![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: PRZESZCZYPAĆ | Następne hasło: PRZESZKADZAJĄC » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
PRZESZKADZAĆ (121) vb impf
e oraz drugie a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); w inf -szka- (14), -szkå- (10); -szka- Mącz (3), CiekPotr; -szkå- SkarJedn, SkarŻyw (4), GostGosp, KochAp, OrzJan, SkarKaz; -szka- : -szkå- SarnStat (10:1); w pozostałych formach -szkå-.
| inf | przeszkadzać | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| indicativus | |||||
| praes | |||||
| sg | pl | ||||
| 1 | przeszkådzåm | ||||
| 2 | przeszkådzåsz | ||||
| 3 | przeszkådzå | przeszkådzają | |||
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | przeszkådzåł | m pers | przeszkådzali |
| f | przeszkådzała | m an | ||
| n | przeszkådzało | subst | przeszkådzały | |
| fut | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | n | przeszkadzać będzie | subst | będą przeszkadzać |
| imperativus | |||
|---|---|---|---|
| sg | pl | ||
| 2 | przeszkådzåjcie | ||
| 3 | niech przeszkådzå | niech przeszkådzają | |
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | bysmy przeszkådzali | |
| f | bych przeszkådzała | m an | ||
| 3 | m | by przeszkådzåł | m pers | przeszkådzaliby, by przeszkådzali |
| f | by przeszkådzała | m an | ||
| n | by przeszkådzało | subst | ||
| con praet | ||
|---|---|---|
| pl | ||
| 3 | m pers | by byli przeszkådzali |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| przeszkådzå się | ||||||
| participia | ||||||
| part praes act | przeszkådzając | |||||
| inne formy | ||||||
| con pl 3 subst m - by przeszkådzały; con pl 3 subst f - by przeszkådzały, by przeszkådzali | ||||||
inf przeszkadzać (27). ◊ praes 1 sg przeszkådzåm (9). ◊ 2 sg przeszkådzåsz (2). ◊ 3 sg przeszkådzå (21). ◊ 3 pl przeszkådzają (10). ◊ praet 3 sg m przeszkådzåł (7). f przeszkådzała (3). n przeszkådzało (4). ◊ 3 pl m pers przeszkådzali (6). subst przeszkådzały (3). ◊ fut 3 sg n przeszkadzać będzie (1). ◊ 3 pl subst będą przeszkadzać (1). ◊ imp 3 sg niech przeszkådzå (2). ◊ 2 pl przeszkådzåjcie (1). ◊ 3 pl niech przeszkådzają (2). ◊ con 1 sg f bych przeszkådzała (1). ◊ 3 sg m by przeszkådzåł (2). f by przeszkådzała (4). n by przeszkådzało (3). ◊ 1 pl m pers bysmy przeszkådzali (1). ◊ 3 pl m pers przeszkådzaliby, by przeszkådzali (5). subst m by przeszkådzały (1). f by przeszkådzały (1) SarnStat, by przeszkådzali (1) SkarJedn. ◊ con praet 3 pl m pers by byli przeszkådzali (1). ◊ impers przeszkådzå się (1). ◊ part praes act przeszkådzając (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. przeszkodzić.
przeszkadzać czego (2): Arcere aditu domini, Przeſzkádzáć prziſtępu do páná. Mącz 14c; CiekPotr 88.
przeszkadzać czego (po przeczeniu) (3): Toruniánie do Gdańſká pływánia niech nie przeſzkadzáią. SarnStat 918 marg. Cf przeszkadzać czego komu.
przeszkadzać czego (po przeczeniu) komu (2): Nihil te interpellabo continentem orationem audire malo, Nie chcęc przeſzkádzáć rzeczy wolę cáłey rzeczy wysłucháć. Mącz 287d; ZapKościer 1580/14.
przeszkadzać do czego (14): SkarJedn 375; że wſzytkie te/ ktorzyby powinnych dźieśięćin ábo nie oddawáli/ ábo do oddawánia ich przeſzkadzáli/ każe [prawo] od kośćielney iednośći/ y Sákrámentow Páńſkich vcżeſtnictwá/ klątwą odłącżyć. LatHar 129. Cf przeszkadzać komu do czego; czemu do czego czym; Ze zdaniem dopełnieniowym.
przeszkadzać komu (26), czemu (1): RejKup d7; Mącz 420d; By dwá byli naywyżſzy ſprawcy Niebieſcy/ álbo by byli ſobie mocą równi/ álbo nie równi: [...] á ieſliżeby mocą równi ſobie byli/ tedyby ſpráwá zginęłá w niezgodźie ich niebieſka/ gdyby ieden przeſzkadzał drugiemu. OrzQuin O3; SkarJedn 254; ActReg 7; [Egipcjanie] co iedno począć dobrego chćieli/ to ieden drugiemu przeſzkadzał/ y ták niezgodą ginęli. SkarKazSej 675b. Cf przeszkadzać czego komu; komu do czego; czemu do czego czym; komu co; komu na kogo; komu w czym (2 r.).
przeszkadzać komu do czego (10): Bo Turcżyn pohániec/ iáko niezgodą Chrześćiáńſką vroſł/ ták tym Páńſtwo ſwoie vmocniáć chce/ áby do wſzelákiey zgody Chrześćiánom przeſzkadzał. SkarJedn 387, 257; [św. Makary] wykopał ſobie piecżary w ziemi długie y głębokie w ktore ſię krył ná pokoy/ gdy mu ludzie do iego bogomyſlnośći y modlitwy przeſzkadzáli SkarŻyw 35; Oycá Pan Bog niemocą ſkarał/ iſz ſynowi do klaſztoru przeſkadzał [!]. SkarŻyw 516 marg, 76, 201, 516; SkarKaz 44a, 422a. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.
przeszkadzać czemu do czego czym (1): zá nic ſobie właſnych pożytkow nie ważmy/ gdy Rzeczpoſp: tego potrzebuie/ ábo gdy ſię iey do ſzczęśćia náſzemi chćiwośćiámi przeſzkadza. SkarKazSej 668b.
przeszkadzać komu co (1): Interpello. Wmiátam ſie komu w rzecz/ przeſzkadzam komu rzecz álbo yáką ſpráwę yego. Mącz 287d.
przeszkadzać komu na kogo [= przeciw komu] (1): kiedyby ći przodków ſwych zápámiętáli ludźie [tj. Francuzi] nieprzeſzkadzáli vmyſlnie Céſárzowi ná turká. OrzJan 108.
przeszkadzać komu w czym (3): wrobotach tak ych wlossnych yako thes y kasdego ych pothdanych nyma ządny ządnemu przeskadzacz ZapWar 1548 nr 2669; SkarJedn 135; SkarKaz 610b.
przeszkadzać komu w czym [= w zdobyciu czegoś] (3): StryjKron 416; KSiądz Siemikowſki/ máiąc beneficium iedno controuerſum, w którym mu Gámrat Arcybiſkup Gniéźnieńſki przeſzkadzał/ wźiął tę rádę przedśię/ że przyſtał do tegóż Arcybiſkupá/ rozumieiąc/ że ón iáko ſłudze iuż ſwému/ niémiał mu w tym przeſzkadzáć KochAp 6-7.
przeszkadzać czemu [= w czym] (7): [przełożona] przed wſzytkimi zgromiłá onę Germanę mowiąc: coć winná [św. Eufrazja] iſz iey dobrem w Bogu poſtępkom przeſzkadzáſz [!]? SkarŻyw 226, 75, 235, 310 [2 r.]; GosłCast 48; [posłowie] nie to co im prośći bráćia poruczaią/ y co Rzeczypoſpo: pożyteczno/ czynią: ále [...] roſterki śieią/ y dobrym pożytecznym Rzeczypoſpol: rádom przeſzkadzáią. SkarKazSej 694b.
przeszkadzać co (2): [św. Dunstan] Miewał wielkie od cżártow nágrawánia/ ták iſz mu ſię widomie vkázowáli/ grozili/ modlitwy y dobre vcżynki przeſzkadzáli. SkarŻyw 509; [UstKościel 16v; Poddani królewscy skarżą się na sąsiady, p. Jana Szyliczkiego, że się wsabia w grunt królewski aż za granicę i zabiera poddane królewskie, barci wydzierają w puszczy królewski i łowy w lesiech królewskich przeszkadzają. LustrKrak II 24]. Cf przeszkadzać komu co.
przeszkadzać w czym (5): DEputuiemy do páná Podſkárbiégo Koronnégo cztérzy oſoby Deputatów [...]. Nie żeby tákié którzyby w vrzędźie iego przeſzkádzáć mieli [...]: tylko ku odbiérániu/ chowániu/ y ſzáfowániu czwartéy częśći/ á to dla śmierći Podſkárbiégo Koronnégo. SarnStat 361. Cf przeszkadzać komu w czym; Ze zdaniem dopełnieniowym.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: do tego (1), w tym (1); (a)by] (2): zawżdyśmy chcieli i teraz chcemy we wszyćkiem WKM naszemu M⟨iłościwemu⟩ P⟨anu⟩ gratyfikować jako wierni poddani, co by było i dawno się stało, by nam byli ci, o ktorychem mowił, nie przeszkadzali do tego, aby się byli chcieli kiedy usprawiedliwić Rzeczypospolitej. Diar 75; [Bóg] w tym im [ludziom] nie przeſzkadza/ áby zapłátę ſłuſzną káżdy miał SkarKaz 610b.
W połączeniach szeregowych (6): czy pobereznyczy prawych lyvdzy any ymowacz any Bąthowacz any przeſkadzacz any ych odzyeracz nyemayą. MetrKor 34/135; Mącz 361b, 397a, 419a; Impedio – Nogi zaplatąm, przeſzkadząm, zatrudniąm. Calep 510a; Toruniánie niech nie przeſzkadzáią/ áni áreſtuią/ áni zátrzymawáią pływáiących/ y niech nie śmieią czynić żadnych gwałtów nikomu SarnStat 918.
W przeciwstawieniach: »dopomoc, pomagać ... przeszkadzać« (2): Ty niechceſzli mi tákiego żywotá pomágáć/ proſzę ćię niechćiey mi do niego przeſzkadzáć. SkarŻyw 76; GosłCast 48.
przeszkadzać czego (po przeczeniu) (1): Succeſsio Iego Królew⟨skiej⟩ M⟨iłości⟩ naturalis et haereditaria [...] nie ma iuż wiecznémi czáſy przeſzkádzáć tego ſpołku y ziednoczenia oboygá Narodów/ y obiérániu ſpólnégo iednégo Páná SarnStat 1021.
przeszkadzać do czego (19): Grzechy w woyſce przećiw Bogu do zwyćięſtwá przeſzkadzáią. SkarŻyw 502 marg, 362; LatHar 254; SarnStat 721; Czekałem ćię Pánie kiedy mię záwołaſz: myślęć ſię ochotnie odezwáć: áby mię ná onę godźinę nic nie trzymáło/ áni przeſzkadzáło do wyſzćia z ćiáłá tego SkarKaz 553a, Oooo2d; SkarKazSej 662b, 685b marg. Cf przeszkadzać komu do czego.
przeszkadzać komu, czemu (28): Mącz 447a; A ták pomogſzy tym rzeczam/ kthore nietylo zdrowiu ále też y płodowi przeſzkadzáią/ weźmiemy przedſyę to czymby pośpiech mogł być ku poczęćiu SienLek 111v; SkarJedn 373; O tych dwu Heretykach piſał do Papieżá Zácháryaſzá S. Bonifácyuſz/ z płácżem ſię ná nie żáłuiąc/ iſz wierze świętey przeſzkadzáli/ á lud proſty zwodzili. SkarŻyw 519, 292; Odia, Simultates, pomila [lege: pomylą] ſwe ſziki. Niebeda nam przeſzkadzac. gdi doſtanim Pana PaprUp A3v; GostGosp 84; GrabowSet C3v; LatHar 122, 254; SarnStat 583, 726; Ná potrzeby voluntáriuſzewſkie ochotnieyſzybyſmy byli/ y gęſtſzy/ gdyby nam niegotowość nie przeſzkadzáłá. GrabPospR K4; SkarKazSej 699b; SzarzRyt B2. Cf przeszkadzać komu do czego; komu ku czemu; Fraza.
przeszkadzać komu do czego (11): Bo cżeſtego pomykania/ álbo powłacżania/ chorob/ y innych krzyżow/ ktoremi mię Bog (wtey pracy) náwiedzáć racżył/ nie wſpominam/ ktore mi iednák niemáło do tego przeſzkadzáły. BudBib c3; Głupſtwo to wielkie mowić iżby dzieći y inni/ ktorym poſt do cżego lepſzego y potrzebnieyſzego przeſkadza [!] pośćić byli winni. SkarJedn 237, A4v, [A*2], 373; SkarŻyw 260, 392; Wolność ludzka/ á doſtátek świecki/ nawięcey przeſzkadzáią ludziom do zbáwienia. WujNT 256, 76, 158 marg; SkarKazSej 703a.
przeszkadzać komu ku czemu (1): iż [Zbawiciel miał] [...] rozſzyrzyć możność kroleſtwá ſwoiego ſwiętego/ ktorą miał poráźić/ Cżártá/ Smierć/ Grzech/ y wſzytki ine przekázy/ kthore przeſzkadzáły ku zbáwieniu narodowi ludzkiemu. RejPos 1.
przeszkadzać czemu [= w czym] (15): Wielkie zimno j takieſz ciepło: przeſzkadzaią łacznemu rodzeniu FalZioł V 18a, V 25; Bliſko kośćiołá Swiętey Zophiey/ igrzyſká poſpolite były ſpráwowáne/ ktore kośćielnemu pokoiowi/ y ſpiewániu przeſkadzáły [!] SkarŻyw 89; GostGosp 84; WujNT 147 marg, 232, Aaaaaa2v; ieſli [mieszczanin] przed miáſtem/ álbo miáſteczkiem mieſzka/ niech płáći przerzeczoné Porádlné/ ták iákoby we wśi śiedźiał. A temu nic nie ma przeſzkádzáć/ iż do práwá y zwiérzchnośći tego miáſtá álbo miáſteczká przynależy SarnStat 351, 665, 874, 893, 921, 1088, 1233; Rożność wiar práwey przyiáźni przeſzkadza. SkarKazSej 684b marg.
cum inf (1): Narodowi wybránemu Niech wątpienie nie przeſzkadza Smiele vfáć Pánu ſwemu. SzarzRyt B2.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: aby, iżby (2), zaimek pytajny (1); zawsze ze zdaniem zaprzeczonym] (3): Quid obstat cur non vere fiant, A coſz przeskadza [!]/ yż by nie práwe weſele miáło być. Mącz 419a; SkarJedn 379; co wżdy przeſzkadza/ czemubyś wáſzá kró⟨lewska⟩ M⟨iłość⟩ [...] wſzyſtkich iego [tyrana tureckiego] niecnotliwych fortélów [...] od śiebie odráźić niemiał? OrzJan 105.
W przeciwstawieniu: »pomagać ... przeszkadzać« (2): Co do tego ziednocżęnia wiele Ruſkim narodom pomaga/ á co Grekom przeſkadzáło [!]. SkarJedn [A*2] [idem] 373.
przeszkadzać komu, czemu (2): Mącz 344a; Bo ſię w nim [brzegu] piaſku/ kámienia záwadza/ Státkom przeſzkadza. KlonFlis F2.
przeszkadzać czemu [= w czym] (1): TEn Kamień [pumeks] ma mocz iż na ocżu blizny cżyni przezrzyſte/ to ieſt traci ony blizny: iżby widzeniu nie przeſzkadzały FalZioł IV 57a.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Vento tenebantur quominus in eundem portum pervenire possent, [...] wiátr ym przeſzkadzał yż nie mogli brzegu oſięgnąć Mącz 344a.
Synonimy: bronić, hamować, powścięgać, przekazować, przekazywać, przekażać, wadzić, zabraniać, zakazować, zatrudniać, zawadzać.
Formacje współrdzenne cf SZKODZIĆ.
Cf PRZESZKADZAJĄCY, PRZESZKADZANIE
AN