[zaloguj się]
[pdf]

GWAŁCENIE (19) sb n

a pochylone; pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg pl
N gwåłcenié gwåłceniå
G gwåłceniå
D gwåłceniu
A gwåłceni(e) gwåłceniå
I gwåłcenim, gwåłceni(e)m
L gwåłceniu

sg N gwåłcenié (4); -é (1), -(e) (3). ◊ G gwåłceniå (3). ◊ D gwåłceniu (1). ◊ A gwåłceni(e) (4). ◊ I gwåłcenim (1) SkarŻyw, gwåłceni(e)m (1) PowodPr. ◊ L gwåłceniu (2). ◊ pl N gwåłceniå (1). ◊ A gwåłceniå (2).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu oraz w objaśnieniu s.v. gwałt.

1. Dokonywanie czynu przemocy, zdobywanie czegoś siłą (8): ábyśćie wżdy ták tym domowym płomięniém/ od rodźiców/ od żón/ [...] to wſzeteczeńſtwo/ té gwałcenia pogáńſkié odráźić mogli. OrzJan 20.

gwałcenie czego (2): Gwałcenié bron mieyſkich. SarnStat 961, 1048.

Wyrażenie: »pobożne [w dobrej intencji] gwałcenie« (1): Tedy przyſtąpił do ſkrzynki/ y pobożnym gwałcenim/ zamek złamawſzy/ pieniądze wybrał/ y onym vbogim iáko rozumiał/ rozdał. SkarŻyw 498.
a. Zmuszanie kobiety siłą do stosunku płciowego (4):
Wyrażenie: »gwałcenie białej głowy, panienki, panieńskie« = stuprum Modrz (2 : 1 : 1): gdy iáki złoczyńcá ná iáſnym á świeżym złoczyńſtwie [...] będźie vłápiony [...] ná morderſtwie/ ná mężoboyſtwie/ ná gwałceniu Pánieńſkim GroicPorz m3v; UstPraw B2; Z miłośći roſtą gwałcenia białych głow/ cudzołoſtwá/ nierządne z krewnemi obcowánie ModrzBaz 7v; Co ácż w káżdey rzecży ma być przyięto/ ále nawięcey o mężoboyſtwo/ cudzołoſtwo/ gwałcenie pánienek [virginum vitiatarum] / y inſze tákowe złośći/ áby było karánie wykonywáne ModrzBaz 96.
2. Postępowanie wbrew przyjętym normom, zobowiązaniom prawnym lub moralnym (11): coż tu Pan Bog vcżyni o gwałcenie poprzyśiężonego przymierza z iedynym ſynem ſwoim? ktore gwałcenie/ nie dwáy świádkowie/ ále świát pełen niewiernikow tym ſie gorſzących ywiárę krześćiáńſką bluźniących y prześláduiących wyświadcża? PowodPr 28.

gwałcenie czego (10): Kośćiołow w Polſzcże gwałcenie ledwa nie Pogáńſkie. PowodPr 52 marg; Swiąt ynabożeńſtwá gwałcenia oſtátnia pomſtá. PowodPr 53 marg, 17, 51 marg. Cf Wyrażenia.

W charakterystycznych połączeniach: gwałcenie kościoła, nabożeństwa, świąt (2), woli.

Wyrażenia: »gwałcenie pokoju« (1): Téż wſzyſtki gwałcenia pokoiu [omnes violationes treugarum pacis JanStat 899] y przymiérza/ obietnic y poſtánowienia/ [...] mocą ninieyſzey zgody: oné pſuiemy/ y nikczemné czynimy. SarnStat 1115.

»gwałcenie praw, zakonu« (1 : 1): ázażbyſmy też nie mogli ználeść kondiciy thákich bez ſzkody á bez gwałcenia praw ſwoich RejZwierc 187v; CzechEp 367.

»gwałcenie przymierza« = violatio foederi JanStat (3): Záprawdę/ piękna przyczyná gwałcenia przymiérza. OrzJan 87; SarnStat 1115; PowodPr 28.

»gwałcenie ślubow« (1): A toć ſą owoce wſzytkim Haeretykom w obec poſpolite. [...] iáko nierządne małżeńſtwá: gwałcenie ślubow y perſon Bogu oddánych WujNT 31.

Synonimy: 1. burzenie, każenie, pustoszenie; a. sromocenie; 2. łamanie, pokalanie, przestępowanie.

Cf GWAŁCIĆ, GWAŁT, [GWAŁTOWNICTWO], GWAŁTOWNOŚĆ

AL