[zaloguj się]
[pdf]

OBIERAĆ SIĘ (162) vb impf

obierać się (160), obirać się (2) MiechGlab, KromRozm II. sie (115), się (47).

o oraz a jasne; -e- (27), -é- (7); -e- Mącz (2ó); -é- GrzepGeom (2), Strum, WyprPl, SarnStat (2); -e- : -é- OpecŻyw (1:1).

Fleksja
inf obiérać się
indicativus
praes
sg pl
1 obiéråm się obiéråmy się
2 obiéråsz się
3 obiérå się obiérają się
praet
sg pl
1 m -m się obiéråł m pers obiéralichmy się, obiéraliśmy się
2 m m pers -ście się obiérali
3 m obiéråł się m pers obiérali si
f obiérała się m an
fut
sg
1 m będę się obiéråł
2 m będziesz się obiéråł
3 m będzie się obiéråł, będzie się obiérać
imperativus
sg du
1 obiéråwa się
2 obiéråj się
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy się obiérali
3 m by się obiéråł m pers by się obiérali

inf obiérać się (48). ◊ praes 1 sg obiéråm się (9). ◊ 2 sg obiéråsz się (1). ◊ 3 sg obiérå się (21). ◊ 1 pl obiéråmy się (5). ◊ 3 pl obiérają się (24). ◊ praet 1 sg m -m się obiéråł (2). ◊ 3 sg m obiéråł się (18). f obiérała się (2). ◊ 1 pl m pers obiéralichmy się (1) BudBib, obiéraliśmy się (1) Leop. ◊ 2 pl m pers -ście się obiérali (3). ◊ 3 pl m pers obiérali się (1). ◊ fut 1 sg m będę się obiéråł (3). ◊ 2 sg m będziesz się obiéråł (1). ◊ 3 sg m będzie się obiéråł (2), będzie się obiérać (1); będzie się obieråł KrowObr; będzie się obiéråł : będzie się obiérać BibRadz (1:1). ◊ con 3 sg m by się obiéråł (2). ◊ 1 pl m pers bysmy się obiérali (3). ◊ 3 pl m pers by się obiérali (3). ◊ imp 2 sg obiéråj się (6). ◊ 1 du obiéråwa się (1) Mącz 497b. ◊ part praes act obiérając się (4).

Sł stp, Cn notuje, poza tym s.v. Bawię się tym, obieram się, Linde XVI i XIX w.

1. Zajmować się czymś, uprawiać coś, zdobywać jakąś umiejętność, ćwiczyć się, doskonalić się w zakresie czegoś; operari, tractare, vacare, versari Mącz, Cn; facere Vulg, Cn; exercitare Bart Bydg, Vulg; scrutari, villicare Mącz Vulg; colere, exercere, facitare, immorari, incumbere, indulgere, (in)haerere, laborare, persequi, pertractare, profiteri, tractare, transigere Cn (160): Villico, Kmiecią ſie rzeczą obchodzę/ ná wśi ſie obieram/ wieyską rzecz á oráninę prowádzę. Mącz 496d, 486b.

obierać się około czego (45), około kogo (3): [filozofowie] zbyegu natury okolo ktorey ſyą obyerayą zawzdy naydoualy czym byualy przyuodzeny ku uyerze PatKaz III 102; około rib ſie obierac lowiącz ie FalZioł V 50v, V 52, 53; Wſſyſtcy nyewyerni około piſmá ſye obyeráyą/ á fáłſſywye ye przywodzą KromRozm I M2v, Av, Lv, L2, N3; KromRozm II o4v; GliczKsiąż K4v, O5; GroicPorz 14v; KrowObr 156; BibRadz *4, II 110c marg; A gdy odroſli [Ezaw i Jakub] okazał ſie Ezau grubym/ niedbáłym/ obierał ſie około roley a myſliſtwá. BielKron 14; Widząc Moiżeſz lud Izráelſki około Egipſkich łupow ſie obieráć/ odſtąpił od tąd ná puſzcżą rzecżoną Sur BielKron 31; [Dzierżek, księżę kurzymskie] rozumiał być niewalecżnym s. Wacſłáwá/ iż ſie około kſiąg obierał BielKron 323, 2v, 3, 18, 350, 424, 450v; Abowiem wolnym vmysłom/ y tym ktorzy ſię około wielkich rzecży y około poſpolitego ludu obierać mayą/ przywoitſza [!] ieſt Hiſtoryey znaiomość/ y ćwicżenie W mądrych obycżaiach. KwiatKsiąż H3; Około tatowych [!] tedy ſię cżwicżeń obierać mamy/ ktore dobre zdrowie zachowywaią/ y mocznieyſze cżłonki cżynią KwiatKsiąż N4, A4, D3v, E2v, G, Gv (14); Qui autem tractant Musicam, Terent. Którzy ſie około ſpiewánia obieráyą. Mącz 460d, 18b, 264c, 488b; LeovPrzep a2v; StryjKron 6; SarnStat 373. Cf »około siebie samego obierać się«.

obierać się czym (6): zbytnie znim [olejem] iedzenie ieſt przeciw zdrowiu zwłaſzcża ludziem ktorzi ſie nie obieraią grubą robotą ręcżną GlabGad Kv; BielKron 387; RejPos A5v; Naprzod pijánice/ gámraći/ myſłiwcy s ptáki/ Alchimiſte/ y ći wſzyſcy ktorzy ſie lekkiemi rzecżámi obieráią/ ći ſie nie godzą [ku sprawie wojennej] BielSpr 2v; LatHar 634; Wſzák to ſam wieſz z myſliſtwá/ nim ſie obieráiąc/ Ze wzgárdny Ptak álbo pies/ gdy mu wymknie záiąc. PaxLiz Ev.

obierać się z czym (15), z kim (2): z rozmagitemi ſie navkami obierac a cżytac ie. FalZioł V 52; [Arystoteles] na żadne ſwiecſkie rzecży nie niedbał, iedno ſie zawżdy z mądroſcią obierał. BielŻyw 90; Goski A4, *4v; [Manasses] s cżárty ſie obierał BielKron 90, 26, 165, 427v, 453, 459; Tractatio, tibiarum, Cic. ab aurispicibus non accipiunt tractationem tibiarum, sed a musicis, Vczą ſie z piſzczałkámi obieráć/ piſkáć/ etć. Mącz 461a, 48b, 320c, 329d; SienLek 164; Spráwę wodną ná then cżás opuſzcżam/ gdyż ſie my s nią nie obieramy. BielSpr 10v, 25v.

obierać się w czym [w tym in aliquo (1)] (59): BierEz E4; OpecŻyw 30; máſſ ſie wżywocie Iezuſa milégo cżęſto obieratz OpecŻywPrzedm C4v; Exercitari, obyeracz syą, in labore BartBydg 219b; FalZioł V 53; chceſzli być od zwierząt rozny A ich też głupoſci prożni Chciey ſie w naucę obierać Mądroſci rozumu nabywać BielŻyw nlb 6; MiechGlab nlb 3; WróbŻołt 76/4, 118/27; KromRozm I L; yáko náuki wolne ſą á vććiwe/ ták też tego ktory ſie w nich obiera/ wolnego á vććiwego ſpráwuye. GliczKsiąż M4, G8, I5, N2; BibRadz *4, Eccli 39/3, 50/29[30]; Tales [...] obierał ſie w náukach gwiazdárſkich á lekárſkich. BielKron 121v; Pitágorás/ ten ſie nie obierał iedno w licżbie á rozmierzániu ſwiátá y w ſpiewániu. BielKron 121v; KwiatKsiąż B, F2v, K2v, Lv, N3v; Mącz 19b, 29c, 96a, 234d, 238c (20); białegłowy nie ſą ták wolne od cieleſnych pokus/ ani ſie w Contemplatiey thák obieráią [...] iáko męſzcżyzni GórnDworz Mm7; GrzepGeom A4, B3; KuczbKat 250, 295, 300; Strum B; StryjWjaz Av; SkarŻyw 87; ReszPrz 38; WyprPl A4; LatHar 532, 554; WujNT 324; SarnStat 310.

W charakterystycznych połączeniach: obierać się około biegow niebieskich, około (biegu) natury (2), około czarow, około ćwiczeń, około fllozofijej, około gospodarstwa, około poruszeń gwiazd, około ksiąg (2), około kupi, około pospolitego ludu, około łupow, około myślistwa, około nauk(i) (czarnoksięskiej, wyzwolonych, zacnych) (7), około nawałności na powietrzu i na ziemi, około pasienia dobytkow, około pisma, około pisma św. (słowa (bożego)) (6), około praw, około przyrodzenia rzeczy ziemskich (niebieskich) (2), około przyrodzonej własności rzeczy każdej, około rachowania, około rolej, około rozmierzania ziemie, około ryb, około rzeczy (każdej; niezmiernych, pospolitych, rycerskich, wielkich, znamienitych) (6), około służby bożej (2), około soli, około spraw (swoich, miejskich, przyjacielskich) (3), około śpiewania (2), około lepszego żywota (2), około żołtarza; obierać się baśniami, pięknemi cnotami, gospodarstwem, myślistwem (2), przypowieściami, grubą robotą ręczną, lekkiemi rzeczami, służbą bożą; obierać się w bajkach, w biegach niebieskich, w cudach (2), w czystości serdecznej, w czytaniu poetow, w fllozofijej, w gadkach, w geometryjej, w gospodarstwie, w kontemplacyjej, w księgach (2), w liczbie [czego], w mądrości, w miłości braterskiej, w muzyce, w nabożeństwie, w nauce (krasomownej, rycerskiej) (5), w naukach (gwiazdarskich, lekarskich, osobnych) (13), w pismie(ch) (apostolskich, prorockich, świętych) (5), w rozmierzaniu świata, w rozmyślaniu rzeczy niebieskich, w (swym) rzemieśle (2), w sofistryjej, w śpiewaniu, w trudnościach, w żywocie Jezusa; obierać się z czarty, z księgami, z łątkami, z mądrością, z myślistwem, z rozmaitemi naukami, z niewiastami, z pisarzmi, z piszczałkami, z rzeczami niskimi a podłymi, ze sprawami kupieckimi, ze sprawą wodną, z walkami, z wełną, z woskiem; obierać się bardzo, chutliwie (ze wszytkiej chuci) (2), przez długi (niektory) czas (2), często, częścią, godnie, przez kilka godzin, z młodości, bezpieczną myślą, niekiedy, nie nazbyt, nie zawżdy, pilno (z pilnością, pilnie(j)) (4), pospolicie, wedle przemożenia, statecznie, aż do śmierci, ustawicznie (3), więcej.

Zwrot: »około siebie samego obierać się« (1): Co pyerwey około ſiebye yednego tylko ſámego obyerał ſie/ tho wten cżás wſſytkę pracą ſwą/ wſſytko ſtáránye y pilnosć wykłáda y cżyni ná rzecż poſpolitą. GliczKsiąż O2v.
Szereg: »obierać się, (a, i) kochać« [szyk 2:1] (3): WróbŻołt 76/4; Delectari se cum musis, Obieráć á kocháć ſie w naukách. Mącz 238c, 497b.
Przen [około czego] (5): Náuká ktora ſię około wymierzania/ albo rozmierzániá ziemie/ około/ Spiewania/ Rachowania/ y Biegow niebieskich obiera. KwiatKsiąż K3 marg, I3v, K3; Mącz 148b; Plugáſtwo ieſt iedno duſzne/ drugie cieleſne. Duſzne plugáſtwo obiera ſie około plugáwych myſli/ á złym poſtánowieniem ná vmyſle. RejPosWstaw [1103].

W charakterystycznych połączeniach: obierać się około biegow niebieskich, około wszego języka, około plugawych myśli, około okwitości gwiazd poruszeń, około rachowania, około rzekow słow, około miejsckich spraw, około syllab, około śpiewania, około tcionk, około uczenia obiecadła, około wymierzania albo rozmierzania ziemie.

a. Postępować według określonych zasad (27):

obierać się okolą czego (1): Aby obieráyąc ſye y rozmyſláyąc około ſłużby bożey/ yego [Zbawiciela] ſobye vſtáwicznye ná pámyęć przywodźili KromRozm II i3v.

obierać się czym (1): A też iedno tym właſnie ty kſiąſzki podány/ Ktorzy ſie obieráią pięknemi cnotámi. RejWiz Cc3.

obierać się w czym (22): OpecŻyw [34]; WróbŻołt 118/48, 78; RejKup q2; Ktorzy ſie kwápią do chwały niebieſkiey/ máią ſie obieráć w cżyſtośći ſerdecżney y miłośći bráterſkiey. Leop 1.Ioann 3 arg, 4.Esdr 7/63, Eph 2/3; Cżłowiek roſtropny wiernie ſie w zakonie obiera/ á zakon mu ſie theż ſtáwi wiernym. BibRadz Eccli 33/3, Eccli 51/23[24]; Acżkolwiek my ieſzcże w więtſzey proznoſci y więtſzym śie błędźie obieramy niż oná młodość dźiecinna KuczbKat 395; ReszHoz 133; LatHar 51, 88, 112, 182, 432 (8); WujNT Col 3/7, 1.Tim 4/15, 5/10.

obierać się z czym (1): odpowiedział [Plato] nie przebyway w mieſcie ani w krainie gdzie pycha panuie, á gdzież młodzienci ze łżą ſie obieraią. BielŻyw 83.

W charakterystycznych połączeniach: obierać się około służby bożej; obierać się pięknemi cnotami; obierać się w błędzie(ch) (2), w czystości serdecznej, w jałmużnach, w mądrości, w modlitwach, w pościech, w przykazaniu (bożym), w służbie bożej (majestatu) (3), w sprawiedliwości (bożej), w (każdym) uczynku dobrym (miłości) (2), w zakonie (pańskim) (6), w żądzach ciała; obierać się ze łżą; obierać się chutliwie, we dnie i w nocy, godnie, niekiedy, ustawicznie, wiernie.

Szeregi: »ćwiczyć i obierać się« (1): nagrodę przyſtoyną tego coś komu winien/ iáko być może/ vcżyniwſzy/ ćwicż y obieray ſię w modlitwách/ pośćiech/ y iáłmużnách LatHar 112.

»obierać się, (i) myśleć (a. rozmyślać)« [szyk 2:1] (3): KromRozm II i3v; LatHar 636; O tymże rozmyślay/ w tym ſie obieray [Haec meditare, in his esto]: áby poſtępek twoy był wſzytkim iáwny. WujNT 1.Tim 4/15.

»obierać się i przodkować« (1): w Rzymie [...] gdźie im kto ieſt nazacnieyſzy y nabogátſzy/ tym ſię naywięcey o to ſtára/ áby w vcżynkách miłośći ku BOgu y bliźniemu pełnych vſtáwicżnie ſię obierał/ y przodkował ReszHoz 133.

2. Przebywać, znajdować się; versari Mącz, Cn (2):

obierać się z kim (1): Versari cum aliquo, Obieráć ſie s kim/ wiele towárzyſtwá s kim wieść. Mącz 486b.

obierać się w czym (1): Wy ſami wiećie ktore y iákowe rzecży ia y bráćia moi/ y dom oycá mego/ o zakon y o rzecży świętechmy cżynili/ w iákich walkách y trudnośćiách obierálichmy ſię [Ipsi scitis quanta [...] fecimus pro legibus et sanctis, et proelia et angustias quas vidimus]. BudBib 1.Mach 13/3.

Synonimy: 1. badać się, bawić się, ćwiczyć się, kochać się, obchodzić się, parać się, poznawać, uczyć się, uprawiać, zajmować się; 2. być, obcować, przebywać, znajdować się.

Formacje współrdzenne cf BRAĆ SIĘ.

Cf OBIERAJĄCY SIĘ, OBIERANIE, OBIERANIE SIĘ

DJ