[zaloguj się]
[pdf]

PRZYJACIELSKIE (32) av

-å- (31), -a- (1); -å-: -a- BudBib (1:1); pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. przyjacielski.

Kierując się uczuciem życzliwości, przychylności, okazując przyjaźń; amice Mącz, Modrz, Cn; amabiliter Calep, JanStat; benigne Vulg; amanter Calep; familiariter Cn (32): na zadanye [lege: żądanie] poſla yego Ceſſar.mczi ſkodi Oczakowſkye prziyaczyelſkye nagrodzone LibLeg 11/174; MurzHist K3v; nieſtetys panie boże/ rychléi dźiś i opieniądz [...] brata zabjięmy/ niſz go poidźięm/ przyiacielſkié karać ſtego co nám vczynił MurzNT 88v; Ná to Ierzyk [królowi angielskiemu] przyiacielſkie odpiſał/ dáiąc mu znáć iż on Luterowey náuki nie náſláduye BielKron 199v; [ludzie uczeni] áby przyiaćielſkie miedzy ſobą znáydowáli/ iákoby wątpliwi niebyli w nauce piſma ſwiętego BielKron 206v; to piſánie ktore [...] Grzegorz Páweł teraz ná iáśnią wydawa/ ty przyiaćielſkie á przyſtoynie [...] będźieſz ſobie wykłádał GrzegRóżn A2; Ratione bona dicere, Dobrim ſpoſobem/ prziyacielskie. Mącz 347b, 394b; Nákłoń vchá twego vbogiemv oprocż przykrośći/ y rozmow ſię znim przyiáćielſkie w ćichośći [et responde illi pacifica in mansuetudine]. BudBib Eccli 4/8; Tákie dworſtwá ſpráwiły to/ iż ledwie ieden drugiemu o rzecżách ták ſzkodliwych iáko y pożytecżnych/ prawdę przyiacielſkie rzec może. ModrzBaz 60; Calep 62b [2 r.]; A támże przy onym mieyſcu były folwárki Kśiążęćiá oney wyſpy/ imieniem Publiuſzá: ktory nas przyiąwſzy/ trzy dni przyiaćielſkie podeymował. WujNT Act 28/7; o onégo koniá/ iáko będźie mógł/ przyiacielſkié ma ſie z nim zgodźić. SarnStat 674; CiekPotr 23; [Aleć to zależy ná tych [przyjaciołach] ktoremi ſye pan bawi/ aby zá ſluſznym cżáſem/ tzoby ſzło z rzecży/ przyiaćielſkie páná nápomináli. LorichKosz 48 (Linde); CorfusDocum 1567 nr 150; Uczciwie go przyjął, i bardzo przyjacielskie czestował BarlBaz (Linde – brak lokalizacji cytat nieskolacjonowany)].

W charakterystycznych połączeniach: przyjacielskie karać, napomionąć ([napominać]), odpisać, podejmować, podzielić się, schwalić, wezwać, wieść, wykładać, zgodzić się, żądać.

Wyrażenie: »przyjacielskie proszon« (1): Iakom ya nyenayechal slachathnego Stanislava [...] w domv slachathnego Czybora Schelygy tham gdzie on byl przyyaczielskie prosson ZapWar 1539 nr 2595.
a. Pokojowo (13):
Zwroty: »przyjacielskie nałożyć (a. nakładać)« (7): námawiaycie Rzymiány/ áby poſłáli do páná mego á wroćili co pobráli/ á przyiacielſkie z nim náłożyli BielKron 109v; Abowiem gdy Mátiáſz był w Prádze w więźieniu od Włádziſłáwá/ przyiaćielſkie ſnim nakłádał iáko gubernator. BielKron 327v; Poſłał też Krol Boleſław poſłá ſwego Skarbká rycerſkiego cżłowieká do Ceſárzá proſząc áby mu źiemie nie puſthoſzył a ſnim przyiaćielſkie náłożył. BielKron 351v, 194, 400v, 435v, 460v.

»przyjacielskie się obchodzić« (2): Tatarſka ziemya moya yeſth. yako yne moye ziemye wielkye. nyetrzeba tobye ſnim vmow czynicz. alye yakoſz ſie pierwey ſnimy przyyaczielſkye obchodzyl. takeſſ y teraz y pothem czyni. MetrKor 46/27; przeto ſie z wámi przyiáćielſkie obchodźimy/ ábyśćie nam byli tákowemi przyiaćielmi pewnemi BielSpr 45v.

»rozmawiać przyjacielskie« (1): a bedą sye zwamy y zynnymy livdzmy. Czesſarza yego m. przyacziela naschego o tim [o granicach] roſmawacz przyaczielskye LibLeg 11/24.

»przyjacielskie się zachować« [szyk zmienny] (3): pan Voyewoda wthem przimyerzv kthore oczyecz yego y Zyemya Woloſka ſprzodkow od yego Kro. mczi [...] ma. ſtatecznye ſzye y prziyaczyelſkye. przeczyw yego Kro. mczi y panyſthwam yego Kro.mczi. zachowacz chcze. LibLeg 11/171; chcąc Skánderbegá vłowić/ poſłáli mu známienithe dáry proſząc áby ſie ſnimi przyiaćielſkie záchował BielKron 258, 305.

b. Udając przyjaźń, pod pozorem przyjaźni (2): Ioáb odwiodł go z ſobą w pośrzod brony chcąc ſie zniem rozmowić przyiaćielſkie [ut loqueretur cum eo in dolo] y przebił go pod piąte żebro/ iż thámże vmárł BibRadz 2.Reg 3/27.
Wyrażenie: »wrzkomo przyjacielskie« (1): krol Eiptſki zebrawſzy woyſko [...] ſtarał ſię iákoby mogł zdradą wziąć kroleſtwo Alęxándrowe [!]/ [...] A przetoſz wſzedſzy wrzkomo przyiaćielſkie do Syryiey [exiit in Syriam verbis pacificis]/ tedy ći ktorzy miáſtá trzymáli/ otworzyli mu brony BudBib 1.Mach 11/2; [BibRadz 1.Mach 11/2 (Linde)].
c. [Polubownie:

W przeciwstawieniu: »przyjacielskie ... przez urząd«: tak na Rudzie jako i na Buszkowie dotąd, pokąd się przyjacielskie albo przez urząd nie podzielą, na spół tych rzek i toni używać mają InwSzlachKal 1565 nr 15.]

Synonimy: brackie, dobrotliwie, ludzko, łagodnie, łaskawie, mile, miłosiernie, miłościwie, świebodnie, uprzejmie, wiernie, życzliwie.

Cf NIEPRZYJACIELSKIE, 2. PRZYJACIELSKI, PRZYJACIELSKO

DDJ