[zaloguj się]
[pdf]

DOTKLIWY (25) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNdotkliwy fN nN
G Gdotkliw(e)j Gdotkliw(e)go
A Adotkliwą A
Idotkliwym I Idotkliwym
L Ldotkliwéj L
pl
G dotkliwych
D dotkliwym
A subst dotkliw(e)
I n dotkliwémi
L dotkliwych

sg m N dotkliwy (3). ◊ I dotkliwym (1). ◊ f G dotkliw(e)j (3). ◊ A dotkliwą (3). ◊ L dotkliwéj (1). ◊ n G dotkliw(e)go (1). ◊ I dotkliwym (3). ◊ pl G dotkliwych (3). ◊ D dotkliwym (2). ◊ A subst dotkliw(e) (1). ◊ I n dotkliwémi (2); -émi (1), -(e)mi (1). ◊ L dotkliwych (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Dający się dotknąć, stwierdzić dotykiem, dotykalny; tactilis, sub tactum cadens, tractabilis Cn (4): Známionuie theż ćiáło káżdą rzecż prawdźiwą/ dotkliwą ábo nie dotkliwą/ widomą ábo nie widomą GrzegŚm 20; CzechRozm 185.
Szereg: »zwierzchowny i dotkliwy« (1): iż Iezus Chriſtus/ [...] y teraz kroluie: choćiaż teraz cudow zwierzchownych y dotkliwych niemáſz CzechRozm 191.
W przen (1):
Szereg: »gruby i dotkliwy« (1): y tákie piſmá wykręcánie gwałtowne/ nie nie ieſt inſzego/ iedno ſlepotá wielką ćiemnośći onych grubych y dotkliwych Egiptſkich/ przez Antychriſtá ná ludzi przywiedzioná. CzechRozm 37.
2. Jawny, oczywisty, widoczny, łatwy do stwierdzenia, istotny, pewny, niewątpliwy (4): gdyż wedle Chriſtuſá/ y rzecży [= mowy] ſámey dotkliwey więtſzy Pan niż ſługá CzechEp 264.
Szeregi: »jasny i dotkliwy« (1): bobym ſie tego nieſpodźiewał/ [...] żeby oni rzecż ták iáſną y dotkliwą śmieli niſzcżyć y wykorzeniáć CzechRozm 267.

»i widomy i dotkliwy« (1): iż ony [uczynki] ſą iednym zwierzchownym swiádectwem y widomym y dotkliwym/ wiáry náſzey wewnętrzney y ſerdecżney. CzechRozm 214.

»żywy i dotkliwy« (1): Co wſzyſtko ieſt iáko iednym żywym y dotkliwym wywodem y świádectwem/ iż ſie iuż proroctwá ſpełniły CzechRozm 165.

3. Dokuczliwy, przykry, ostry, uszczypliwy, dający się we znaki, obelżywy, bezczelny, złośliwy; acidus, criminosus, diasyrticus, dicax, cum aculeo et maledicto facetus, famosus, maledicus, mordax, petulans Cn (14): KlonŻal C3v; Otoż cokolwiek dotkliwego ieſt ná vmyśle/ ná duſzy/ to trapi boiáźnią człowieká GórnRozm A3.
Wyrażenia: »język dotkliwy« (2): Ich ięzyk dotkliwy Miecz ieſt przeráźliwy KochPs 91; KlonWor ded **3.

»dotkliwa przymowka, mowa, rzecz« [szyk 3 : 2] (3 : 1 : 1): KochOdpr Bv; kiedyś prze dotkliwą mowę Miał podáć głowę. KochTr 16; Wſzákże y ia z rzecży dotkliwey mogę też to ſądźić: że y to cżyni y nie wedle Bogá/ y chriſtuſá Páná CzechEp 57; [w niebie] nie máſz vſzcżerbienia ſławy/ y dotkliwych przymowek LatHar 598, 602.

»słowo, przysłowie dotkliwe« [szyk 2 : 2] (3 : 1): [Syn Boży cierpiał] ná ſławie dotkliwe ſłowá/ y ná ſámym Krzyżu/ od cżworákich ludzi obelżenie. LatHar 679, 274; SarnStat 1302; Iuż táki mieyſcá nie ma w orſzaku cnotliwym: Wſzędy go doieżdżáią przyſłowiem dotkliwym. KlonWor 37.

»dotkliwa uszczypka« (1): ſławá nákoniec ták dotkliwym vſzcżypkom y przymowkom niezlicżonym podlega. LatHar 602.

Szeregi: »hardy a dotkliwy« (1): poſłał pirwey z hárdym á dotkliwym poſelſtwem Mecyus do Tulluſá BielKron 101v.

»dotkliwy i jadowity« (1): Iuż tám ięzyk dotkliwy y bárzo iádowity/ gorſzy ieſt á niżeli ſagittae potentis acutae, cum carbonibus deſolatoriis. KlonWor ded. **3.

4. praw. Kryminalny, karny; criminalis JanStat (3): O zaſtępiéch w rzeczy dotkliwéy álbo niedotkliwéy. [Evictiones in criminalibus. JanStat 630] SarnStat 580; ILekroć v ſądu w ſpráwách dotkliwych [in causis criminalibus JanStat 631] [...] kto będźie obwinion SarnStat 580.
Szereg: »tak potoczny jako dotkliwy« (1): O Prokuratorſkiéy władzéy, w poſtępowániu w ſpráwách, ták potocznych/ iáko dotkliwych. SarnStat 571.

Synonimy: 2. jasny, jawny, widomy; 3. dokuczliwy, gruby, hardy, jadowity, przykry, uszczypliwy, złośliwy; 4. kryminalny.

Cf NIEDOTKLIWY

BC