[zaloguj się]
[pdf]

OPRAWIAĆ (31) vb impf

o oraz oba a jasne.

Fleksja
inf oprawiać
indicativus
praes
sg pl
1 oprawiåm
3 oprawiå oprawiają
praet
sg pl
1 m -m oprawiåł m pers
3 m oprawiåł m pers oprawiali
fut
sg
1 m będę oprawiåł
conditionalis
sg pl
3 m by oprawiåł m pers by oprawiali

inf oprawiać (9). ◊ praes 1 sg oprawiåm (4). ◊ 3 sg oprawiå (5). ◊ 3 pl oprawiają (3). ◊ praet 1 sg m -m oprawiåł (1). ◊ 3 sg m oprawiåł (3). ◊ 3 pl m pers oprawiali (1). ◊ fut 1 sg m będę oprawiåł (1). ◊ con 3 sg m by oprawiåł (2). ◊ 3 pl m pers by oprawiali (1). ◊ part praes act oprawiając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) w. s.v. oprawić.

1. Naprawiać, poprawiać, wzmacniać, odnawiać; sarcire Calag, Calep, Cn; reficere BartBydg, Cn; resarcire Calag, Calep; reconcinnare Calep, Cn; aptare, castigare, concinnare, corrigere, emendare, instruere, marginare, meliorem facere, munire, recoquere, recorrigere, redintegrare, reformare, reparare, restaurare, restituere, retexere, retractare Cn (21): Strum L; Fliecken. Látáć/ et opráwiáć. Sarcire. Resarcire. Calag 196a; Sarcio – Iſziwam [!], oprawiąm. Calep 945b, 899b, 916a, 945b, 946a.

oprawiać co (14): ZapWar 1501 nr 1905; Reficere retia, opravyacz syeczy BartBydg 130; BielKron 47v, 83v, 93v, 96v, 102v, 181, 316v; y rozbieráliśćie domy opráwiáiąc [ad muniendum] mur. BudBib Is 22/10; Raz cżárt w oſobie ludzkiey coś do niego przynioſł opráwiáć: on porzućiwſzy iną robotę/ onę opráwowáć pocżął. SkarŻyw 508; ſzmáty ſtáre opráwiáć dawał ReszHoz 126; Calep 946a; SarnStat 492.

Szereg: »budować, oprawiać« (1): [papież Anastazyjus] kościoły budował drugie opráwiał BielKron 181.
2. Fortyfikować; munire Cn [co] (3): Krol Ferdynánd miał też wroćić zamek Czołnek/ kthory ieſt nágránicy Węgierſkiey á niewroćił/ y ieſzcże y oprawia. BielKron 236; Tegoż cżáſu Krol zamek Krákowſki dobrze opráwiał BielKron 410, 27.
3. Wykonywać prace przy hodowli zwierząt lub roślin, pielęgnoć je [co] (2): tylko nád rzemięśniki co winnice opráwiáli y ine goſpodárſtwá opátrzáli/ przełożono Godoliaſzá Káldeycżyká. BielKron 95v; A gdy ſie táki [niewolnik] ſtárzeie/ obrocą go ná ochmiſtrzoſtwo do żon Ceſárſkich [...]. Albo theż konie opráwia/ muły/ álbo w kuchni poſługuie. BielKron 261v; [Wſzelkie drzewo domowe gdy go nie opráwiáią ſpłonieie a sſtawa ſię leśnym Cresc 1571 666].
4. Umocowywać w czymś, dawać jakąś ramę; circumdare, cludere, illigare, includere Cn [co w co] (1): A wiele tego glubſtwa y Balwofalſtwa miedzy krzeſciany ze vmarlich ludzy koſcy nie iedno w ſrzebro/ y wzloto oprawiaią/ naoltarz ſtawiaią/ czaluią SeklKat Z.
5. [praw. Zabezpieczać; obligare Cn [co na czym]: Nathymze dzyedzyczthvye then przerzeczony Iendrzey zenye ſſvey opravvya dzyeſſyacz grzyvyen vyana a tho znoſſacz vyano pyerwſſe s Rudi a oyczyſſny ſſvey gdzye Iey dał pyrvey opravyel ZapWpolKob 1545 1/16v.]
6. praw. Zastrzegać [co sobie] (1):
Szereg: »oprawiać i przestrzegać« (1): co Prokurator ſtrony powodney wedle biegu Práwá náſzego Mieyſkiego Máydeburſkiego ſobie opráwia y przeſtrzega GroicPorz v.
7. Załatwiać, wykonywać [co czym] (2): Co kto ma wźiąć álbo theż dáć: Kupić álbo y przedáwáć: Ktorzy cżeść wiárę trzymáią/ Ięzykiem to opráwiáią. Ięzykiem miáſtá buduią/ Poſpolitą rzecż ſpráwuią BierEz Dv; [Tatarzy] pieniędzy żadnych/ złotá ani ſrebrá nie znáią/ thylko frymárki ſwe potrzeby opráwiáią. BielKron 296v.
8. Wynagradzać krzywdy, czynić zadość, wyrównywać szkody (1): A tenby go ſpytał/ á żalći tego? ábo ieſlibyś mu to chciał nágrodzić ábo oprawić? A tenby powiedzyał: y co tobie do tego ieſli ia mam wolą opráwiać ábo nie RejPos 302v.

Synonimy: 1. odnawiać, opatrzać, polepszać; 2. bronić, usadzać, utwierdzać; 6. przestrzegać; 8. nagradzać, odpłacać, płacić.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.

Cf [OPRAWIAJĄCY], OPRAWIAN, OPRAWIANIE

JB