« Poprzednie hasło: [PRZEBIEŻCA] | Następne hasło: PRZEBIEŻENIE » |
PRZEBIEŻEĆ (42) vb pf
Pierwsze e jasne; w temacie -bież- e jasne, temat -bieg- z tekstów nieoznaczających é.
W temacie praet -bież- (10), -bieg- (2) Leop, BielKron.
inf przebieżeć (15). ◊ fut 1 sg przebieżę (1). ◊ 2 sg przebieżysz (1). ◊ 3 sg przebieży (1). ◊ 1 pl przebieżymy (1). ◊ praet 1 sg m przebieżåłem, -m przebieżåł (4), przebiegłem (1). ◊ 2 sg m -ś przebieżåł (1). ◊ 3 sg m przebieżåł (2). f przebieżała (1). n przebieżało (1). ◊ 3 pl subst przebiegli (cum N pl: dni) (1) Leop, przebieżały (1) OpecŻyw. ◊ imp 2 sg przebież (2). ◊ 1 pl przebieżmy (1). ◊ con 2 sg m byś przebieżåł (3). ◊ 3 sg m by przebieżåł (2). ◊ part praet act przebieżåwszy (3); -åwszy (2), -(a)wszy (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.
- 1. Przemierzyć jakąś przestrzeń, pokonać jakiś dystans (12)
- 2. Przejść przez coś, przedostać się, przekroczyć jakąś przeszkodę
(9)
- a. Przejść na wylot, przebić (2)
- b. Przepłynąć (o płynach ustrojowych) (2)
- 3. Przebiec w poprzek (1)
- 4. Zapoznać się z treścią, przeczytać od początku do końca (16)
- 5. Przemyśleć, przeanalizować (3)
- 6. Upłynąć, minąć (o czasie) (1)
przebieżeć dokąd (2): BudNT Act 21/2; Posłał się zrozkazania Kr. IM. pozew na Pana Gniezninskiego pisał ktos do Kr. IM. iakoby miało się zkupic do niego naszynczow niemało co vszli zBitwy Byczynskiey, ażeby do Pana Woiewody Nowogrodzkiego przebiezec miał do Litwy. ActReg 125; [RymszaDeket 33].
[»prędziuchno przebieżeć«: Curriculo percurre. Prędziuchno przebieſz. TerentMatKęt H4v.]
»przebieżeć wszytek świat« (1): by przebieżał wſzitek ſwiat, á ludzi wſzitkie obacżał nienaydzieſz takim ſpoſobem żadnego vbogiego. BielŻyw 93.
przebieżeć czym (1): kray oſtátni świátá tego/ niewierzę/ by co tákiégo kiedy porodźić miał/ iáko ieſt tá wſtydliwośći/ wiáry/ y wſzyſtkiégo cnotliwégo żyćia odchłani [lege: odchłań i] przepáść [tj. nawała turecka]: która oślep bez wſtydu iáko opętána niehámownie ták bieży/ iż téż przebieżawſzy tym nieſłychánym y niewyſłownym zbytnim wſzeteczenſtwem ſwoim/ wſzyſtkié wſtydu y czyſtośći inſzych táiemnice/ ſámá náoſtátek żadnéy częśći ſproſnégo śćiérwu ſwégo nieprzepuśći. OrzJan 21.
»żywot przebieżeć« (1): Przetoſz z wielką wiárą y ochotą tu przychodzmy: ábyſmy pátrząc ná ich [świętych] groby/ y ná ich zapłátę/ ſkárby rozmáite zbieráć mogli: á żywot ten zwoley Bożey ták przebieżećieśmy mogli/ iákobychmy ná on brzeg zwielkimi Bogáctwy przepłynęli: ku vżywániu kroleſtwá wiecżnego/ w Chryſtuśie Iezuśie Pánie náſzym. SkarŻyw 131.
przebieżeć przez kogo [= wojsko], przez co (3): Ieſli ſie nam przyda zbitwy vieżdzáć/ nie będziem mieli iáko przez wodę przebieżeć [non erit nobis transitus super aquas]. HistAl E4; Nád to vczyniony był zamek ná Mołdáwie rzece/ ku ſzturmowi/ ktory zborzywſzy zápalono/ przez ktory ogień káżdy iezny przebieżeć muſiał BielKron 328v; Mącz 227c. Cf [przebieżeć przez kogo w co].
[przebieżeć przez kogo w co: Przeto ieſliby długo/ chćiał pod zamkiem leżeć/ Przyidzie przez iego woyſko/ nam wzamek przebieżeć. RymszaDeket 12.]
przebieżeć przez co (1): gdy ſie potykáli/ on [Achab] ná zádku chodził/ Owa przedſię ktożkolwiek/ z łuku weń vgodził. Iże ſtrzałá przez żywot/ iego przebieżáłá HistHel D2v.
przebieżeć przez kogo (1): A iż téż ſą complexie/ któré ćiáło otworzyſtſzé/ á do potu ſkłonnieyſzé máią/ v tákich/ poceniém pewna część [wody] wychodźić zwykłá: niechayże tedy obiad ié w godźin pięć/ álbo ſześć po wźięćiu [wody]/ kiedy iuż część więtſza przezeń przebieży Oczko 20v.
przebieżeć czym [= w postaci czego] (1): nie teſkliwie tedy tego czekáć/ áby co dźiéń ták wiele iéy [wody] ſtolcem á vryną przebieżeć miáło/ iáko iéy wypił: gdyż y po obiedźie/ y w nocy ćiec może. Oczko 20v.
»na prętce (a. prętko) przebieżeć« = cursorie legere, decurrere breviter Mącz [szyk zmienny] (5): Decursa abs te haec sunt breviter, Ná prętceś to przebieżał/ Przeyźrzał. Mącz 74b; Strictim attingere aliquem librum, Prętko ná prętce przebieżeć. Mącz 439d, 74a; A iż o moie zdánie/ iákobym o nich rozumiał/ żądaſz/ ieſzcżem tych Kśiąg zá trudnośćiámi przecżytać cżáſu niemiał/ tylkom kilká roźdźiałow (ná predce [!]) przebieżał. ModrzBazBud ¶6; [św. Bruno] Przy ſtole máiąc cżytelniká/ [...] łzámi ſię zálewał: ták iſz ſobie ſmáku w potráwách przerywáł. Stołownicy iego ten obycżay wiedząc/ ná cżytelniká kiwáli/ gdy ſię co tákiego tráfiło/ áby prętko przebieżał/ żeby wżdy ſpokoynie co ku pośileniu zieść mogł. SkarŻyw 292.
»przebieżeć rozumem« (1): Przebiegłem wiele rzecży rozumem [Lustravi universa animo meo Vulg Eccle 7/26]/ chcąc náleść mądrość y rozum BielKron 81.
W porównaniu (1): Dni moie prętſze były niżli ten co zliſty biega: vćiekli/ á nie oglądáli nic dobrego. Przebiegli iákoby łodki z iábłki/ iáko Orzeł gdy ná paſzą leći [pertransierunt quasi naves poma portantes, sicut aquila volans ad escam]. Leop Iob 9/26.
Synonimy: 1. przebyć, prześć, przewędrować; 2.a. przebość, przedziurkować, przekłoć; 4. przeczytać; 5. przeźrzeć; 6. minąć, przeminąć, prześć, upłynąć.
Formacje współrdzenne cf BIEŻEĆ.
Cf PRZEBIEGŁY, PRZEBIEŻANY, PRZEBIEŻENIE, PRZEBIEŻONY
MN