[zaloguj się]
[pdf]

OBRZYDŁOŚĆ (62) sb f

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w o- oraz -ość).

Fleksja
sg pl
N obrzydłość obrzydłości
G obrzydłości obrzydłości
D obrzydłośći obrzydłościåm
A obrzydłość obrzydłości
I obrzydłością obrzydłościami

sg N obrzydłość (6). ◊ G obrzydłości (3). ◊ D obrzydłośći (4). ◊ A obrzydłość (12). ◊ I obrzydłością (8). ◊ pl N obrzydłości (3). ◊ G obrzydłości (9). ◊ D obrzydłościåm (2). ◊ A obrzydłości (11). ◊ I obrzydłościami (4); -ami BudBib (3), -åmi (1) BibRadz.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

To, co jest odrażające, wstrętne, co budzi odrazę, wstręt (62):
a. To, co jest odrażające moralnie, grzech, występek, niegodziwość; nikczemność; abominato PolAnt, Vulg, Cn; abiectio, coinquinatio, nefas PolAnt; immunditia Vulg; exsecrabilitas, exsecramentum, fastidium, foeditas, horror, nausea Cn (48): Ktory kogo nienawidźi/ poznáć go z warg iego/ [...] Gdy z thobą mowi łáſkáwie/ nie wierz mu/ ábowiem wiele ma obrzydłośći w ſercu ſwoim. BibRadz Prov 26/25; Záiſteć pychá ieſt początkiem grzechu/ á kto ią w ſobie ma/ okázuie z śiebie wielkie obrzydłośći/ aż potym podwrocon będźie. BibRadz Eccli 10/13[15], Deut 18/12; A ine ſpráwy Ieakimowe y obrzydłośći ktorych ſię dopuſzcżał y co ſię nálázło na nim (tedy) to nápiſano w kſięgach krolow Izráelſkich y Iudſkich BudBib 2.Par 36/8, Prov 13/19, 26/25; Trżebáby wſpomnieć niektore obrżydłośći ktore wielkiego káránia godne/ nie śmiechu GórnRozm L2v; GórnTroas 71.

obrzydłość czyja (11): Gdy tedy wnidźieſz do źiemie ktorą tobie dawa Pan Bog twoy/ nie vczże ſie ábyś miał náſládowáć obrzydłoſći narodow onych. BibRadz Deut 18/9, Ez 22/2, II 141b; Wſzytcy też przednieyſzy offiárnicy y lud poſpolity wielce zgrzeſzyli wedle wſzech obrzydłośći pogáńſkich/ á pomázali kośćioł Iehowy BudBib 2.Par 36/14, 3.Esdr 8/81[83], 4.Reg 16/3, 2.Par 33/2, Ez 16/2, 22/2, 33/29; NiemObr 66.

obrzydłość czyja [= kto czuje odrazę] (1): Nie ma być zbroiá męſka ná niewieśćie/ nie oblecże ſię teſz mąſz w odzienie niewieśćie/ bo obrzydłość Iehowy Bogá twego (ieſt) káżdy dziáłáiący to. BudBib Deut 22/5.

W połączeniach szeregowych (2): BibRadz II 141b; Ale iż ſie powtarzáć niechce/ [...] iáko tho ieſt pan [o obżarstwie] ſzkodliwy/ y iákie ſzkody/ lekkośći/ y dziwne obrzydłośći z niego przypadáią. RejZwierc 157v.

W charakterystycznych połączeniach: obrzydłość dziwna, pogańska, prawa; dopuszczać się obrzydłości; mieć obrzydłość (2), naśladować (2), okaz(ow)ać (2), oznajmić; napełnić [co] obrzydłością.

Zwroty: »być (a. stać się) obrzydłością; jest (a. stała się) obrzydłość [w tym: przed kim (3), miedzy kim (1), komu (1)]« = abominationem esse PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (5;2): BibRadz Deut 13/14; Kámień á kámień/ korzec á korzec obrzydłośćią (ieſt) Iehowie to oboie. BudBib Prov 20/10, Os 9/10, Eccli 19/19; CzechRozm 84; CzechEp 78; Bog zna ſercá wáſze: ábowiem to co ieſt v ludzi wynioſłego/ obrzydłość ieſt przed Bogiem. WujNT Luc 16/15.

»plugawić [co] obrzydłością« (2): Synow też ſwoich áby nieobrzezowáli [w Jeruzalem i innych miastach judskich]/ duſze ſwe plugáwiąc wſzelákimi obrzydłoſćiami [abominarentur animas suas in omni immundo et coinquinatione] BibRadz 1.Mach 1/51; BudBib 1.Mach 1/51.

»obrzydłością położyć [kogo]« = uczynić kogo odrażającym; ponere abominationem a. abiectionem PolAnt [szyk zmienny] (2): Oddaliłeś znáiome moie odemnie/ położyłeś mię im obrzydłośćią/ zamknąłem ſię a nie lza wynić. BudBib Ps 87/9, Thren 3/45.

»obrzydłość popełnić« (1): [mówi Bóg] [Achab i Sekijasz] obrzydłość popełnili w Izráelu [fecerunt nefas]/ gwałćili cudze żony/ á opowiedáli ſłowá fáłeſzne w imię moię BibRadz Ier 29/23.

»(u)czynić obrzydłość; czyniący obrzydłość; uczyniona obrzydłość« = abominationem facere PolAnt; abominationem faciens Vulg; facta est abominatio PolAnt [szyk zmienny] (13;1;1): Strzeżćież tedy vſtaw moich/ nie náſláduiąc żadney z tych obrzydłośći/ kthore przed wámi czyniono/ áni ſie plugawćie iemi/ Abowiem ia ieſtem Pan Bog wáſz. BibRadz Lev 18/30; podnośił oczy ſwe ku báłwánom/ cżyniąc obrzydłość. BibRadz Ez 18/12, I 388c marg, Ier 32/35, Ez 18/13; Izali ſię záwſtydzili vcżyniwſzy obrzydłość? záiſte wſtydem nie záwſtydzili ſię BudBib Ier 6/15, Deut 17/4, Ier 29/23, 32/35, Ez 18/12, 13, 24, 22/11, 33/29; Nie wnidźie do niego [do królestwa niebieskiego] nic nieczyſtego ábo czyniącego obrzydłość y kłamſtwo WujNT Apoc 21/27.

Szeregi: »obrzydłość i obrażenie« (1): Y dla tegoſz ná báłwány pogáńſkie przyidźie karánie/ iſz w ſtworzeniu Bożym ſą wykſztałtowáne ku obrzydłośći/ y ku obráżeniu [in abominationem facti sunt, et in scandala] duſz ludzkich BudBib Sap 14/11.

»śmieci i obrzydłość« (1): Smiećiámi y obrzydłośćią położyłeś nas w pośrzodku narodow [abrasionem et abiectionem posuisti nos in medio popularom] BudBib Thren 3/45.

»złość i obrzydłość« (1): rádá złośćiwych [nie] ieſt złącżoná z roſtropnosćią/ ále ieſt złośćią y práwą obrzydłośćią [Est nequitia et ipsa abominatio]/ á ſzaleńſtwem bes mądrośći. BudBib Eccli 19/19.

b. bibl. Bałwan, bożek pogański; abominatio PolAnt; immunditia Vulg [w tym: obrzydłość czyja (8): pron poss (2), G sb (2), aiposs (4)] (14): Potym dniá piętnaſtego mieſiącá Cháſleu/ roku ſto czterdzieſtego y piątego poſtáwiono obrzydłość ſpuſtoſzenia ná ołtarzu Páńſkim. BibRadz 1.Mach 1/57; A (ták) poſzedł Solomon zá Háſzthárotem bogiem Cidońſkim/ y zá Milkomem obrzydłośćią Hámmońſką. BudBib 3.Reg 11/5; Nie wyniſzcżyli narodow iáko im był rzekł Iehowá. Lecż zmieſzáli ſię z narody/ y náucżyli ſię vcżynkow ich. Y służyli obrzydłośćiam ich [servierunt sculptilibus eorum]/ ktore im były obrażeniem. BudBib Ps 105/36, Deut 7/26, 3.Reg 11/7 [2 r.], 4.Reg 23/13, Ps 105/38, Is 44/19, Ier 32/34, Dan 12/11; WujNT 172 marg, Mar 13 arg.
Wyrażenie: »obrzydłości pogańskie« (1): narod Izráelitow/ y kſiążętá y ofiarownicy/ y Lewitowie/ nie oddzielili od ſiebie poſtronnych narodow ziemie/ áni obrzydłośći pogańſkich BudBib 3.Esdr 8/68[70].

Synonimy: a. bezeceństwo, bezecność, grzech, mierzioność, niecnota, nieczystość, nikczemność, ohyda, plugawość, sprośność, wszeteczeństwo, występek; b. bałwan, bożek.

Cf OBRZYDA, OBRZYDLIWOŚĆ, OBRZYDNOŚĆ, OBRZYDZENIE

AS