« Poprzednie hasło: PRZYGANIACZ | Następne hasło: 2. PRZYGANIAĆ » |
1. PRZYGANIAĆ (37) vb impf
W inf oba a jasne (w tym w drugim 1 r. błędne znakowanie); w pozostałych formach -ga- (20), -gå- (6); -ga- BielKron (2), Mącz (4), HistHel, NiemObr, WujNT, SkarKaz (2); -gå- BierEz, BudNT (2); -ga- : -gå- SkarJedn (6:2), SkarŻyw (3:1).
inf | przyganiać | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | przyganiåm | przyganiåmy | ||||
2 | przyganiåsz | |||||
3 | przyganiå | przyganiają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | przyganiåł | m pers | przyganiali |
n | przyganiało | subst |
inf przyganiać (10). ◊ praes 1 sg przyganiåm (2). ◊ 2 sg przyganiåsz (1). ◊ 3 sg przyganiå (4). ◊ 1 pl przyganiåmy (3). ◊ 3 pl przyganiają (4). ◊ praet 3 sg m przyganiåł (5). n przyganiało (1). ◊ 3 pl m pers przyganiali (4). ◊ part praes act przyganiając (3).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
przyganiać o co (5): Iáko zá Leoná Papieżá dziewiątego Grekowie o przáſny chleb przygániáć kośćiołowi Rzymſkiemu pocżęli SkarJedn A*, 241, 247 marg, D5v, d8v.
przyganiać w czym [= z jakiego powodu] (3): iż tego nigdy wſzyſcy ſtárſzy y młodſzy Grekowie ná kośćioł Rzymſki mienic [!] nieśmieli (wcżym dziś niektorzy z Ruśi y Heretykow vſłyſzawſzy przygániać śmieią) áby wtym Kośćioł Rzymſki błądził SkarJedn 241, 176. Cf Ze zdaniem.
Ze zdaniem dopełnieniowym i przyczynowym [w tym z zapowiednikiem: w tym (1), przeto (1); iż (6), jakoby (2), iżeby (1)] (9): Potym on puſtelnik wſzedł ná mieyſce gdzie ſie zwykł modlić/ y pocżął pánu Bogu przygániáć/ iżeby nie był ſpráwiedliwy ſędzia HistRzym 88; To dla tego tu przypominam/ że mi niedawno ieden przyganiał/ iż to słowo/ y ktemu ine niektore/ niezáwżdy iednáko przekłádam. BudNT Ii6; Przećiw tym ktorzy tego S. Zboru Floręnckiego nie trzymáiąc iáko ſą winni/ vpornie y bezrozumnie mu przyganiáią/ iákoby tám Grekowie zniewoleni być do tákiey vniey mieli SkarJedn A*; y wiele mu [św. Wiktorowi papieżowi] Biſkupow w tym przyganiáło/ iż ták wyklął wiele kośćiołow/ y od ćiáłá iednego odćiął SkarJedn 125; A co im [Grekom] zá krzywdá/ iż kto pośći? iáko my im nie przygániamy/ iż ſobie zapuſtu vmnieyſzáią/ á pośćić pierwey pocżynáią SkarJedn 233, 36, 287; Krol mu przyganiał/ przeto iſz boſo á wgrubych y odártych ſzátách chodził SkarŻyw 576, 403.
Z przytoczeniem [w tym: »przyganiać mowiąc« (2), »przyganiając mowić« (1)] (3): Drugdy ſię po ćierzniu y pokrzywách trapił/ y ćiáło młode kroćił. á gdy mu brát ieden przygániał mowiąc: Hypokryto cżemu to tylko ábyś był od ludzi widzian/ cżyniſz? on nic nierzekł SkarŻyw 575; Abowiem przygániáiąc im mowi: Oto dni przyidą/ mowi Pan [...] WujNT Hebr 8/8; SkarKaz 514a.
W przeciwstawieniu: »przyganiać ... podwyzszać« (1): Tullus też powiedzyał przez poſły/ dziwuiąc ſie temu iż narodowi náſzemu [rzymskiemu] Mecyus przygánia/ á ſwoy podwyzſza BielKron 101v.
Synonimy: karać, lżyć, napominać, potępiać, przymawiać, psować, sromocić, strofować, wyrzucać.
Formacje współrdzenne cf GANIĆ.
Cf PRZYGANIANIE
PP