[zaloguj się]
[pdf]

NIESZCZYRY (15) ai

nieszczyry (8), nieszczery (7); nieszczyry CzechRozm (2), CzechEp, WujNT; nieszczery Calep (3), CiekPotr; nieszczyry : nieszczery (2:1), KlonWor (2:2).

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (2).

Pierwsze e prawdopodobnie jasne, drugie prawdopodobnie pochylone (tak w nie- oraz szczery).

Fleksja
sg
mNnieszczery fN nNnieszczyr(e)
Gnieszczyr(e)go G G
Anieszczyr(e)g A A
I Inieszczyrą Inieszczyrym
pl
N m pers nieszczyrzy
A subst nieszczer(e
I m nieszczyrymi

sg m N nieszczery (5). ◊ G nieszczyr(e)go (1). ◊ A nieszczyr(e)go (1). ◊ f I nieszczyrą (2). n N nieszczyr(e) (1). ◊ I nieszczyrym (1). ◊ pl N m pers nieszczyrzy (2). ◊ A subst nieszczer(e) (1). ◊ I m nieszczyrymi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Fałszywy, nieprawdziwy; insincerus Calep, Cn (15): Insyncerus, non syncerus, parum integer, corruptus ‒ Nieſzczeri. Calep 547b; fałſzywemi przydátkámi ábo wykłádámi/ y nie ſzczyrym piſmá S. przekłádánim/ tegoż fałſzowánia bráćiſzkowi ſwemu dopomaga (marg) Fałſzowánie piſmá Czechowicowe. (‒) WujNT przedm 7; A rybá ſię obráca zá ponętą wſzędy. Ták ludzkie młode látá záwſze ſię vnoſzą Zá ſłodkośćią nieſzcżyrą/ zá márną roſkoſzą. KlonWor 55.
a. Taki, który co innego myśli, a co innego mówi i czyni; impurus Mącz; ambagiosus Calep; bilinguis, duplex, hypocrita, personatus, vespertilis Cn (10): Ambagiosus ‒ Wikretni, nieſzczery. Calep 59a.

W przeciwstawieniu: »nieszczyry ... szczyry« (1): á pobudzáliby [apostołowie nas] nie iáko ludźie obłędliwi y nieſzcżyrzy/ ále iáko ſzcżyrzy y vgruntowáni CzechRozm 191v.

Wyrażenia: »człowiek nieszczyry (a. ludzie nieszczyrzy)« = impurus homo Mącz [szyk 2:1] (3): Mącz 332c; v Abákuká Proroka káp: 2 v 4. ták ieſt nápiſano: Vmyſł cżłowieká nieſzcżyrego [qui incredulus est Vulg Hab 2/4]/ ktory ieſt w nim/ bárzo ſie wynoſi CzechRozm 207, 191v.

»kostyra nieszczyry« (1): Gdyż igránie vcżćiwe [...] Doſyć ma/ gdy ſię gráiąc cnotliwie/ vćieſzy: Przećiw Bogu y brátu łákomſtwem nie grzeſzy. Koſtyrę nieſzcżyrego łákomſtwo vwodźi KlonWor 72.

»mrugała nieszczery« (1): zá nim [Judaszem] idą Cygáni y zdraycy/ Oſzuſtowie y łgarze/ zboycy/ świętokraycy: Obłudni ludźie wſzyſcy/ niepewni frántowie/ Mrugałowie nieſzcżerzy KlonWor 28.

»nieszczery prokurator« (1): Praevaricator ‒ Prawa wiwrotnik, wykręczacz, nie ſzczeri prokurator. Calep 844b.

Szereg: »obłędliwy i nieszczyry« (1): CzechRozm 191v cf W przeciwstawieniu.
Przen (3): Twierdzić pod przysięgámi rzeczy nieprawdziwe, Y nie ſzczere roſſądki przeciw cnocie czynić CiekPotr 15; Nie ſzydź z ludźi/ nie mrugay powieką nieſzcżerą/ Nie bądź łżywym oſzuſtem KlonWor 41.
Szereg: »nieszczyry i odmienny« (1): nieſzcżyrymi y odmiennymi poſtępkámi ſwoimi kędy mógł ſzcżypał CzechEp *2v.
b. Taki, który jest sfałszowany przez domieszanie innej, gorszej substancji (o metalach); subaeratus Mącz, Cn; fucosus Mącz; aerosus, fucatus Cn (2): Subaeratum aurum. Nieſzczere złoto w którem prziſádi poczęśći yeſt. Złoto s miedzią zmieſzane Mącz 5a, 138c.

Synonimy: błędny, fałszywy, farbowany, omylny, ubarwiony, zły, a. kłamliwy, obłudny, omylny, przewrotny, zdradliwy; b. nieprawy.

Cf NIESZCZEROMOWNOŚĆ, SZCZYRY

JB