| « Poprzednie hasło: PLOTĄCY | Następne hasło: PLOTKARZ » |
PLOTKA (178) sb f i m
f (157), m (17) [w znacz. 2.], f a. m (4) [w znacz. 2.]. ◊ W znacz. 2. na oznaczenie mężczyzn f (3), m (17), f a. m (4).
o oraz a jasne.
| sg | pl | |
|---|---|---|
| N | plotka | plotki, plotkowie |
| G | plotek | |
| D | plotce | plotkåm, plotk(o)m |
| A | plotkę | plotki |
| I | plotką | plotkami, plotki |
| L | plotkåch | |
| V | plotko |
sg N plotka (12). ◊ D plotce (1). ◊ A plotkę (8). ◊ I plotką (3). ◊ V plotko (3). ◊ pl N plotki (26), plotkowie [w znacz. 2.] (1). ◊ G plotek (42). ◊ D plotkåm (4) RejKup, RejWiz, CzechEp (2), plotk(o)m (4) BielKron (2), NiemObr, CiekPotr, -åm (3), -(a)m (1). ◊ A plotki (42). ◊ I plotkami (18), plotki (2); -i PaprPan; -ami : -i WujNT (1:1). ◊ L plotkåch (12); -åch (5), -ach (4), -(a)ch (3); -åch RejWiz (2), RejZwierz (2), BielKron; -ach BierEz, GrzegRóżn, CzechEp (2).
Sł stp brak, Sł stp nazw os, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
plotka o czym (3): [Rabinowie] plotek wiele kłamliwych o nowym náſzym teſtámenćie/ [...] przydáli CzechRozm 70v; ModrzBaz 60v; SkarKazSej 699b marg; [WizFałeczDucha F3].
W połączeniach szeregowych (10): MurzNT 111; KrowObr 44v, 149v; Bo iáko Piotr ś. piſze: Kto mowi/ mowić ma iáko wymowy Boże: nie iáko bayki/ wymyſły/ ſny/ plotki/ y ludzkie wywroty. CzechEp 139, *2v, 111, 120, 252; NiemObr 165; ReszPrz 22.
W przeciwstawieniach: »plotka ... słowo Boże (8), prawda (6), (prawdziwe, szczyre) pismo (3), książki prawdy, nauki, pewne obietnice, prawy grunt« (20): RejJóz H6; LubPs bb3 marg; Cżym ſie więc młody rozum práwie zámieſzawa/ Gdy opuśći práwy grunt á w plotki ſie wdawa. RejWiz 6v; Iákoż ſie nie wſtydáią o tych plotkach báiáć/ A ći co prawdę znáią/ mogliby im łáiáć. RejWiz 21v; RejZwierz 108; BielKron 464v; Przeto o bráćia mili iuż ſię obacżaymy/ Thy plotki iuż porzućmy/ náuk ſię trzymaymy Kryſtuſowych GrzegRóżn O2; RejAp BB6, 87v, 88v; gdy iuż będzyeſz miał [...] tego wykłádácżá piſmá świętego przy ſobie/ vciecżże ſie/ opuśćiwſzy ine plotki/ do ſzcżyrego piſmá RejPos 112v; O nędzny cżłowiecże/ ieſliby cie nie miáły ruſzyć tákie dobrodzyeyſtwá ktore thu ſłyſzyſz: á nie s plotek/ iedno wſzędy s pewnych obietnic Páná ſwego. RejPos 222v; CzechEp 120, 122, 135, 147, 210 (8).
W porównaniach (3): RejAp 128v; MWilkHist I2v; Ale ſię im zdáły iáko plotki ſłowa te/ y niewierzyli im. WujNT Luc 24/11 [przekład tego samego tekstu MWilkHist].
»plotki broić (a. nabroić plotek)« [szyk zmienny] (3): Ales mi iuż myſl rozdwoyl Stych plotek czos tu nabroyl. RejKup e6, g5v, x4.
»za plotki mieć, stać« [szyk zmienny] (3:1): RejZwierc 5v; SkarŻyw 270; Zá plotki to ſtoi v nas Co ty Mária powiádaſz. O páńſkim dźiś zmartwychwſtániu. MWilkHist 13; ReszPrz 22.
»plotki pleść (a. plotek napleść)« (2): Pijze ſobie wlawſchy zapiecz Atych plotek wieczey niepliecz. RejKup c7v; CzechEp 260; [rádcżey wolą ſzcżyre plotki pleść/ niżli ſzcżyrą á proſtą prawdę iáśnie wyznáć. PiotrGonTrzech 9v].
»plotki stroić« (2): Acz to każdemu mądremu właſnie tak przyſtoi Szukać kto by praw dę [!] mowił a kto plotki ſtroi RejJóz H6, A7v.
»w plotki się wda(wa)ć« (3): RejKup bb6v; A ſpráwuy ſie rozumem/ á nie dáy ſie zwodzić/ Bo iáko ſie w plotki wdaſz będzyeć bárzo ſzkodzić. RejWiz 29, 6v.
»plotkom wierzyć« (3): Ale iáko oni [Żydzi] zwykli/ á s przyrodzenia to máią/ plotkom więcey wierzyć niż prawdźiwemu piſmu BielKron 464v, 462v; CzechEp 122.
»w plotki wprawić« = ośmieszyć (1): Páni nieſławy wieczney nábáwiłá Głupiego Krolá, y w plotki wpráwiłá. KlonKr C2.
»plotki zmyślać« (1): Acżkolwiek więc poſpolićie ledá plotki zmyśláią [nugas comminiscuntur] o roznośći nieprawdy á fáłſzu zádánego ModrzBaz 60v.
»plotki pletliwe« (1): Ktemu y to nie krzecży zádawáć komu niewſtydliwą twarz: á ſámemu ſię niewſtydźić piſáć tákie plotki pletliwe CzechEp 395.
»plotki wymyślone« [szyk 2:1] (3): RejAp 87v; RejZwierc 173; co pobożny y wierny chwalcá Boży z ſámego ſłowá Bożego procż plotek wymyślonych łácno poznáć może. CzechEp 212.
»baśni, (a, i) plotki« [szyk 2:1] (3): RejKup Iv; Ze chociaż ſie to báśni á plotki im zdádzą/ Wſzákoż młodym cżytáiąc iſcie nie záwádzą. HistLan F4v; CzechEp 122. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
»plotki i fabuły Ezopowe« (1):iuż by ią [Ewanieliją] wplotki y fabuły Ezopowe/ by nie kośćioł święty Rzymſki/ obroćili [heretykowie]. SkarŻyw A4.
»plotki i (a) fałsze (a. fałeszne nauki)« [szyk 1:1] (2): nigdy wiernemu nie záwádzą plotki a fáłefzne náuki/ gdy pozna prawdę ſłowá Bożego LubPs bb3 marg; A iż do tego heretickie fałfze y plotki ich brzydliwe przyſzły/ iż twierdzić [...] śmieią: iakoby y duſzá z ćiáłem vmieráć miałá SkarŻyw A4.
»nie plotki ani matanina« (1): Wyłożyłem tymi cżaſi Problemata, to ieſt gadki, Nie plotki ani mataninę, ale opowiadanie przycżyn rzeci rozmaitich GlabGad A3.
»plotki a pośmiechy« (1): A gdy też iáka plotká przydzye/ chociaż ſie powieda od Páná iákiego/ á nie ma nic pewnego od niego/ tákże też plotkámi a pośmiechy bywa odpráwá iego. RejPos 317v.
»potwarzy i plotki« (1): Niech przeto v ſądu niebędą tákie potwarzy y plotki [calumnia et malicia]. ModrzBaz 98v.
»plotki i (a) wymysły« (8): SeklKat T3; nie máſz tu nic o Alkoránowych Plotkách/ ni o wymysłách płonnych Tálmudowych GrzegRóżn O2; Dayże mi thy kſiąſzki prawdy ſwoiey moy miły Pánie/ á odwiedź mię od inych plotek á wymyſłow ſwiáthá tego. RejAp 88v; RejPos 147, 207; CzechEp 147, 360; do tych cżáſow náſzych Polſká náſzá nie miáłá ſzcżyrey Ewánieliey Páńſkiey: bo acżkolwiek ſztucżkę Ewánieliey cżytáno/ wſzákże/ plotkámi/ y wymyſłámi ludzkiemi/ ludźi zábáwiano NiemObr 15. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]
»plotki i zabobony« (1): Takich przodkow naſſych będziemyli ſie trzymać iako płotu (opuſciwſzy plotki inſze y zabobony) zaiſte nieuſtąpimi w wierze krzeſcianſkiey. BielŻywGlab 9.
W połączeniach szeregowych (1): Cżoło koncżate na ſkroniach [...] vkazuie nieſtatecżnego y mgłego w każdey rzecży, proſtaka, plotkę y mało rozumnego GlabGad N4, M7, N2v, N3v, P2, P6v; Calep 403a.
»lekki plotka« (1): palcze odſtawaiące od ſiebie znamionuią cżłowieka lekkiego plotkę, nieſtatek y lichotę. GlabGad P2; [Abowiem powiedz mi/ komu nie ieſt przemierzły cżłowiek fałſzywy/ lekki plotká/ przewrotny/ przący tego co raz rzecże/ y ſłowá ſwoie opákuiący? WerReguła 117].
[»plotka niewstydliwy«: O plotko niewſtydliwy/ plecieſz ſam niewieſz co ŁaszczOkulary B2.]
obelż. »plotka rzymski« = duchowny katolicki (1): Biſkup ten był coś zácżął/ s ſtany duchownemi/ Niechciał ſie z nimi zgadzáć/ s plotkámi Rzymſkiemi. RejZwierz 60.
»szalony plotka« (1): V kogo głowa ieſt wartogłowa, [...] taki bywa ſzałony plotka, łgarz zdradny, o ſobie trzymaiąci, ni ſtatecżny GlabGad M7.
W połączeniu szeregowym (1): dworna páni [...] [ma] nie być hárdą/ zawiſną/ plotką/ butliwą/ ſwarliwą/ kłamliwą GórnDworz V7v.
Synonimy: 1. bajka, baśń, błąd, brednia, fałsz, kłamanie, kłamstwo, łeż, łżyczka, matactwo, nieprawda, obłudność, omylność, powieść, wymysł; 2. bałamut, blegot, klekot, klekotacz, mieligęba, nasieniemowca, plapacz, pletliwy, słowosiewca, szczebiot, świegot, świegotarz, wielomowca, wielomowny, żwawy.
Cf NIEPLOTKA, [PLECIANKA], [PLECIENIEC], PLECIONKA, 2. [PLEĆ], [PLETOMOWCA], [PLOTARZ], PLOTKARZ
DDJ