[zaloguj się]
[pdf]

FABUŁA (52) sb f

-ł- (50), -l- (2)

Oba a jasne (w tym w pierwszym 5 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N fabuła fabuły
G fabuły fabuł
A fabułę fabuły
I fabułą fabułami
L fabułach

sg N fabuła (13). ◊ G fabuły (2). ◊ A fabułę (4). ◊ I fabułą (5). ◊ pl N fabuły (10). ◊ G fabuł (9). ◊ A fabuły (3). ◊ I fabułami (5). ◊ L fabułach (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

1. Bajka fantastyczna, opowiadanie zmyślone, czasem prawdziwe, przypowieść alegoryczna, anegdota; plotka; apologus, fabula Calep [fabula – baśn Murm, Mymer1 10; – powieść, baśń, lubo prawdziwy lubo nieprawdziwy wymysł; wymysł, łgarstwo Mącz 113a; bajka, powieść zmyślona o czym, baśń – fabula, fabella; rozmowa – fabula Cn] (46): SeklKat A3v; Albo y Wergiliuſz gdy wiedzye s przełáie/ Ony dziwne fábuły co ic bábá báie. RejWiz 6v; RejAp 82; Y fábułyćby máło wádziły/ wiedzieć o ſwiecie/ o morzu/ iákie niebeſpiecżeńftwá ſie tám vkázuią/ iákie tám ſą ſkáły/ y zawroty RejZwierc 14; Abowiem pátrz Poetowie gdy fábuły ſwoie piſzą/ iáko oni infze piſáli á inſze rozumieli. Bo oni rzkomo piſáli o Lwiech/ o Smoczech/ o Bázylifzkoch [...]/ áno ſie to rozumiáło o onych ſrogich kroloch á mocarzoch ſwiátá tego RejZwierc 84v; A nie cżytay fobie piſmá ſwiętego iáko fábuł tylko dla roſkoſzy á dla krotofile ſwoiey RejZwierc 206, 14v marg, 39v, 112v [2 r.], 198v, 199, 200, Bbb; Zá plotki to ſtoi v nas Co ty Mária powiádaſz. O páńſkim dźiś zmartwychwſtániu. [...] Idźćieſz z tymi fábułámi Mieyćie ſobie pokoy z námi. MWilkHist I3; Plato Philozoph pod fabułą opátrżność Boż(ą) wylicżáiąc ſzczyrą prawdę piſze GórnRozm M4v, M4v, N [5 r.], N3 [2 r.]; Apoiogus — Baika, fabuła. Calep 82a; Fabula ‒ Fabuła, baika, mowa zmisloną, wimisł Calep 402b; LatHar +5v.

fabuła o kim, o czym (3): Fábułá o chłopye z doktorem. RejWiz 61 marg, Cc5v; fábułá Deukálionis o potopie. BielKron 273.

W połączeniach szeregowych (2): Naenia [...] Nieforemne powieśćy /bayki/ fábuły. Alias Epicedion, sive Monodia Mącz 240c; Bucerus tákże y Kálwinus/ o wybáwieniu Oycow ś. z odtchłáni piekielney nie nie trzymáią/ powiádáiąc iż to ſą bábie bayki/ nocne ſny/ Aezopowe fábuły ReszPrz 84.

W charakterystycznych połączeniach: fabuła chytra, dziwna (2), obraźliwa, prosta, wymyślna, zawikłana.

Wyrażenia: [»bez głowy i bez nog fabuła«: Ná koniec [...] powiádáią; Ian oſmy był ſproſną niewiáſtą y nierządnicą. (–) Cżęſtá to v Ewángelikow; ále bez głowy y bez nog Fábułá. JungaRozwiąz 34.]

»fabuły Ezopowe« [szyk 1 : 1] (2): y iuż by ią [ewanieliją] wplotki y fabuły Ezopowe/ by nie kośćioł święty Rzymſki/ [heretycy] obroćili. SkarŻyw A4; ReszPrz 84.

»poeckie (a. poetowskie), poetow fabuły« [szyk 4 : 3] (6 : 1): Elucidarius Poëticus, Xiąſzki które wykłádáyą Poetowskie fábuły, Mącz 201b; Minos [...] wedle fábuł Poeckich ſędzia piekielny. Mącz 223a, 179d, 440c; Niechże go [dziecięcia] z młodu nie bawią [...] owemi záwikłánemi Poeckiemi fábułámi. RejZwierc 12, 199v; Fábuły Poetow dla czego GórnRozm N marg.

Szeregi: »fabuły albo bajki« (1): Epimythium [...] Wykład fabuł álbo Bayek/ co fie przes którą rozumie. Mącz 106d.

»fabuła a(l)bo przypowieść« (2): A iż ſie ty dziwne ſpráwy [...] Ianowi ſwiętemu pod zákrytoſciámi iákiemiś á pod figurámi rozlicżnymi okázowáły/ y zdáło ſie ludziom proſtym/ iákoby to iákie fábuły álbo iákie przypowieśći były. RejAp 3; RejPos 340v.

»nie fabuła ale nauka« (1): A tu pátrzay iż to nie fábułá ále wielka náuká káżdemu wiernemu ku ſtałośći iego RejZwierc 202.

»plotki i fabuły« (1): SkarŻyw A4v cf »fabuły Ezopowe«.

Przen: Rzecz mało znacząca, tyle warta co zmyślona bajka albo złudny sen (2): A dziś choć nam przypada rozſzyrzenie gránic/ Wſzytko to nam fábułá/ wſzytko to nam zá nic. RejZwierc 246v.
Zwrot: »być za fabułę« (1): Ale v Sikofántow ſwiátá tego/ [...] pewnie to [słowa Chrystusa] v nich będzie y ieſt zá fábułę á zá ſen RejAp 191.
Szereg: »fabuła a sen« (1): RejAp 191 cf »być za fabułę«.
2. Przedmiot obmowy; pośmiewisko [iam nos fabulae sumus ‒ staliśmy się gadką ludzką, to jest, wszyscy o nas mowią, albo każdy nami usta wymywa Mącz 113a] (5):
Fraza: »jest fabuła [komu z kogo]« (1): Więczey mi zal pana mego/ [...] Iuż ieſt ludzom z tey przycżyny [że pani wylatuje]/ prawie z niego fabuła Bo tak bywa poſpolicie/ [...] gdzie pani wylatuie/ wſzytczi o tym ſpiewaią. RejJóz C5.
Zwroty: »dać, zostawić na fabułę« (1 : 1): obiecał [Bóg] dáć mieyſcá tákie ná poſmiech á ná fábułę obcym narodom RejPos 350; potomſtwo twoie dam á zoſtáwię ná fábułę á ná podziwienie wſzytkim ná potym narodom RejPos 350v.

»stać się fabułą« (2): RejPos 349v; sftánieſz ſie błaznem poſpolitym [...] sſtánieſz ſie oną fábułą czo powiádáią/ iż ſtáry ſzalony dwá kroć ſzalony. RejZwierc 127.

Szeregi: »fabuła a podziwienie« (1): RejPos 350v cf »dać na fabułę«.

»pośmiech a fabuła« (1): RejPos 350 cf »dać na fabułę«.

»przypowieść a fabuła« (1): [kościół] ſie obroći w báśn á w przypowieść wſzytkim narodom [...] iż y ty koſcioły iego [Boga] y ten lud iego/ wedle obietnic iego/ sfthał ſie przypowieſcią á fábułą v niewiernikow iego [in parabolam et in exemplum Vulg; in parabolam et dicterium PolAnt 2.Par 7/20] RejPos 349v.

3. Sztuka grana w teatrze (1):
Szereg: »fabuła albo komedyja« (1): Palliatae fabulae, Fábuły álbo komedie które obyczáyem Greckim w płaſzczách długich ſpráwowano. Mącz 273d.

Synonimy: 1. bajka, baśń, gadka, łgarstwo, plotka, powieść, przypowieść; 2. obmowisko, pośmiech, pośmiewisko; 3. komedyja.

KK