[zaloguj się]
[pdf]

GARNĄĆ (36) vb impf

a jasne.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 garnę
3 garnie garną
praet
sg pl
3 m m pers garnęli
f garnęła m an
fut
sg
3 m garnąć będzie
imperativus
sg
3 niech garnie
conditionalis
pl
3 m pers by garnęli

praes 1 sg garnę [zapis: -e] (1). ◊ 3 sg garnie (26). ◊ 3 pl garną (3). ◊ praet 3 sg f garnęła (1). ◊ 3 pl m pers garnęli (1). ◊ fut 3 sg m garnąć będzie (1). ◊ imp 3 sg niech garnie (1). ◊ con 3 pl m pers by garnęli (1). ◊ part praes act garnąc (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) i XVIII w.

1. Przybliżać ruchem półkolistym (5):
W przen [czym] (2): Bo ten [Jarosz Koniuszy] idzye gruntem w grunt/ á brnie proſto brodem/ Szcżęſcie mu ze wſząd gárnie/ ták práwie niewodem. RejZwierz 62.

garnąć co (1): Drugi gdy wioſłem rzekę pod ſię gárnie/ Ginie więc márnie. KlonFlis C2v.

Przen: O śmierci [kogo] (3): [śmierć] Gdy machnie ſwą koſſą marnie Wſytky ſpolu razem garnie. RejKup Fv.

garnąć czym (2): RejWiz 86v; Pánienki/ Młodźieniaſzki/ także dźiatki máłe/ Iáko młodźiucżkie kwiatki/ trawki niedoſtałe. Zárowno koſą gárnie śmierć nieuchroniona KołakCath B4v.

2. Przygarniać do siebie w celach opiekuńczych, zbliżać [kogo] (6): A Pan tam pokorne garnie RejKup dd5v.
Zwrot: »k sobie, do siebie garnąć« [szyk zmienny] (2 : 2): Ktemu twoich dochodow nie vtracay márnie/ A niech ſierotki k ſobie twoiá dobroć gárnie. Prot D3v; Ten tedy táki Biſkup/ Sokrates drugi/ miał záwżdy około ſiebie zacne/ vcżone/ y dzielne ludzi/ na co koſztu/ áni ſtáránia nie litował/ gárnąc thákie ku ſobie GórnDworz B7v; y przetoż ná on cżás áby fámilie były w ſzyku potężnieyſze/ [...] tedy do Herbow ſwych plebeios radźi prżiymowáli/ y o to ſię z wielką śiłą ſtáráli/ áby tákich co náwięcey do siebie gárnęli GórnRozm B2; RybGęśli A2v.
W przen [co] (1):
Zwrot: »k sobie garnąć« (1): A ták ten nikcżemny ſwiát ieſt práwie iáſkiniá [...] Ktory k ſobye wſzytko złe by kurcżątká gárnie RejWiz 102.
3. Zbierać zachłannie, gromadzić dla własnej korzyści; grabić; convasare Calep; attrahere, verrere Cn (20): Ow ſię wdźiale/ mym zdániem/ dał oſzukáć márnie/ Co nigdy ſyt niebędźie/ choćia zewſząd gárnie. KochFr 45; Calep 255b.

garnąć co (13): RejKup e8; Ale ná ſkázę ludzką á ná pychę márną/ S tego ſtádá nędznego wſzytkę wełnę gárną. RejWiz 106v; Y dworzány mym zdániem doſyć foremne ma/ Aleć ſam wſzytko gárnie/ żadnemu nic nie da. RejWiz 167, 75, 84, 125v, 167, 191; RejZwierz 65v; RejAp 106v, 199; KlonWor 9, 16.

W charakterystycznym połączeniu: wszytko garnąć (5).

Zwroty: »k sobie, do siebie, na się garnąć« [szyk zmienny] (8 : 4 : 1): RejKup e8; Bo pewnie wiem/ káżdemu wſzytko zginie márnie/ Kto do ſiebie z łákomſtwem co cudzego gárnie. RejWiz 125v, 75, 167; SObki Więc w przypowieſciach/ takie przezywano/ Co k ſobie wſzytko gárną RejZwierz 65v, A5, 116v; Biádá temu ktory nie ſwoie zgromadza/ y pokądże tego cżynić będźie/ długoż ták iáko błoto gęſte ná ſię gárnąć będźie [et aggravat super se]? BibRadz Hab 2/6; RejAp 106v, 199; RejPosWstaw [1434]; Idźie do Ciborium do Bożey śpiżárnie/ Tám y śrebro do śiebie y Sákráment gárnie. KlonWor 9,16.

»ku swemu garnąć« (1): Głos chrapotliwy á wyſoki [...] znawionuie [!] cżłowieka, chciwego na wielkie rzecży alenie fortunnego, proſty też bywa ale wżdy ku ſwemu garnie á czudzey rzecży żądą chcząc wiele mieć GlabGad O4.

4. Ściągać [co] (3):
Zwroty: »na się garnąć« = stawać się obiektem czyjegoś ustosunkowania (2): Bo każdy zá niecnotę ná ſię pomſtę gárnie. PaprPan Hk3v; Wygnáli go dla zbytkow ſyná iego márnie/ Natkowſki náſz nie táką ſławę na ſię gárnie PaprPan Qv.

»za sobą garnąć« = powodować (1): Y widzącz ich roſpuſtnoſcz żagubił ie marnie Bo iuż ten grzech za ſobą ſnadz wſzytko złe garnie RejJóz F7.

5. Pociągać; kusić [kogo] (2):

garnąć ku komu (1): Ale wiéſz co mię trzyma/ y gárnie ku tobie? To/ iż przodkow ſwych zoſtáć/ maſz zá lekkosć ſobie KochFr 84.

Zwrot: »garnąć do siebie« (1): MNie bogáctwá/ mnie złoto/ mnie iedwabné śćiány/ Mnie nie gárnie do śiebie páłac murowány. PudłFr 47.
[ [W rymie: garnie - marnie (18), garną - marną (1)].

Synonim: 3. gnać.

Formacje współrdzenne: nagarnąć, odgarnąć, ogarnąć, podgarnąć, pogarnąć, przygarnąć, przygarnąć się, rozgarnąć, wygarnąć, zagarnąć, zgarnąć; odgarniać, ogarniać, przygarniać; ogarnować, zgarnować.

Cf GARNĄCY

HG