Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PSOWANIE

Następne hasło: PSTOŁ (?) »

PSOWANY (11) part praet pass impf

o jasne; w formach złożonych a jasne, w formie niezłożonej pochylone.

Fleksja

sg
m	N	psowån	f	N	psowanå
	G			G	psowanéj

pl
N	subst	psowané

sg m N (praed) psowån (2). ◊ f N psowanå (1). ◊ [G psowanéj.] ◊ pl N subst psowané (8); -é (3), -(e) (5).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Niszczony, pogarszany, któremu wyrządza się szkody (4)
2. Doprowadzany do tego, że zaniknie, przestanie istnieć (1)
3. Pozbawiany mocy obowiązującej, unieważniany, kasowany (5)
- a. Naruszany, podważany (3)
4. Kwestionowany, podważany jako nieprawdziwy (o tekście Pisma Św.) (1)

1. Niszczony, pogarszany, któremu wyrządza się szkody (4):

a. [Dotyczy stanu fizycznego; burzony, pustoszony: [Askanius mówi:] Przyprowadzćie mi oycá/ [...] Káżdy ſmutek odpádnie gdy vyźrzę zdrowégo. Dwá kubki dam wam ſrebrné roboty rzezánéy/ Któré oyćiec wźiął dárem z Arisby pſowánéy [devicta genitor quae cepit Arisba IX 264] VergKoch 252.]

b. Dotyczy życia religijnego (2):

W przeciwstawieniu: »naprawowany ... psowany« (1): Máią tedy y Swiętá w fobie [!] wiele dobrego/ kiedy ie z vcżćiwośćią [...] obchodźimy. [...] Przeto złe zwycżáie máią być nápráwowáne/ á dobre rzecży dla nich pſowáne być niemáią. WujJud 189v.

Szereg: »borzon a psowan« (1): A ták tu Prorok [...] opowieda/ ktorymi [rzeczami] miał być borzon á pſowan kościoł ſwięty w tych záſtárzáłych leciech ſwoich. LubPs A4.

c. Dotyczy moralności człowieka: deprawowany [czym] (1): ták też ludzye wyginąć muſzą/ ieſli dzyatki [...] álbo zániedbániem ábo złym wychowániem pſowáne bywáią. RejPosWstaw [41³]v.

2. Doprowadzany do tego, że zaniknie, przestanie istnieć (1):

W przeciwstawieniu: »psowan ... odnowion« (1): Gdy bywa pſowan ten zwierzchowny cżłowiek/ tedy on nowy odnawion [!] bywa/ dźień odedniá GrzegŚm 53.

3. Pozbawiany mocy obowiązującej, unieważniany, kasowany (5):

W połączeniu szeregowym (1): A vſtáwy ludzkie ſą nietzyſte/ nieprawdziwe/ y złoſliwe/ [...] y máią być odrzucone/ łamáne/ y pſowáne. KrowObr 227v.

Szereg: »zbity i psowany« (1): TEſtámenty przećiwko Státutowi/ który ieſt przedtym przez nas vchwalón/ nápotym nie będźiemy potwiérdzáć: á któré potwiérdzoné ſą/ práwem zbité y pſowáné będą [Iure impugnari debebunt JanStat 579]. SarnStat 710.

a. Naruszany, podważany (3): DLa ſkáżenia złégo zwyczáiu w źiemi Socháczowſkiéy/ y w innych źiemiách [...]: w których pozwy dla odmięnienia litery/ álbo ſłowá/ [...] álbo dla Intercyzy zwykły bydź pſowáné [cassari solent JanStat 529] z ſtráceniém rzeczy/ vſtáwiamy: áby tákowy zwyczay [...] nie był trzyman SarnStat 824 [idem] 752.

Szereg: »ganion(y) i psowany« (2): Nie chce tego Pan Bog/ áby chwałá iego/ y tá nawdźięcżnieyſza ofiárá/ ktorą on nam ná pámiątkę ſwoię oſtáwił/ byłá kiedy gánioná y pſowána WujJud 231; WujJudConf 230v.

4. Kwestionowany, podważany jako nieprawdziwy (o tekście Pisma Św.) (1): tedyby też tákże y inſze mieyſcá [w przekładzie Bezy] miáły być pſowáne. CzechRozm 201v.

Synonimy: 1. każony, niszczony; a. burzon; 3. abrogowany, kancellowan, kasowany, każon, »wniwecz obracany«.

Cf PSOWAĆ

SBu