſłáwieńſtwem á przeklęctwem obráć co ieſt lepſzego. RejZwierc 126v, 5v; BudBib Deut 30/1, Ios 8/34; SkarŻyw 503; PowodPr 6, 85; SkarKaz 6b.

»rozkosz, (radość, pociecha) (a, i) błogosławieństwo; błogosławieństwo albo rozkosz« (8 : 1): SeklKat G4; A iáka ieſt záſię roſkoſz/ iáka pociechá/ iákie błogoſłáwieńſtwá ſthać mocno przy tym koſciele iego/ ktory ieſt wiecżny á nieodmienny RejAp 41v, 178v, 188v, 198v; RejPos 44, 110v, 298v; A w tych roſkoſzach/ á w tym błogoſłáwieńſtwie/ y iákoż mu ſie ma zdáć krotki żywot iego? RejZwierc 156v.

»szczęście, szczęśliwość i błogosławieństwo; błogosławieństwo i szczęście (szczęśliwość)« (7 : 3): CzechEp 270; NiemObr 9; O PRAWDZIWEY Scżęśliwośći y Błogoſłáwieńſtwie iáko onego doſtąpić/ y w nim żyć ná świećie możemy KołakSzczęśl kt, A2v, A3, B, C, C4; PowodPr 26; SkarKaz 579a.

»zapłata a (i) błogosławieństwo; błogosławieństwo i zapłata (wieczna)« (2 : 2): KrowObr 65; á ktorzy wiernie á ſpráwiedliwie obchodzą ſie w tey winnicy iego/ [...] tym zapłátá á tym błogoſłáwieńſtwo ieſt záwżdy od niego zgotowano. RejPos 60v, 315; SarnStat 986.

»zbawienie (wybawienie) a (i) błogosławieństwo; błogosławieństwo i zbawienie« (5 : 3): KrowObr 82v, 87, 87v; RejPos 351, 351v [2 r.], RejPosWstaw [412]v; á wybáwienie y błogoſłáwieńſtwo ich ważne y ſkutecżne było CzechRozm 45.

»błogosławieństwa i złorzeczeństwa«: Błogoſłáwieńſtwá y złorzeczeńſtwá ludu Izráelſkiego. BibRadz I 116 żp.

»żywot (wieczny) a (ani, i) błogosławieństwo; błogosławieństwo i żywot« (4 : 7): LubPs D marg, dd3; BibRadz Ps 133/3; RejPos 209, 209v, 241, 293v; CzechRozm A3; SkarJedn 4 [2 r.]; Iż Bog ſam iedyny Oćiec ieſt ſtworzyćielem wſzytkiego/ y przednieyſzym źrzodłem y fundámentem błogoſłáwieńſtwá y żywotá wiecżnego. CzechEp 290.

W przen (11): W ktorym Boſtwie [...] Y iedná ieſth ſtudnicá roſkoſzney ochłody y wſzelákiego błogoſłáwieńſtwá. SarnUzn B5; rozmnożę ćię w narod wielki/ y vbłogosłáwię ćie/ y rozwielmożę imię twoie/ y będzieſz błogosłáwieńſtwem [esto benedictio] BudBib Gen 12/2; SkarJedn 386; WSzechmogący y wiecżny Boże/ [...] wley w ſercá ich wiekuiſtą roſę błogoſłáwieńſtwá twoiego. LatHar 628; A mieſzkánia ſpráwiedliwych ludźi nápełnione będą błogoſłáwieńſtwem. KołakSzczęśl kt.
Zwrot: »wylać błogosławieństwo« [szyk zmienny] (5): Wyley błogoſláwieńſtwo twoie/ ná ten Woſk/ y poświęć gi/ ſwiátłośćią łáſki twoiey. KrowObr 89, 84, 92; Leop Mal 3/10; SkarŻyw 2.
Szereg: »szczęśliwość i błogosławieństwo«: y onégo [Chrystusa] będźieſz miáł iáko żeglowánia twego żywota wodzem/ ták ćię ſam [...] do nawyżſzego ſtopniá mądrośći/ y wſzytkich Cnot portu ſzcżęśliwośći y błogośłáwieńſtwá [!] prawdźiwego bez żadney omyłki przyprowádźi. KołakSzczęśl C2.
b. Dobrobyt ziemski, dobro, szczęście doczesne; beatitas Mącz, Calep; beatitudo, benedictio Mącz (60): BierRozm 19; Wſſytki kąty ich ſą rozlicznego bogáctwá nápełniony [...] ták iż za wielkie błogoſláwieńſtwo to iem ludzie poczytáią RejPs 213, 23, 73v; Záprawdę thedy nie błogoſlawieńſtwem/ ále nędzą wáſz żywot może być okraſzon. HistAl K5v; MurzNT A4; GliczKsiąż M4v; LubPs ee6 marg [2 r.]; Vkaſz ty proſzęćię/ takowe błogoſláwieńſtwo twoiego besżeńſtwá/ iákie ia tobie tu vkázuię moiego małżeńſtwá? KrowObr 222; RejWiz 19v; poſłał [Dawid] z onego łupu [...] ſwem ſtárſzem w Iudá mowiąc ták/ Oto bądźćie vczeſniki błogoſłáwieńſtwá z łupow nieprzyiaćioł Páńſkich. BibRadz 1.Reg 30/26, I 381a marg; BielKron 1v, 4, 14v; Mącz 23d, 202b; OrzQuin Q3v; GórnDworz Aa5, Ee4v, Ff8v, Ii, Kk8v (8); będą ſie ſzyrzyć około niego. Iuż błogoſłáwieńſtwo w gumnie/ w oborze/ ná polu RejPos 115, 33, 41 marg, 42v, 87, 146v; RejZwierc 32v, 126v, Aaa3a; SkarJedn [A*2], 385, 398; CzechEp 368; kto ſię roſkoſzy rozmiłuie/ y w niey błogoſłáwieńſtwo ſwe poloży/ kiedy rozumie żeby ią pośiadł/ á był iey Pánem/ tedy ſię opák ſtawa GórnRozm B3, L2v [2 r.]; Calep 126b; GostGosp 2; GrabPospR K2 [2 r.]; błogoſłáwieńſtwá żadnego z wáſzych rad y ſeymow nie máſz. SkarKazSej 660a.
Wyrażenia: »błogosławieństwo cielesne« (2): iż ktokolwiek krztem ſwiętym byłby odrodzon/ á tym oleiem pomázan/ wziąłby duſzne y ćieleſne błogoſláwieńſtwo KrowObr 82v, 82v.

»błogosławieństwo doczesne; doczesne błogosławieństwo« (3 : 3): LubPs V2v marg; KrowObr 65; RejPos 87, 103v marg, 292; wſzákoż też Izmáel miał obietnicę błogoſłáwieńſtwá docżeſnego PowodPr 13.

Szereg: »szczęście i błogosławieństwo« (2): NiemObr 7; A niewiádomy rzeczy/ w ták niepewnéy kupi: Któré pod fárbą ſczęśćia y błogoſłáwieńſtwá/ Tái w ſobie wiecżny ſmród/ y iáwné błazeńſtwá. GosłCast 66.
W przen (1):
Szereg: »szczęście i błogosławieństwo«: Tegoż ſię y wy boyćie/ á z fundámentu ſzczęśćia y błogoſłáwieńſtwá kroleſtwá ſwego nie sſtępuyćie SkarKazSej 683a.
c. Potomstwo (1):
Zwrot: »wzbudzić błogosławieństwo«: iż [Pan] y z popiołu Izáákowego może wzbudźić obiecáne błogosłáwieńſtwo. BibRadz I 12a marg.
5. Szczodrobliwość, hojność; dobroczynność, jałmużna (7): Zdáło mi ſię tedy zá rzecz potrzebną prośić bráćiey/ áby do was w przod poſzli/ y pierwey zgotowáli wáſzę ſzczodrobliwość (marg) błogosłáwienſtwo. G. L. (‒) przedtym obiecáną WujNT 2.Cor 9/5, 640 marg.
W przen (5): Lecż to mowię/ kto śieie ſkąpo/ ſkąpo y żąć będzie: á kto sieie ſzcżodrze/ ſzcżodrze y żąć będzie. Kto też śieie w błoſłáwieńſtwiech [!]/ w błogoſłáwieńſtwách żąć będzie BudNT 2.Cor 9/6, 9/6; WujNT 2.Cor 9/6 [2 r.], 640.
6. Dostojność (w tytule grzecznościowym w stosunku do papieża, na znak czci, poważania) (5):
Zestawienia: »błogosławieństwo twe; twe błogosławieństwo« (2 : 1): nabłogoſláwyeńſſy oycze/ ofyáruyę ſye podáyąc pod nogi twego błogoſláwyeńſtwá ze wſſyſtkim com yeſt KromRozm I I3; KromRozm III O4; WujJud 117v.

»wasze błogosławieństwo« (2): Oznaymyamy wáſſemu błogoſláwyeńſtwu/ iż nyektorzy bráćya w ſąſyedſtwye náſſym nyektorą bráćyą náſſę/ [...] z ich ſtopnyá zrzucáyą KromRozm III P3v; SkarJedn 119.

Synonimy: 1. benedykcyja, dobrorzeczenie, »dobre życzenie«, winszowanie; a. poświęcanie, pożegnanie, przeżegnanie, potwierdzenie; 2. dar, dobro, dobrodziejstwo, łaska, pomoc; a. obietnica, pirworodzieństwo, powaga, wezwanie; 3. błożenie, chwała, dziękowanie; 4. a. błogość, szczęście, szczęśliwość; 5. szczodrobliwość.

Cf BŁOGOSŁAWIENIE, BŁOGOSŁAWIONOŚĆ, BŁOGOSŁAWNOŚĆ, BOGOSŁAWIENIE

BZ