« Poprzednie hasło: GODULA | Następne hasło: GODZAMBA » |
GODY (320) sb pl t
god-, gód.
pl | |
---|---|
N | gody |
G | gód, g(o)d |
D | godóm, godum |
A | gody |
I | gody |
L | godziéch, godach |
N gody (49). ◊ G gód (47); gód (1), g(o)d (46). ◊ D godóm (5), godum (1) BielŻyw; -óm (1), -(o)m (4). ◊ A gody (172). ◊ I gody (18). ◊ L godziéch (26), godach (2); -ach SkarKaz (1); -éch :-ach Leop (1 : 1); ~ -éch (1), -(e)ch (25).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- 1. Uczta, biesiada; zabawa
(283)
- Przen
(106)
- a) Radość, dobry byt, szczęście, przyjemność (21)
- b) Eucharystia (7)
- a. Uczta związana z obrzędami weselnymi, wesele (164)
- b. Potrawa, jedzenie (2)
- Przen
(106)
- 2. Boże Narodzenie lub okres od Bożego Narodzenia do Trzech Króli, obchodzony jako święta i jako tradycyjny termin umów i płatności (35)
- 3. Święto (2)
gody czego (1): Y ſtalo ſie ijż gdy Heród cżynil gody ſwégo narodzeniá/ dziéwka onéy tzudzolożnice Herodias [...] odzierżala ijż ſcięto głowę Iána ſwiętégo OpecŻyw 47v.
W charakterystycznych połączeniach: gody hojne, wdzięczne, wielkie (9), zacne, znamienite (2); na gody chodzić, iść (4), przyść.
RejKup t7v; Iuż záwſze ná guz iedzye by ná ine gody. RejWiz 136v; thák śmiele ſzli w ogień iáko ná iedny gody BielKron 283; Ták mu iecháć ná woynę iáko y ná gody. PaprPan Cc2; KlonKr Bv [ogółem 5 r.].
Nie śpieway áże z god poydzieſz. BierEz I.
»(u)czynić, sprawować (a. sprawić), (wy)stroić, udziałać gody« = urządzić ucztę, ucztować; facere convivium, comessari Vulg [w tym: komu (10), na kogo (5), prze kogo (3)] [szyk zmienny] (16 : 9 : 4 : 2): Potym Xánt gody ſpráwował BierEz E2, O4v; a gody znamienité nań vdzialál. OpecŻyw 62v, 47v; HistJóz A4v, C4v; BielŻyw 64; Jaka radość ludzi takich W towarzystwie sobie rownych. ‒ Miernie sobie gody stroją, A truciny sie nie boją. BierRozm 7; HistAl N; RejWiz 56v; A záś gody ſtroili/ zá dodawánim wſſech potrzeb od Krolá/ áż do cżternaſtego dniá Leop 3.Mach 6/36, Gen 26/30, 3.Reg 3/15, Luc 14/13; vcżynił wielkie gody ná ktorych ſie ſam vpił y vſnął BielKron 6; Iozeph kazał gody ſpráwić prze nie BielKron 17v; Wáſty krolowa vcżyniłá też oſobne gody ná pánie zacne y poſpolite w ſieni krolewſkiey. BielKron 114v, 12 [2 r.], 74, 98, 114v [2 r.], 260, 356v; HistRzym 93v, 132v; RejPos 43; Gdy porąbili vcżynił im wielkie gody z doſtátkiem wſzyſtkiego BielSpr 49v; BudBib Tob 11/17 [21]; Nádleciał ſtopę końſką w ktorey było wody. Pełno tákże tám vſiadł cżyniąc tobie gody. CzahTr K4v.
»na gody wezwać« (1): Tedy ie Alexander kazał wypuſćić y ná gody wezwáć HistAl C5.
»zawołane gody« (1): Epulum, Záwołáne gody/ ná które káżdy ydzie/ tákie bywáły przed tym ná dźień poſwiącánia/ ná dźień pogrzebu/ ná dzień triumphu. Mącz 107a.
Iron (2):
Iron (1): IVż wyſławiay Pariſá z męſtwá y z vrody/ Ale go ſtaẃ wſzák vyrzyſz co będą zá gody. PaprPan C4.
W charakterystycznych połączeniach: gody ustawiczne, wdzięczne (2), wesołe; iść na gody (2).
»niebieskie gody« (1): NA te niebieſkie y Anyelſkie práwie gody/ nie przyſtoi żadnemu/ by też nacżęściey tey naydrożſzey świątośći vżywał/ iść/ bez iákiegokolwiek przygotowánia. LatHar 244.
W charakterystycznych połączeniach: gody chwalebne, święte (2); na gody iść (2), pość (2), weść (2).
»(u)czynić, sprawić (a. sprawować, a. wyprawić), stroić, zgotować gody; sprawowanie god; gody zgotowane« = facere convivium PolAnt; facere nuptias Vulg [w tym: komu (10), prze kogo (1)] [szyk zmienny] (7 : 7 : 2 : 1; 1; 1): manżolka Zebedeuſſowa/ a matka ſwiętego Iána chciala gody cżynitz ſynowi ſwému Iánowi OpecŻyw 40v; wſzákże gdy będę mátce moiey gody ſpráwował przyłącżywſzy ią krolowi inſzemu zá żonę/ ciebie żadnym obycáiem nie w zowę/ gdiſz ty godi ſtroiſz ku ktorim mnię żadnym wskazánim nie wzywáſz HistAl B2v; BibRadz Iudic 14/10, I 363d marg; Goski A14; BielKron 201v; HistRzym 14v; Gody wedle potrzeby zgothowáne ſą/ ále ći kthorzy byli proſzeni/ nie byli thego godni. RejPos 238; Cżłowiek ieden zgotował był gody/ á iż nie prze iednego ále prze wſzytki RejPos 288, 237v, 238v; A on Ceſarzá prośił/ áby ią do Cárogrodu ku ſpráwowániu god przywieść roſkazał. SkarŻyw 225; OstrEpit A3; WujNT przedm 39, Matth 22/2, s. 92; Y tákći ſie k ſlubu námowili/ Lecż zaś gody cżymby wypráwili PaxLiz E4v; KlonWor 69.
»wezwać (a. wzywać), wezwan(y) na gody« [szyk zmienny'] (3 : 8): Iáko też to powiedział o onych/ ktorych był wezwał ná gody ſwoie/ á oni ſie vdáli zá woły/ zá wſiámi/ zá żonámi RejPos 36v, 225, 227, 237v, 238; RejPosWstaw 44; WujNT Matth 22/3; Gdy będźieſz wezwan ná gody [cum invitatus fueris ad nuptias]/ nie śiadayże ná pierwſzym mieścu WujNT Luc 14/8 [przekład tego samego tekstu RejPos 225, 227], Ioann 2/2, s. 309 [2 r.].
»przełożony, starosta god« [szyk 1 : 1] (1 : 1): iáko nam o tym przełożonego god onych ſłowá doſtátecżne doſyć ſwiádectwo dawáią. RejPosWstaw 44; Czerpayćieſz teraz/ á donieśćie przełożonemu weſela [architriclino]. [...] (marg) Architriklinowi. L G. to ieſt, ſtárſzemu ábo rządzcy ná weſelu, ábo ná vczćie, ábo god ſtároście. (‒) WujNT Ioann 2/8.
»zawołane gody« (1): Nuptiae indictivae, Záwołáne gody. Mącz 87c.
W charakterystycznych połączeniach: gody baranka (2), barankowe (3), hojne (2), niebieskie (4), niewysłowione, obfite, obiecano, pańskie (3), święte (9), wdzięczne (20), wesołe, wieczne (7), wielkie (2), zezwolone; na gody gotować się (2), iść (3), pojść, przyść (2), wniść (wchodzić) (2); gotować się ku godom.
»(z)gotować (a. zgotowić), sprawić, uczynić gody; gody sprawione« [szyk zmienny] (3 : 2 : 2; 1): OpecŻyw 41v; BibRadz I 363d marg; A oſádzic imi [prostaczkami] ty oſiádłośći ſwoie/ á ty wdzyęcżne gody ták ſpráwione ſynowi ſwoiemu. RejPos 239; gdy ſie nędznik vznał w oney nędzy ſwey/ á náwroćił ſie záſię do onego miłego oycá ſwego/ iż ni[e] tylko áby go w łáſkę przyiąć miał/ ále wielkie gody á wielkie weſele vcżynił iemu ráduiąc ſie z onego náwrocenia iego RejPos Ooo2v, 237v, 288, Ooo2v; Ey ktoryżby ięzyk doſtátnie wyſłowił? Iákie gody wiernym Nawyżſzy zgotowił? WisznTr 34.
»gody a wieczerza« [szyk 1 : 1] (2): iáko vſtáwicżnie maſz być wdzięcżnym goſciem przed oblicżnoſcią Páná ſwego/ áż do onego cżáſu gdy cie iuż oſtátecżnie záwołáć będzie racżył do onych wiecżnych przybytkow á páłácow ſwoich/ ná wiecżne gody á ná wiecżną wiecżerzą ſwoię RejPos 159, 160v.
»na gody« (3) tedj ma pan allexy na przysle Godi dacz częsscz pieniądzy ZapWar 1548 nr 2668; RejZwierc 165v; że ták ná káżdy rok ná gody w kośćiołách ſwych ſpiewáią Vt vitrnm [!] non laeditur CzechRozm 157v.
»przed gody« (17): ſcheſcz albo ſzyedm nyedziel przed gody theraſz Bliſko przeminąlimy do Goſtynya yeſth przyachal LibMal 1546/110v, 1546/109v, 110, 115 [4 r.], 115v, 1547/127 (14); RejZwierc 114; á cżego nie doſtawa/ źimie przed Gody opátrzyć. GostGosp 88, 90.
»po godziech« (4): Chocia w niektorych ſtronach więczey chwalą ozimie niż wioſenne, ale tho ma być rozumiano gdy ſie po godziech rodzą/ á nie o thych czo ſie rodzą przed ſolſticium FalZioł IV ld; Napyerwey powiedzial yſz do lyenarthowskiey ſkoro po godziech prziſtal. LibMal 1544/80, 1546/115, 1554/192.
Synonimy: 1. bankiet, biesiada, czestowanie, cześć, czta, kołacyja, krotochwila, podejmowanie, schadzka, uczta, wieczerza, zeszcie; a. swadźba, wesele.
Cf GODOWANIE
HG