[zaloguj się]
[pdf]

FRANCA (39) sb f

franca (38), frańca (1); franca : frańca SienLek (7 : 1).

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N franca
G france
D francy
A francę
I francą
L francy fránc(o)ch

sg N franca (13). ◊ G france (4). ◊ D francy (6). ◊ A francę (5). ◊ I francą (3). ◊ L francy (1). ◊ pl A france (6). ◊ L fránc(o)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) ‒ XVIII w.

lek. Choroba weneryczna; także wrzod syfilityczny jako objaw choroby; morbus Gallicus Mymer1, Mącz, Cn; lichen, lues Venerea, mentagra, syphilis Cn (39): Mymer1 39; Wodka przeciw złemu mięſu/ kthore ſie w vſciech mnoży z francze FalZioł II 20d, II 12d, V 6v, 110; gdi takowy flux to ieſt, zciecżenie flegmy chodzi po cżłonkach tam y ſam, [...] cżaſem wſzędi w koſciach to ieſt cżęſć niemoci ktorą łaćinnici Ignis perficus, á lud poſpoliti franczą zowie albo łąmaniem. GlabGad I2; LudWieś B4v; ſlowo Boże/ yákoby zły wrzod ze wnętrza do vſt przypędźił. Coż to ſlowo Boże ku fráncy rownaſz? KromRozm I [L3]; ieſli ktory ieſt wrzod przyiemnieyſzy/ Nie inácżey by Fráncá/ á iście nie mnieyſzy RejWiz 59v; wrzod Gálliyſki/ ktory zowiemy Fráncą/ do Polſki przynioſłá iedná niewiaſtá z Rzymá na odpuſt chodząc. BielKron 399, 399 marg, 459v; Gallicus morbus, Fráncá/ Oſpice álbo niemoc kurewników y cudzołożników. Mącz 142b; Rozdział Wtory. O Frańcoch/ łamániu/ álbo łupániu SienLek 129v; vtłucz to miáłko/ á oliwą rozmąć/ a tym fránce pomázuy. SienLek 130, 130, 131, 157; Iuż tu pod tym wrzodem możemy rozumieć wſzytki wrzody ſwiátá tego/ ony fránce nieſłycháne/ ony Kánkry/ Kárbunkuły/ pedogry/ Sciátiki/ y ine wrzody ktorym y licżby nie máſz. RejAp 132; BielSat B3v; Coż wżdy cżyniſz żołtobrzuchu? Márnie ożárły páduchu/ Ná pięć misći wrzody dáią/ Fráncą z wirzchu potrząſáią. RejZwierc 231v, 165; Oczko 39v, [40], [40v], [41v] [3 r.], [42] [2 r.]; Ze cię więcéy / niż fráncá/ zazdrość wyſuſzyłá PudłFr 11; BielRozm 12; Dobrá biorą źli ludźie/ fráncá pſuie ćiáło/ Ktore ſię zá roſkoſzą y świátem vdáło. KlonWor 57, 52; [ácz mówią nic nic/ po chwili áli káſzel/ bláchy/ kroſty/ w ſtáwiéch ból/ gęgnienié/ z noſá/ z gęby ſmród/ ták/ izby też nábárźiéy táiąc mówił nic/ nic/ ſámá twarz o fráńcy woła OczkoPrzymiot 15.].
Wyrażenie: »franca otworzona« (1): Fráncę otworzoną léczyć SienLek S2.
Szeregi: »dziki świrzb to jest franca« (2): Bowiem te obiedwie potrawie [mleko i ryby] barzo zimne ſą przeto ſpołem złącżone wielką flegmę mnożą która cżłowieka ſprawuie ku trędowi albo ku dzikiemu ſwirbu to ieſt, franci. GlabGad H5v.

»złe krosty albo (i, jako) franca« (3): lekarzſtwa [...] Na rany ktore przychodzą z złych kroſt/ iako z francze. FalZioł V 74v; SienLek 129v marg, 130 żp.

Synonimy: »dziki świrzb«, galik, »niemoc kurewnikow«, ospice, przymiot, »wrzod galijski«, krosty, »zły wrzod«.

Cf [FRANCUGA], FRANCUZ

TZ