[zaloguj się]
[pdf]

1. PODSTAĆ (14) sb f

o prawdopodobnie jasne (tak w pod-); a jasne.

Fleksja
sg pl
N podstać podstaci
G podstaci
A podstać
I podstacią
L podstaci

sg N podstać (4). ◊ G podstaci (4). ◊ A podstać (1). ◊ I podstacią (3). ◊ L podstaci (2). ◊ [pl N podstaci.]

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Byt, istota, istnienie, substancja, natura (termin filozoficzny); essentia, hypostasis, substantia, usia Calep (11): Substantia Est quae per se substat, et fundamentum praebet accidentibus, quae sine illa subsistere non possunt – Podskac [!]. Calep 1022a, 374a, 495a, 1143b; [Perſonę thák ſtárzy wykłádáią: Perſoná ieſt ſubſtantia intelligens et indiuidua. to ieſt/ Perſoná ieſt podſtać [!] rozumna y nierozdźielna. PiotrGonTrzech 12].
a. Jedna z osób Trójcy Św. (7):

podstać czyja (2): Ktory [Syn Boga] będąc iáſnośćią chwały/ y wyráżonym obrázem podſtáći iego/ [...] vſiadł ná práwicy onego máieſtátu nawyzſzego. BibRadz Hebr 1/3; CzechRozm 54.

W połączeniu szeregowym (1): Mamy tedy wiedzieć/ iż w piſmie ſwiętym dwá Reieſtry piſm ciągną ſie przez wſzytkę Biblią. Ieden ktory ſwiádſzy/ że ieden ieſth tylko Bog [...]. Drugi záś Reieſtr iákoby po drugiey ſtronie ſwiádſzy o trzech/ co wżdy iednák muśim názwáć/ álbo podſtácią/ álbo bytnoſciámi/ álbo perſonámi/ bo thrzech Bogow názwáć ſłowo Boże/ y zakon zákázuie. SarnUzn B2.

Wyrażenia: »podstać boża« (1): A przez podſtáć Bożą rozumie thu Apoſtoł Bogá oycá ſámego/ ktorego właſnym wyobráżeniem ieſt Kryſtus BibRadz II 120c marg.

»jednej podstaci, w podstaci jeden Bog« [szyk 1:1] (1:1): SarnUzn B2v; Acżeś ty ieſt w Perſonách troiákim/ A wſzákeś w podſtáći iednym BOgiem ArtKanc I10v.

»podstać ojcowska« (1): że tego nie mamy rozumieć/ żeby ſie Iſtność z Iſtnośći miáłá rodzić/ álbo Iehoua ex Iehoua. Ale perſoná Synowa s perſony álbo podſtáći Oycowſkiey. SarnUzn E2.

[»trzy podstaci«: Oćiec/ Syn/ y Duch S. ſą trzy podſtáći rozumne y nierozdźielne PiotrGonTrzech 12.]

Szereg: »podstać, (albo) persona« [szyk 1:1] (2): kthory [Sabelius] powiedał żeć ieſth ieden Bog práwy iedney podſtháći/ iedney perſony. SarnUzn B2v, E2. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
2. Postać, kształt, w jakim ukazuje się bóstwo (1):
Wyrażenie: »w gołębiczej podstaci« (1): Ale nim [Bóg] ſie wcielił zwáno go Oycem/ á potym [...] iuż nie Oycem ále Synem zowie go piſmo/ á po trzecie że w gołębicżey podſtáći tenże ſie vkazał SarnUzn B2v.
3. Podstawa, to, z czego coś wynika, co jest warunkiem czegoś (2): Z ktorego opiſániá wiáry/ y właſnośći iey/ potrzebá to napierwey bacżyć y vważáć/ ſkądby ſię ná táką wiárę zdobyć/ [...] áby mocną y pewną będąc byłá prawdźiwą podſtáćią. NiemObr 69.

podstać czego (1): Ktorą [wiarę chrystyjańską] duch Boży opiſuie w liśćie do Zydow w II. rozdźiale tymi ſłowy. A ieſtći wiárá podſtáćią tego/ cżego ſię nádźiewamy NiemObr 68.

Synonimy: 1., 3. materyja, natura, podstata; 1. byt, bytność, egzystencyja, essencyja, istność, istota, jestestwo, substancyja; 1.a., 2. osoba, persona; 3. podstawek.

Cf 1. POSTAĆ

KW, MM