Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEDŁUŻON

Następne hasło: PRZEDŁUŻYĆ »

PRZEDŁUŻONY (12) part praet pass pf

przedłużony (9), przedłużon (3).

e jasne; w formach złożonych o jasne; w formach niezłożonych -ón; -ono z tekstu nieoznaczającego ó.

Fleksja

sg
m	N	przedłużony, przedłużón	f	N	przedłużonå	n	N	przedłużono
	D			D	przedłużon(e)j		D

pl
N	subst	przedłużoné
G		przedłużonych
A	subst	przedłużon(e)

sg m N przedłużony (4), przedłużón (2); ~ [(attrib) -ony]; ~ (praed) -ón (2), -ony (1); -ón RejAp; -ón : -ony SarnStat (1:1). ◊ f N przedłużonå (1). ◊ D przedłużon(e)j (1). ◊ n N (praed) przedłużono (1). ◊ pl N subst przedłużoné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ [G przedłużonych.] ◊ A subst przedłużon(e) (1).

Sł stp s.v. przedłużyć, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. przedłużyć.

Znaczenia

A. O czasie (11)
- 1. Długo lub dłużej trwający (7)
  - a. O ważności prawnej: prolongowany (1)
  - b. O iloczasie samogłoski: długo wymawiana (1)
- 2. Odłożony na inny termin, odroczony (4)
  - a. Dokonujący się w późnym wieku (1)
B. O tekście: zbyt długi (1)

A. O czasie (11):

1. Długo lub dłużej trwający (7): A ſnadz iuż mi ſie przicknęło iż mieſzkánie tu moie ieſt ták przedłużono RejPs 189v; [RejKat 103v; A tak oznajmujemy WM, iż ten sejm aczkolwiek tak bardzo przedłużony i zatrudniony, wszakoż [...] już koniec swój wziął dnia dzisiejszego. ListyZygmAug 1563/446.].

Frazy: »czas nie będzie przedłużon« [o końcu świata] (1): A po tym ten Anyoł [...] przyſiągł przez żywiącego ná wiek wiekom [...]: iż iuż dáley cżás nie będzie przedłużon [tempus non erit amplius Vulg Apoc 10/6] RejAp 84.

»[czyje] czasy, lata, [dni] (są) przedłużone« [szyk zmienny] (1:1): RejPs 54v; Miéy ty nádźieię w pánu/ á cnotliwie Swóy żywot ſpráwuy: będą niewątpliwie Twoie ná źiemi látá przedłużoné KochPs 52; [ale po drodze chodzicz bedzecze ⟨ut..⟩ et protelentur dies vestri in terra possessionis vestre. aby przedluzone dny vaſze byly wzemy ktorą trzymacz bedzecze TomZbrudzBrul Deut 5/33].

Szereg: »przedłużony i przymnażany« (1): á wſzákóż táż prędkość álbo kwápliwość w ſądzeniu y odpráwowániu niektórych kauz/ ſłuſznie nie ma bydź záchowána/ á owſzem przedłużona y przymnażána [amplianda et dilatanda JanStat 631] SarnStat 154.

Wyrażenia: »dalej przedłużon« (1): RejAp 84 cf »czas nie będzie przedłużon«.

[»żywot przedłużonych wiekow«: Pierwſzy [wykładacz snów] mu powiedział/ że iáko orzeł przechodzi wſzytkie ptáſtwá gornośćią latánia ſwego: ták y żywot przedłużonych wiekow nád inſze ludzie otrzymaſz. PoklSnów g4v.]

a. O ważności prawnej: prolongowany [do jakiego czasu (= na jak długo)] (1): Ale ten Státut ieno dwuletni trwa, y záś do piąći lat przedłużony. SarnStat 695.

b. O iloczasie samogłoski: długo wymawiana (1): Productus – Przedłuzoni. [...] Inclytus dicimus brevi media litera: insanus, producta. Calep 854b.

2. Odłożony na inny termin, odroczony (4): Dilatus, Prolatus, productus – Przedłuzony. Calep 322a, 857b.

przedłużon do kiedy (1): IEſli ſpráwá będźie o Dźiedźictwo/ álbo o wielką ſummę pieniędzy [...]: Rok przez Sędźiégo we trzy niedźiele má bydź mu náznáczón: ále o mnieyſzy dług/ álbo krzywdę ſłowną/ do iutrá Rok niech będźie przedłużón [in crastinum terminus prorogetur JanStat 542]. SarnStat 145.

[Wyrażenie: »śmierć przedłużona«: Vmiéráiąc vmrzeſz [Gen 2/17] to ieſt/ [...] pocznieſz tegóż dniá bydź śmiertelnym y ſkáżeniu poddánym/ że przyſzły twóy żywot nic inſzégo nie będźie/ iedno śmierć przedłużona. WujBib 4b.]

a. Dokonujący się w późnym wieku (1): kto mocznyeyſzy nad Samſona kto ſzwyątſzy nad ſamuela ato obadwa nyeplodne matky myely vyerz dzywnyeyſze bycz rodzenya przedluzone PatKaz III 105v.

B. O tekście: zbyt długi (1): Tu iuż odpráwiwſzy pierwſzą tablicę Dekálogu/ Bogu ſámemu należącą/ cżęśći wtorey doſyć przedłużoney/ koniec vcżyńmy. PowodPr 54.

Synonimy: A.1. długi, długotrwały; a. prorogowany, przewleczony; 2. odemkniony, odłożony, prorogowany, przewleczony.

Cf PRZEDŁUŻYĆ