GRUBIE (56) av
grubie (30), grubo (23), grubie a. grubo (3); grubie OpecŻyw (7), RejJóz, RejPosWiecz2, BiałKat, CzechRozm (4), SkarŻyw, Calep (5), WujNT, PowodPr; grubo FalZioł (4), GlabGad (5), MiechGlab, BielKron, SienLek (2), BudNT, ModrzBaz; grubie : grubo Mącz (2 : 7), CzechEp (6 : 1).
o oraz e jasne.
comp i sup (2 + 1) (nåj)grubi(e)j (3).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
1. Prymitywnie, niedoskonale (47):
a. O życiu psychicznym i umysłowym, sposobie bycia, wypowiedziach itp.: po prostacku, ordynarnie, niewybrednie, bez kultury, głupio, na niskim poziomie; w ocenie rozumowania przeciwników religijnych też: powierzchownie, w oparciu o doświadczenie zmysłowe;
rustice Mącz, Calep, Cn; crassa a. pingui Minerva, infabre Mącz, Cn; barbare Calep, Cn; osce Mącz; inurbane, obtuse Calep; crasse, crassiore Musa, horride, illepide, impolite, inconcinniter, incondite, inculte, indecore, indoctius, ineleganter, inepte, inficete, inornate, inscite, invenuste, squalide Cn (45):
OpecŻyw 107,
117,
[123];
Wzroſt pochyły [...] znamionuie cżłowieka, dowcipnego, [...] długiego gniewu, niedowiarka, á grubo ſie żywiącego. GlabGad M5,
L5;
A y ptaka tego ganią A zową go proſtą kanią Czo ſobie tak pocżnie grubie Vłapiwſzy iż nie skubie RejJóz E;
BielKron 449v;
Sonare pinguae et peregrinum dicuntur rudes Poëtae, Grubo brzmieć/ nie wygárbowány yęzyk mieć. Mącz 402a,
67b,
169d,
222b,
271a,
300b,
362b;
Abowiémech w iego piſániu/ śiłá rzeczy Słowiéńſkiéy/ Sérbſkiéy/ y grubo Mázowieckiéy/ álbo Stáropolſkiéy nálazł SienLek a4,
14;
áby doſtáli they ſławy/ cżynią/ im naygrubiey mogą/ y nietelko/ ieden drugiemu od máthki náłáie [...] ále też ieden/ drugiego ſtrąći s ſchodu GórnDworz N2v;
RejPosWiecz2 95v;
Bo był młodzieniec nie ledáiáko więzyku Greckiem vcżony/ acż po polſku grubo mowił y piſáł BudNT przedm c2v;
álbo co inſzi grubo wyłożyli [quae rudis ab illis explicata sint]/ to oni ozdobnieyſzemi słowy y ſentencyámi obiáśniáią ModrzBaz 1;
Iż twierdźi [...] y wyznawa/ że to náſze (iáko on zowie) obłądzenie: ktore też potym grubiey krzći/ názywáiąc ie heretyctwem: nie należy do żadney ſekty z onych ſtárych CzechEp 96,
*2v,
39,
200;
Obtuse ‒ Tepię, grubie. Calep 719b,
124a,
561a,
933b;
że odmieńcy religiey nie doſyć ná tym máią/ iż ták długo y grubie błądźili około wiádomośći Bogá PowodPr 41.W przeciwstawieniu: »grubie ... subtylnie« (1): iednák ták ſobie cżęſto Bogá z głowy ſwey/ iáko iednego cżłowieká máluią/ y ták o nim grubie choćiaż wrzkomo ſubtylnie y iákoby duchownie y dumáią y mowią. CzechEp 255.
W charakterystycznych połączeniach: grubie błądzić (2), brzmieć, czynić (3), dumać, kuńsztować, mowić (8), nauczać, pisać, począć, rozumieć (2), sprzeczać się, trzymać o czym, wołać, wyłożyć, żyć (żywiący się) (3).
Zwrot: »grubie łajać« (5): zatym iemu policżki dáwali/ ij grubie mu laiali. OpecŻyw 128v, 107v, 115v, 135v; SkarŻyw 324.
Wyrażenie: »grubie sprosny« (1): Bo nie tuſzę/ áby ſię [...] on od ták grubie ſproſnego/ o rzecżách niedośćigłych y od ták prożnego rzeſzotem wody mierzenia nie muśiał był pohámowáć. CzechEp 220.
Szeregi: »cieleśnie, (i) grubie« [
szyk 2 :
1] (
3):
Muśiſz tho zeznáć káżdy/ żeć ćiáłá ónego ku iedzéniu nie dawał: w kthórym śiedźiał/ w którym mówił/ którym łamał chléb/ wźiąwſzv/ mówię ćieleſnie/ grubie/ w mięśie. BiałKat 268v;
CzechRozm 142v;
Doſyć ćieleśnie y grubie Kálwin mowi o rzeczách duchownych WujNT 264.»grubie, (i) spros(t)nie« (6): KromRozm I K4v; iż Antichriſt rzecży te zdawná obłędliwymi wymyſłámi y vſtáwámi ſwoimi/ bárzo grubie/ ſproſnie/ bez wſtydu ludzkiego y boiáźni Bożey/ záwikłał CzechRozm A4, 156v, 220; CzechEp 127, 161.
b. O wytworach pracy ludzkiej (2):
Formam extinguere, Xtałt zágáśić/ to yeſt nie xtáłtownie grubo vczinić. Mącz 416a.Szereg: »grubo a niesubtylno« (1): A dla lepſzey obrony ſiedm zamkow (acżkolwiek grubo á nie ſubthilno) zbudowali MiechGlab 59.
2. Odrażająco (1): tych ludzi ſtreż [!] ſie ktorzy ſlużą ludziem gruboniemocznem/ bo tych ſzaty ſmierdzą ſrogo wrzodowem ſmrodem FalZioł V 62v.
3. Szeroko w przekroju, nie drobno; crasse Mącz, Calep (6): ty wſzytki rzecży przetłucż grubo FalZioł I 103b, V 27v, 76v; bowiem vnich pori dla zimnoſci przyrodzoney ſą ſczieſnione tak iż włoſi grubo nie mogą wychodzić. GlabGad A8; Mącz 67b; Calep 267a.
4. Niskim dźwiękiem albo nieprzyjemnie dla ucha (2): Iakoż tego ieſt znak w piſcżałkach, ktore cienkie cienko też piſkaią. zaſię miąſſze grubo. GlabGad C8; Ięzik oſtro á grubo ſłowa wymawiaiąci znamio. acżkolwie bacżnego j rozumnego, wſzakoż taki cżłowiek bywa pyſznyi GlabGad O3.
Synonimy: 1. bezwdzięcznie, głupie, niebacznie, nieforemnie, niemądrze, nieobacznie, niesubtylnie, nietrafnie, prosto, sprosnie, sromotnie, tępie; 3. miąższo.
Cf NIEGRUBIE
KW