[zaloguj się]
[pdf]

BAWIĆ SIĘ (554) vb impf

się (287), się (247), si(ę) (20).

a jasne (14 r. błędne znakowanie); imp 2 sg i pl a pochylone.

Fleksja
inf bawić się
indicativus
praes
sg pl
1 bawię się bawimy się, bawiémy się, bawim się
2 bawisz się bawicie się
3 bawi się bawią się
praet
sg pl
1 m -em się bawił, ja się bawił m pers
2 m -eś się bawił m pers -eście się bawili
3 m bawił się m pers bawili się
f bawiła się m an
n bawiło się subst bawiły się
fut
sg pl
1 m bawić się będę m pers bawić się będziemy, bawić się będziem
2 m będziesz się bawił m pers
3 m będzie się bawił m pers
f będzie się bawić m an
imperativus
sg pl
2 båẃ się båwcie się
3 niechaj się bawi niech się bawią
conditionalis
sg pl
1 m bym się bawił m pers bychmy się bawili, byśmy się bawili
2 m byś się bawił m pers byście się bawili
3 m by się bawił, bawiłby się m pers by się bawili
n by się bawiło subst by się bawiły
con praet
sg
3 m by się był bawił

inf bawić się (142). ◊ praes 1 sg bawię się (14). ◊ 2 sg bawisz się (5). ◊ 3 sg bawi się (71). ◊ 1 pl bawimy się (3) RejRozpr, Diar, Calep, bawiémy się (2) RejKup, KochMRot, bawim się (1) CiekPotr; -émy (1), -(e)my (1). ◊ 2 pl bawicie się (3). ◊ 3 pl bawią się (63). ◊ praet 1 sg m -em się bawił (10), ja się bawił PaxKom (1). ◊ 2 sg m -eś się bawił (1). ◊ 3 sg m bawił się (44). f bawiła się (6). n bawiło się (1). ◊ 2 pl m pers -eście się bawili (1). ◊ 3 pl m pers bawili się (33). subst bawiły się (1 + errata). ◊ fut 1 sg m bawić się będę (12). ◊ 2 sg m będziesz się bawił (2). ◊ 3 sg m będzie się bawił (1). f będzie się bawić (1). ◊ 1 pl m pers bawić się będziemy (1) CzechRozm, bawić się będziem (1) MurzNT. ◊ imp 2 sg båẃ się (13), -ẃ (8), -(w) (5). ◊ 3 sg niechaj się bawi (1). ◊ 2 pl båwcie się (5), -w -(2), -ẃ- (1), -(w) - (2). ◊ 3 pl niech się bawią (1). ◊ con 1 sg m bym się bawił (3). ◊ 2 sg m byś się bawił (3). ◊ 3 sg m by się bawił, bawiłby się (14). n by się bawiło (1). 1 pl m pers bychmy się bawili RejPos (3), byśmy się bawili (3) BibRadz, KwiatKsiąż (2). ◊ 2 pl m pers byście się bawili (2). ◊ 3 pl m pers by się bawili (15). subst by się bawiły (3). ◊ con praet 3 sg m by się był bawił (1). ◊ impers con praet by się było bawiło (1). ◊ part praes act bawiąc się (64). ◊ part praet act bawiwszy się (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zajmować się, trudnić się, poświęcać się czemu, uprawiać, interesować się, starać się; haerere, immorari, persequi, studere Mącz, Cn; intendere, scrutari Mącz; αgere, colere, conferre operam, curam, laborem, operam, otium, studium consumere, deditum esse, ducere aetatem, multum esse, exercere, facere, factitare, habere rationem, impendere, incumbere, indulgere, inhaerere, insistere, laborare, operam, otium dare, operari, persequi, pertractare, ponere operam, studium, profiteri, requiescere, tractare, transagere, vacari, versare, versari Cn [zawsze z dopełnieniem] (465):

bawić się około czego (28): RejPs 103; MurzNT 58v; iż cżłowyek myęſzkáyąc ná ſwyecye [...] nye báwić ſie ma ni około cżego inſſego/ áni w nicżem inſſym kocháć/ yedno w chwale Bożey. GliczKsiąż E8, G7v, K5, N6, N6v; GroicPorz h2, mm3; KwiatKsiąż K3v, Q; Persequi artem aliquam, Bawić ſie około którey nauki/ leżec nad nią. Mącz 385d; RejAp 26v; GórnDworz Gg8v; RejZwierc 23, 122v [2 r.], 124v; PaprPan Qv; ModrzBaz 97, 138; SkarŻyw 167, 297; CzechEp 301; NiemObr 90, 121; Calep 933b; KlonWor 24. Cf Szeregi.

bawić się czym, kim (401): RejJóz D3; A dawno was czeka [sędzia] s Sądem Nie bawcze ſię tym nierządom [!] RejKup v8, c5, i2, k5, q4, v6v (14); Diar 77, 78, 87; LubPs C2v, Ev marg, V5v, X5, aa5 (10); Nápiſałem krotko ten Porządek Sądow Mieyſkich/ tym zwłaſzczá ktorzy ſye Láćińſkim ięzykiem niewiele báwią GroicPorz A3v; KrowObr A; RejWiz 6v, 11, 30, 33v, 47 (11); áby [król] złe karał/ dobre miłował á nimi ſie báwił. Leop Ps 100 arg, *B2, *B4v; RejZwierz A2v, A3, 33v; To słowo greckie znáczy świegotáć y prożnemi ſię słowy báwić. BibRadz II 4v marg, Gen 46/33, 47/3, II 95v marg, Hebr 13/9, Ion 2/9 (10); OrzRozm Vv; pocżęli Turcy pierzcháć náſzy ie gonić bijąc/ imuiąc/ łupem ſie niebáwiąc BielKron 245, 248v, 313; KochSat A2v, A3v; KochZg A4v; KwiatKsiąż B3v, K3, Pv; Diu immoratur in hoc loco, Długo ſie báwi tym mieyſcem/ wiele słów czini. Mącz 233b, 376b, 423b; OrzQuin Aa3v; Prot C3v; SarnUzn F8v; SienLek 164v, T4; SienLekAndr a2 [2 r.]; RejAp 43, 140v, Ff5; powiedzieli y to/ że mu [dworzaninowi] ſie potrzebá miłoſcią báwić GórnDworz Kk7, D6v, G, Bb7; Plato gdy go pytano/ co Bóg cżyni? powiedźiał Graeckim ſłowem/ [...] Geometryą ſye báwi. GrzepGeom A3v, A3, A4v, B4v; RejPos 23 [3 r.], 34, 40v, 63, 185 (11); GrzegŚm 10; HistLan B4v, E2v, F5; KuczbKat 260; RejZwierc 18, 67v, 100v, 108, 109 (12); WujJudConf 243; RejPosRozpr c2; RejPosWstaw [212], [212]v; BudBib B2v, 2.Par 33/6, Eccli 20/8, I 429 marg; Strum P3v; WierKróc B; CzechRozm 3v, 9, 109v, 178, 268 (31); Więc ſie chlebem Rycerſkim vſtáwicżnie báwią PaprPan 13v; Zyemie Przemyſkyey Pánowie y inſzy zacni ludzye Rycerſcy ktorzy ſie tymi kráymi báwią. PaprPan L4, B2v, B3v, C, C2v, E4v (19); áby [dziatki] [...] Modlitwámi ſię báwiły ModrzBaz 11v, 1v, 9, 11v, 28v, 32 (36); SkarJedn 48, 122, 248; KochOdpr C2; Oczko 6, 10; Calag 519a; Niechay ſię Antoni ſwymi Mnichámi bawi/ á niech rozumie żem ia iego rządzeniu nie podległ. SkarŻyw 58, 62, 102, 161, 241, 346 (25); KochTr 24; StryjKron 6, 16, 66, 547, 557, 597, 637; CzechEp *4, 19, 31, 91 [2 r.], 93 (36); CzechEpPOrz *4, **3 [2 r.]; NiemObr 9, 15, 77, 78, 92, 121, 144, 151; Ty ſtrzeż ſwoiéy powagi/ niebaẃ ſię fráſzkámi KochFr 111, 16; GórnRozm A2v; KlonŻal B3v; KochMRot B3; ReszPrz 12, 102; WerGośc 232, 252, 261; WerKazPapr 274; PRzyiechał do mnie ieden/ co ſye báwi dworem PudłFr 63, 13, 18, 38; ArtKanc L2v; PaprUp A2v; ActReg 58 [2 r.], 157, 164, 167; Calep 258b, 585b, 794a, 915b, 933a, 1039a; GórnTroas [3]; [prożna ozdoba] co ſkoro ſię ziáwi W lot z ocżu ginie/ ſtátkiem ſię nie báwi GrabowSet X, Fv, G3v, G4v, R2; OrzJan 54; WyprPl B2 [2 r.]; LatHar 468; WujNT 31 przedm, 15, 136, 138 marg, Luc 2/49 (19); SarnStat 237, 267, 492, 1140; PowodPr 17, 77; SkarKaz 244b, 518a, 518b; CiekPotr 22, 61; GosłCast 36; KlonFlis C2, C3, F2v; Baw ſię pracą/ gnuśnego ſtrzeż ſię prożnowánia KlonWor 40; Co záwſze chcą [...] Roſkoſzámi ſię báwić/ nigdy nic nie robić. KlonWor 44, ded **2v [2 r.], **v, 7 [2 r.], 9, 15 [2 r.] (21); ZbylPrzyg B2, B3v. Cf »bawić się baśniami, bajką«, Szeregi.

bawić się nad czym (3): ReszPrz 103; Lepiéy li było przez morze ſye płáwić/ Czy nád połnémi kwiatkami ſye báwić? KochPieś 7; JanNKar C4.

bawić się z czym, z kim (3): Mącz 401a; sczym ſie teras długo niechcę báwić/ ponieważeſmy to iuſz y wyzſzey doſtátecznie okazáli StryjKron 59; CzechEp 93.

bawić się na czym (18): RejRozpr F3v; Mącz 233b, 313b, 445a; RejAp 139; CzechRozm A6v; PaprPan Z; SkarJedn 52, 95, 98; Myſl iego vſtáwicżnie ſię ná rozmyſlániu śmierći y końcá náſzego báwiłá. SkarŻyw 297, 117 [2 r.]; NiemObr 116; GórnRozm G2; SkarKaz 120b, 514b, Oooo3a.

bawić się o czym (6): GliczKsiąż C5; iż wſzelkiému mądrému niewádźi báwić ſye o tákiéy ſkrytośći w człowieczym przyrodzeniu SienLek T4v, V2v, V4; HistLan F5v; NiemObr 117. Cf Szeregi.

bawić się w czym (5): LubPs cc6v; W zápiſániu thákich Opraw/ Piſárze wiele kroć ſye niepotrzebnie báwią GroicPorz vlv; BibRadz Eccle 39/1; PaprPan Fv; RybGęśli D3v.

cum inf: Iednák y v nasby to ſnádne rzecży były/ Kiedyby ſię vmieć co niektorzy báwili. KmitaSpit Bv.

cum part: Teſknoć iuż y mnie y drugich/ że śię ták cżęſto báwię gániąc zwykłe karánie mężoboyſtwá ModrzBaz 30.

W charakterystycznych połączeniach: (nie) bawić się dalej (4), długo (dłużej) (29), mało (3), nic (6), nieco, nigdy (2), niewiele (6), pilnie (3), ustawicznie (4), (na)więcej (12), zawżdy (8).

Zwrot: »bawić się baśniami, bajką« [szyk zmienny] (7): A iżby ſię nie báwili báśniámi/ y rodzáymi nieſkończonymi/ ktore radſzey gadki przynoſzą niż budowanie Boże BibRadz 1.Tim 1/4, 2.Petr 1/16; CzechEp 117, 201; WujNT 1.Tim 1/4, Tit 1/14; Vacuna nići przędłá baykámi ſię báwiąc KlonWor **v.
Szeregi: »bawić się a ćwiczyć« (2): BibRadz I *2v; ábychmy ſie tu naywięcey á napilniey tym báwili/ á w tym ſie ćwicżyli/ co ieſt wola Bogá Oycá iego niebieſkiego. RejPos 63.

»bawić się albo (i) parać; parać się a (i) bawić« (3 : 2): Yákoż tedy ten może być pożyteczny ludzyom/ [...] kthory w kącye domu oycá ſwego około ſámego ſſcżygulnego preceptorá ſie báwi álbo para. GliczKsiąż K5, N6v; RejAp 26v; RejZwierc 19; NiemObr 121.

»bawić się i pieczołować«: iż ten Wydawcá [...] o tym ſye báwił y pieczołował/ iákoby był ty wilgośći polſkim ięzykiem wyſłowić mógł SienLek V2v.

2. Obcować, przestawać z kim, zadawać się z kim, otaczać się kim [zawsze z dopełnieniem] (19):

bawić się kim (18): LubPs D3; RejWiz 100; Czo to był zá cżłowiek Mácieiowſki/ ktorym ſie ták wielcy ludzie báwili GórnDworz V4v, B5v; RejZwierc 49; A przeto Krol/ [...] niechby śię też niebáwił ludźmi nádętemi á chłubliwemi. ModrzBaz 20, 12v, [16]; SkarJedn 235 [2 r.], 358; Cżeládzią ſię wielką niebawił / áby vbogich chlebá y oycżyzny/ niepotrzebni nie iedli. SkarŻyw 292, A5v, 13, 59, 242, 292; A Krol ná ten cżás Krolową ſie báwił. KochSz C.

bawić się z kim: O mądrośći twa roſkoſz z ćwicżonym ſie báwić WisznTr 23.

3. Przebywać, pozostawać, obracać się, być obecnym; ujawniać się, występować; commorari Calep (51): RejKup f7v; Mącz 422a; A zwłaſzczá Kárpie/ Káráśie/ ty ſye w Rzékách nie bárzo rády báwią Strum O3; PaprPan Hh3; że y te rzecży trzebá pilnie obácżác/ w ktorych ſię przewyżſżána chęć báwi ModrzBaz 58, 14, 111v; bo poſzedł ſzukáć miłego towarzyſzá ſwego Páwłá/ ktory ſię po inych ſtronách ztymże kazánim S. Ewánieliey báwił SkarŻyw 536, 507 [2 r.]; MWilkHist 112; StryjKron 632; KochJez B; KochMRot C2; KochPam 83; ale nad granicą chwilę się bawił awiętszego woiska dlapokrzepienia sposabiał ActReg 121; Calep 224a, 1124a; Nieradbym ſie tu dármo y godźiny báwił. WyprPl B2v, C; WujNT Act 11/26; PowodPr 19; CiekPotr B3v; PaxLiz Bv.

bawić się (o)koło kogo (7): Diar 81; UstPraw K3; RejZwierc Aaa2; ModrzBaz 130 [2 r.]; Lecz gdy ſię ták wszyścy dwánaśćie báwili koło Zydow/ w ten czás Pan Chriſtus [...] vczynił nowego Apoſtołá/ Páwłá S. WujNT 392; SarnStat 117.

bawić się między kim (4): y tám ſie też nic nie náucżył/ báwiąc ſie miedzy przyiacioły RejZwierc 274, 28; SkarŻyw 291; MWilkHist B2.

bawić się przy kim, przy czym (16): Abowiem i czasu wojny bawi się przy IchM ludzi braci naszej niemało Diar 77; GliczKsiąż L2, N; HistLan B; PaprPan H2, N2; ModrzBaz 13; SkarŻyw 332; StryjKron 36, 355; CzechEpPOrz *; GórnRozm B2; ReszList 174; PaprUp Dv; Przy wielkim ſtádźie máły ielonek ſie báwi GórnTroas 40; SkarKaz )(4

W charakterystycznych połączeniach: bawić się (nie) długo (3), nieco (2), (nie) wiele (2), (nie) więcej, najwięcej (3).

4. Tracić czas, nie spieszyć, ociągać się, marudzić, zwlekać; cunctari Calep [bez dopełnienia] (19): Możeſs ſię wtem krotko ſprawić Nietrzebaċ ſię długo bawić RejKup z4, z5; DiarDop 119; ktory [pan Lubelski] nie báwiąc ſie/ áni tego rozbieráiącz iáko drudzy/ pánu Myſzkowſkiemu mowić kazał. GórnDworz C5, B6v, C3v; iż ſzłá [Panna Maria] s kwápieniem. [...] iż ſie nic nie báwiłá biegáiąc po kramikoch RejPos 306, 306; BudBibKaw A3; MycPrz I Bv; CzechRozm 21v, 267v; CzechEp 135; NiemObr 51, 116; Calep 277a; WyprPl C; KlonFlis B4v.

bawić się o czym: A wſzákże dáley ſie nie bawiąc de periculis internis MycPrz II B2v.

W charakterystycznych połączeniach: (nie) bawić się (nie) długo (7), nie (3), (nie) wiele (2).

W konstrukcjach z zaprzeczonym part praes act: nie bawiąc się (9).

Synonimy: 1. badać się, ćwiczyć się, dbać, leżeć (nad czym), obchodzić się (czym), obierać się (w czym), parać się, pieczołować, pilnować, pracować, robić, starać się, udawać się (na co), więźbić się; 2. obcować, obierać się (z kim); 3. mieszkać, przemieszkiwać; 4. przewłaczać.

Formacje pochodne: nabawić się, pobawić się, przybawić się, wybawić się, zabawić się, zbawić się; obawiać się, pozbawiać się, wybawiać się, zabawiać się, zbawiać się.

Cf BAWIĄCY SIĘ, BAWIENIE, BAWIENIE SIĘ

BO