[zaloguj się]
[pdf]

POIMANY (530) part praet pass pf

poimany (444), pojmany (63), poimany a. pojmany (23) [zapisy poi-, poy- z tekstów rękopiśmiennych]; poimany MiechGlab (5), LibMal (55), HistAl (2), GroicPorz (20), KrowObr (6), LeszczRzecz, RejZwierz (3), BielKron (139), GrzegRóżn, RejAp (4), GórnDworz, RejPos (3), WujJud BudBib (8), BudNT, CzechRozm (3), PaprPan, SkarJedn (2), KochOdpr, StryjKron (36), CzechEp (5), NiemObr, KochWz, WerGośc (2), KochPam, ArtKanc, GórnRozm (3), Calep, Phil (6), GórnTroas, OrzJan (3), LatHar (7), WujNT (19), PowodPr (3), SkarKaz (2), CzahTr, SkarKazSej (2), KlonWor (2); pojmany MurzNT, Mącz (10), Calag, SiebRozmyśl; poimany : pojmany BielŻyw (1:2), Leop (14:2), UstPraw (10:2), BibRadz (18:1), ModrzBaz (6:3), SkarŻyw (21:2), OrzJan (4:1), SarnStat (16:37).

poimany (260), poiman (256), poimany a. poiman (14).

-an (244), -ąn (4).

o jasne. ◊ W formach złożonych -an- (279), -ån- (3); -an- : -ån- Leop (11:1), BielKron (28:1), SkarŻyw (18:1). ◊ W formach niezłożonych -ån; -åna (5), -ana (2); -åna BielKron (4); -ana SkarŻyw; -åna : -ana RejAp (1:1).

Fleksja
sg
mNpoimån, poimany fNpoimanå, poimåna, poim(a)n(a) nNpoimån(e), poimano
Gpoimanégo G G
Dpoiman(e)mu D D
Apoimanégo, poimany Apoimaną Apoiman(e)
Ipoimanym I I
Lpoimanym L L
pl
N m pers poimani
subst poiman(e)
G poimanych
D poimanym
A m pers poimané, poimanych
subst poiman(e)
L poimanych

sg m N poimån (248), poimany (94); ~ (attrib) -any (25); ~ (praed) -ån (248), -any (54); -any LibMal (2), Leop, GrzegRóżn, CzechRozm, PaprPan, SkarJedn (2), CzechEp, WerGośc (2), SiebRozmyśl, PowodPr; -ån : -any MiechGlab (1:1), GroicPorz (8:3), KrowObr (5:1), Mącz (2:2), SkarŻyw (4:9), StryjKron (12:10), GórnRozm (1:1), Phil (2:4), LatHar (1:5), WujNT (3:1), SarnStat (24:3), SkarKaz (1:1). ◊ G poimanégo (2). ◊ D poiman(e)mu (1). ◊ A poimanégo (12), poimany (1); -égo (1), -(e)go (11). ◊ I poimanym (4). ◊ L poimanym (1). ◊ f N poimanå (12), poimåna (7), poim(a)n(a) (14); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -å (11), -a (7); -å BibRadz, StryjKron, CzechEp, KochWz, KochPam, GórnTroas, OrzJan, WujNT; -a Leop, BielKron (3); -å : -a RejAp (2:2), SkarŻyw (2:1). ◊ A poimaną (7). ◊ n N (praed) poimån(e) (1) Leop, poimano (1) LibLeg. ◊ A poiman(e) (2). ◊ pl N m pers poimani (70). subst poiman(e) (6). ◊ G poimanych (22). ◊ D poimanym (2). ◊ A m pers poimané (11), poimanych (7); -é BibRadz (4), SkarŻyw (2), SkarKaz; -ych CzechRozm, StryjKron (2); -é : -ych BielKron (2:1), OrzJan (1:1), WujNT (1:2); ~ -é (1), -(e) (10). subst poiman(e) (4). ◊ L poimanych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: poiman(y) od kogo, od czego (89), poiman(y) przez kogo (21); przez kogo ActReg; od kogo : przez kogo LibMal (1:3), UstPraw (1:1), BielKron (34:4), StryjKron (14:1), SarnStat (1:11).

Sł stp: pojman s.v. pojmać, Cn: pojmany s.v. pojmują mię, Linde brak.

1. Wzięty, zabrany od kogoś lub komuś; zrabowany; captus Leop, JanStat; captivus Leop (7): Dwie tłuſthe Iałowicze z miaſta wypuſcił aby mogły być poymane od nie przijacioł BielŻyw 14; Nád to y Bogi ich/ y ryte obrázy ich/ też y nacżynie koſſtowne ze złothá y ſrebrá/ poimáne powiedzie do Egiptu Leop Dan 11/8, 1.Reg 4/21; BibRadz Ez 30/4; GDy on krzyſz y drzewo/ ná ktorym wiśiało odkupienie naſze/ od Krolá Perſkiego Kozdráſa poimáne SkarŻyw 73.
Wyrażenia: »pojmany gwałtem« (1): vſtáwiamy/ iż ieſli kto nápotym Ielenia/ Wieprzá/ Dźikiégo koniá/ álbo Lośiá cudzégo popędzonégo/ álbo poymánégo gwałtem/ álbo potáiemnie [captum, vi aut occulte JanStat 1108] przed pſy cudzémi wźiąłby [...]: takowy [...] SarnStat 672.

»pojmany potajemnie« (1): SarnStat 672 cf »pojmany gwałtem«.

Przen: Opanowany, ogarnięty (1): ktore [Pismo św.] duſzę cżyni mocną/ y ſtátecżnieyſzą/ y mędrſzą: nie dopuſzcżáiąc tego áby od nikcżemnych myśli miáłá być poimána CzechEp 134.
2. Wzięty przez kogoś przemocą lub podstępem skądś (o ludziach) (3):

poimany od czego (1): á to ſą tácy [...] chłopi prośći/ poimáni od roli/ z motłochu ludźi grubych/ których Turek vżywa do wáłów/ do okopów/ á podczás też do ſypánia koſzów OrzJan 38.

Przen: Zwiedziony, usidlony (2): Y tych ſię chroń. ábowiem z tych ſą ktorzy wrywáią ſię w domy: y poimáne wiodą niewiaſtki grzechámi obćiążone/ ktore vnoſzą rozmáite pożądliwośći WujNT 2.Tim 3/6, s. 740.
3. Pozbawiony wolności, zniewolony przez zatrzymanie, ujęty przemocą, wzięty do niewoli, uwięziony; captus Miech, HistAl, Vulg, Modrz, JanStat, JanPrzyw; captivus Miech, Vulg, PolAnt, JanStat; comprehensus Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; deprehensus Mącz, Vulg, JanStat, Cn; apprehensus, traditus PolAnt, Vulg; captivatus Miech; clausus, compertus, prehensus, retractus Mącz; detentus JanStat; exceptus, potitus Cn (519): BielŻyw 14, 80; wſzakoż go Thatarzy teraz zową Sach met, iakoby męcżony Achmet, bowiem od Litwy poimany ſiedział długo w więżieniu w kownie. MiechGlab 30, 32,45; ysz thymy czassy Tatarowie Byalogroczczi braly w pansthwie v: c : m: y ſſą gromyeny ſſą thesz nyechtorzy poymany. LibLeg 9/54; HistAl D8, F7v; KrowObr 38v, Ss3, Tt2v; Od miecżá vmrze Ieroboám/ á lud Iſráelſki poimány będąc záprowádzi ſie z źiemie ſwoiey. Leop Am 7/11, *B2, 4.Esdr 5/1, Iudith 5/28, Am 7/17, 1.Mach 5/26; Ale gdyby [kto] zá gránicami był poyman w nieprzyiaćielſkiey ziemi/ y ſzkody/ y więzienie winniſmy nágrodźić. UstPraw D3, D3; LIzymach ná Getyki bez wſzelkiey przycżyny/ Podnioſł walkę/ y ciągnął ná nie bez wſzey winy. Poráżon y poiman/ do Krolá przywiedzyon RejZwierz 12v; [Gieraldus] TEn kiedy był poiman od Krolá Ruffiná/ Rzekł/ z nieſzcęſciać przypádłá ná mię tá przycżyná. RejZwierz 19v, 5v; Dla grzechu vſt ich/ y dla ſłowá warg ich/ będą poimáni z hárdoſćią ſwoią dla złorzeczeńſtwá y dla kłamſtwá ktore opowiedáią. BibRadz Ps 58/13, Gen 14/14, Ez 10 arg, 21/23, I 446, Bar 6/1, Act 23/26; Był [cesarz Maksymilian] poiman od Brugińſkich mieſzcżan we Flándryey z nawodu krolá Fráncuſkiego/ wſzákże potym puſzcżon BielKron 190; Proſząc przytym pilnie/ áby też waſzá N.C.M. poimáne Turki ku ich nabożeńſtwu wolno puśćić racżył. BielKron 332; Látá 1382. Iágiełło kſyążę Litewskie y z máćierzą przez Keyſtutá ſtryá był poiman. BielKron 379v; Potkali ſie [nasi, ij. Polacy] z Moſkwą/ y poráźili Moſkwę ná głowę/ gdźie Cżeladyn Hethman ich poiman y wiele inych. BielKron 429, 11v [2 r.], 43, 57v, 95, 95v (114); Venire in manus, Być poyman Mącz 209a; Retracti fugitivi dicuntur cum reprehenduntur, Zádzierżeni/ poymáni. Mącz 462b, 56b; Y vyrzałem beſtią y krole zyemſkie/ á oni ſie zgromádzili z zaſtępy ſwemi ná walkę z onym co ſiedzyał ná białym koniu/ y z vfem iego. Y poimána ieſt beſtia/ y z nią ſkáżony prorok RejAp 162v, 163v [2 r.], Ee4v; GórnDworz Y7v; Bo idzie nań/ na Bawel burzyćiel/ y poimáni mocarze iego/ połamáły ſię łuki iych BudBib Ier 51/56, Is 8/15, Ier 6/11, Ez 21/28[23]; CzechRozm 117; PaprPan Hh4v; SkarJedn 137, 322; kilká głow ieſt przedſię Zábitych/ ten ſam ieden tylko poimány/ Ná probie to powiedział że [...] KochOdpr D3; Gebunden werden. Związąn być. Poymąn być. Ligari. Vinciri. Calag 215b; Tamże Abedechaluam y Anániaſz Kapłáni kośćiołá iego/ iuſz ſtárzy/ będąc znim záráz poimani/ zabici ſą. SkarŻyw 305, 162, 320, 328 marg, 393, 473, 537, 546; Támże Iurgi Syn Swántoſłáwow mężnie ſię broniąc był rániony/ y poimány/ á do Skirgáyłá przywiedziony StryjKron 477, 156, 175, 235, 260, 320 (32); KochWz 136; Snać zeby yci zMaximilianem przednieyszy Polacy mieli bydz poimani, ale iz nic pewnego iescze nie mąmy prozno to twierdzić ActReg 61, 54; gdy był [Agezylaus] poimány od ſtoiących y związány do Krolá przywiedziony/ gdzie ná ten cżás Krol wedle obycżáiu Pogáńſkiego miał ofiárować ofiárę v Ołtarza Słońcu. Phil C4, K2; WujNT Act 23/27, Apoc 19/20.

poimany o co (5): BielKron 199v, 357, 375v; Iáko Duch S. náucza o wiárę poimánych. WujNT 248 marg, Yyyyy2v.

poimany na czym (7): Niewiáſtę ná cudzołoſtwie poimáną/ piſząc ná ziemi/ wybawia. WujNT Ioann 8 arg, Ioann 8/3, przedm 37, s. 341.

W połączeniach szeregowych (7): Leop Is 28/13; BielKron 275, 380; Miserandum in modum milites populi Romani capti, necati, deserti, dissipati sunt, Bárzo mizernie służebny lud ludu Rzimskiego poymány/ pobity/ opuſzczony y roſproſzony yeſt. Mącz 224d; SkarŻyw 502, 528; ActReg 13.

W porównaniach (2): Leop Gen 31/26; Ktorych [Węgrów] gdy bym ia miał bydź ſługą ręką dánym Iużbym v nich był iáko więźnem [!] poimánym. CzahTr Iv.

W charakterystycznych połączeniach: poiman(y) o naukę, o wiarę [jaką, czyją] (4); na cudzołostwie poimany (4); w nieprawości poiman; poiman(y,-i) i w więzieniu chowan, z dan(y) do więzienia (2), i (a) osadzon (wsadzon) ([gdzie]) (5), i pobity (zabity) (2), i (a) porażon (7), i posłań [dokąd], i pościnani (ścięt) (3), i (a) przywiedzion (zawiedzion(y)) [dokąd] (7), i skażon(y) (2), i spalon, i związan(y) (2).

Wyrażenia: »w bitwie, w potkaniu poiman(y)« = in conflictu captus JanStat, JanPrzyw [szyk 9:2] (9:2): gdzież w bitwie wielkiey Mſciſław kxiądz Kijowſki y kxiądz Cżyrnieowſki byli poimani [plurimaque caede per acta ... captivantur] MiechGlab 3; abiſczie wipvſczyly dwv wyeſzny czo ſą woberthinſkiey bytwye poymany na waſchim zamkv olſtynye LibLeg 10/123v, 11/47v; LeszczRzecz A6; Kieyſtut od Polakow poiman w bitwie. StryjKron 437 marg, 443, 467, 497; Phil R2; SarnStat 451, 883.

»chytrością, fortelem poiman« (1:1): Potym od brátá Konrádá thakież chytrośćią był poiman/ nie puſzcżon áż biſkupowi wroćił ſummę. BielKron 362; kthory [Attilius Regulus] będąc naywyſzſzą Rádą Rzymſką/ w Afryce przez zdrádę forthelem był poiman/ cżáſu Hetmáńſtwá Hámilkárá Oycá Hánnibalowego. Phil O3.

»gwałtem poimany« (1): nie ták iáko Krolowie á Pánowie inych narodow/ z ktorych iedni ábo od ſwoich/ ábo od poſtronnych ludźi byłi [!] wygnáni/ drudzy gwałtem á zbroyną ręką poimáni [vi capti et armis] ModrzBaz [16].

»w łańcuch poimany« (1): Catenatus – W łańcuch poimany. Calep 172a.

»poimany w niewolą« (2): BibRadz 3.Reg 8/50; Neemiaſz będąc poimány w niewolą Bábilońſką/ vtráćiwſzy z ludem ſwoim oyczyznę miłą/ od nieprzyiaćioł zburzoną: do tákiego ſzczęśćia przyſzedł/ iż [...] SkarKazSej 668a.

[»poimany prawem wojennym«: á zwłaſzcżá ieſliże poimánym [lege: poimany] práwem woiennym/ dárowány będąc żywotem/ wzyęty będzye w niewolą/ tedy [...] GilPos 144.]

»w ręce [czyje] poiman« (1): A wſſyſtkie żony twoie/ y ſynowie twoi/ będą wywiedzeni do Cháldeycżykow: y nie vydzieſz ręki ich/ ále w ręce Krolá Bábilońſkiego poiman będzieſz [manu regis ... capieris] Leop Ier 38/23.

»do więzienia poimany« (1): Y náwrocą ſie do ciebie cáłym ſercem y zupełną duſzą ſwoią w źiemi nieprzyiaćioł od ktorych ſą do więźienia poimáni [coram eis qui captivos duxerunt eos] BibRadz 3.Reg 8/48.

»poimany więzień« (1): V Rzymiánow dawnych wolność daná poimánemu więźniowi/ byłá nienáruſzona PowodPr 17.

»zbrojną ręką poimany« (1): ModrzBaz [16] cf »gwałtem poimany«.

»zdradą, przez zdradę poiman(y)« [szyk 2:1] (2:1): Tegoż też nad ſobą doznał on ſławny Konon Hetman Athenieńſki/ ktory był zdrádą od Perſow poimány y do więzienia dány. Phil H2, F4, O3.

»poiman złym poimanim« (1): áby [papież] miáł żywot vtráćić álbo tzłonek/ álbo poiman być/ złym poimánim. KrowObr 127v.

»żywo poiman(y)« (2): BielKron 240v; Gdy tedy z obu ſtron mieli co cżynić: wſzyſcy zbići ſą/ miáſto ſpalone/ y Krol żywo poimány ieſt. SkarŻyw 502.

Szeregi: »poimany i w niewolą wzięt (a. zawiedziony)« (2): WerGośc 213; Dopiérom poimána/ y w niewolą wźiętá/ Dopiéro włożoné ſą ná mé nogi pętá. GórnTroas 65.

»poimany albo zatrzymany« = captus vel (et) detentus JanPrzyw (3): [jeśli] niktórzy z nich w tymże potkániu będą poymáni: álbo zátrzymáni/ álbo y ſzkody bądź máłé bądź wielkié podéymą w rzeczách y oſobách/ tedy im to doſtátecznie nágrodźimy. SarnStat 135 [idem (2)] 451, 883.

W przen (3):
Wyrażenie: »ręką [= zbrojnie] poimany« (3): vkázályſie grzechy wáſſe we wſſyſthkich myſlach wáſſych: mowię że zá to żeśćie wſpomnieli/ ręką będziećie poimáni [manu capiemini]. Leop Ez 21/29; BibRadz Ez 21/24[29]; BudBib Ez 21/29.
Przen (23): Leop Ier 50/24; Duſzá moiá prawie iuż byłá bliſką śmierći. Zdrowie moię tużći iuż było nád grobem. Ze wſząd mię trzymáły poimánego [circumdederunt me undique]/ á nie był nikt coby mię był rátował BibRadz Eccli 51/10[7]; BudBib b3v; Zbroie walki náſzey nie ſą ćieleſne/ ále z Bogá mocne/ ku podwroceniu mieyſc obronnych/ ktorymi rády podwrácamy/ y wſzelką wyſokość podnoſzącą ſię przećiw poznániu Bożemu/ y poimáną wiedźiemy wſzelką dumę ku poſłuſzeńſtwu Chriſtuſowemu CzechEp 99 [idem NiemObr]; A ták to złodźiey ieſt/ ktory nie przez piſmá wchodźi do owcżárniey owiec: y tákże przez nie bywa poiman. CzechEp 135; NiemObr 19; OrzJan 132; Przetoż pobił ich lew z láſá: wilk pod wiecżor ſplądrował ich: y leopard cżuły (przypadnie) ná miáſtá ich/ káżdy z nich kto wynidźie będźie poimány: Gdyż rozmnożyły ſie w nich Bogu wiáry złamánie PowodPr 8.

poimany czym (1): A ieſlić rozum co thákowego z Filozofiiey ludzkiey poduſzcża/ ma záiſthe słowem Bożym być poimány/ á nie rozumem prawdá ma być przewroconá. GrzegRóżn K2v.

Szereg: »uwiedziony i poimany« (1): Aby ći/ ktorzyby od fałfzu/ vſtaw/ mow/ świádectw y mniemánia fałſzywego vwiedźieni y poimáni byli/ przez prawdę záś zbáwienną/ z onego poimánia y niewoley mogli być oſwobodzeni CzechEp 5.
a) Usidlony miłością [w tym: czym (2)] (5): Y doznałem iż niewiáſtá gorſzcżeyſza ieſt niżli ſmierć/ ábowiem ſerce iey ieſt iáko śieći y sidłá/ á ręká iey iáko zwiąſki Cżłowiek cnotliwy vydźie od niey/ ale grzeſzny będźie od niey poiman. BibRadz Eccle 7/27 [przeklad tego samego tekstu BielKron]; Nie miey thowárzyſtwá częſtego z śpiewaczą/ byś ſnadź nie był poiman chytrośćiámi iey [ne forte capiaris in exercitiis eius] BibRadz Eccli 9/4; BielKron 81; BudBib Eccli 9/4.

W przeciwstawieniu: »wyzwolon ... poiman« (1): Kto dobry przed Bogiem będzie wyzwolon od niey [niewiasty]/ lecż grzeſznik będzie poiman od niey [bonus coram Deo evadet ab illa et peccans capietur ab ea]. BudBib Eccle 7/26[27].

b) O szatanie i grzechu (4): BudNT 2.Tim 2/26; áby ſię vpámiętáli z śideł dyabelſkich/ od ktorego ſą poimáni ku czynieniu woli iego. WujNT 2.Tim 2/26.
Wyrażenia: »poimany w grzechach« (1): iż walczy przećiwko Ieruzálem miáſtu Bożemu/ y ſtára ſię lud Boży zátrzymáć poimány w grzechách WujNT 838.

»w sidle poimany« (1): Aby wybáwieni będąc z śidła cżártowſkiego/ w ktorym ſą poimáni [Et resipiscant a diaboli lagueo, capti detenti ab ipso]/ obacżyli ſię ku cżynieniu woley iego. BibRadz 2.Tim 2/26; BudNT 2.Tim 2/26.

c) O duszach przebywających w otchłani (4): To ieſt, duſze świętych, ktore były w piekle poimáne, z ſobą do niebá záprowádził. WujNT 674 marg.
Wyrażenie: »poimany(-e) jeniec (a. jeństwo), więzień« [szyk 2:1] (2:1): á przy ſwym w niebo wſtąpieniu Oycow świętych poimáne ieńſtwo/ [...] z tryumphem do niebá z ſobą prowádząc LatHar 680; Dla tego mowi: Wſtąpiwſzy ná wyſokość/ wiodł więźienie [!] poimáne [captivam duxit captivitatem] WujNT Eph 4/8; SkarKaz 635a.
α. W funkcji rzeczownika: jeniec, niewolnik, więzień (21): thamże gdy była bithwa wſzytko ono mnoſtwo poimanych rozbiegło ſie i pouciekało do laſſow bliſkich MiechGlab 7; tich woyſko moye dogonywſzi pobyło, y kylka tiſſyacz poymanich do mnie prziwiedly. LibLeg 10/147; Y wywiodę poimáne [redire faciam captivitatem] z Iudy y poimáne z Izráela/ á pobuduię ie iáko y przed tym. BibRadz Ier 32/44, 33/7; poległo tám naſzych niemáło/ á poimánych trzy ſtá. BielKron 391v, 124, 227, 252v, 256 marg, 308 (9); StryjKron 492, 772; ták ſie ſam dla śiebie/ iáko y dla ſwoich od więźniów bał/ gdy ſwych nie ták wiele bylo/ coby poimáne wiéść mogli. OrzJan 41, 41 [2 r.].
Przen: O niewoli szatana i grzechów (2): Iż dla tego Duch s. oſtał nádemną [nad Chrystusem]/ á ná to pomázał mię/ [...] ábych lecżył ſercá ſkruſzone/ á poimánym ábych opowiedał wyzwolenie ich. RejPos 293, 244v.
a. Zaaresztowany, zatrzymany z mocy prawa [w tym: o Chrystusie (16)] (219): abi roſkazal pylnoſcz vczinycz ze bi czy lothrowye kthorzi ſzye thego wazily poymany bicz mogły LibLeg 11/161, 7/33; plachtą y Gieſzlko ſſam vkradl, a rąbek mv podal Sobyech kthori theſz thu ſzyedzi pogimany LibMal 1549/148; Item zeznał yſch wyedzyal ze ſkora skthorą yeſth pogiman bila vkradziona przeſz Maczieya Woythka LibMal 1550/151v; wkonynye v kvyaviny wſtodolye na przedmyeſczyv lyeząncz Staniſlawem strichem ad cuius instanciam yeſth pogimana LibMal 1552/169v, 1543/69, 75v, 76, 1544/87v, 1546/111 (38); MurzNT Mar 1/14; Abowiem ieſli by ſye złoczyńcá mocnie á gwałtownie bronił/ czyniąc ſługam gwałt/ á nie mogł by być poiman: thedy [...] GroicPorz mm2, r2, ee2v, ii3, ii3v [2 r.], kk2v, oo4; Leop Ez 33/6, Act 21 arg; Złodzyey ten co ogniem pali/ łupieſzczá/ gwałtownik białych głow/ może być wſzędzye poiman. UstPraw 13, E3v, F4 [2 r.], I3, I4 [3 r.]; BibRadz Ier 37 arg; S tey przycżyny Ruśinowſka poimaná/ y obieſzona w męſzcżyńſkim vbraniu BielKron 402v, 106, 119v, 141v, 143 [2 r.], 212 (10); Depraehendi pro moecho, Być poyman miáſto cudzołożniká. Mącz 318b, 279a; CzechRozm 202; A niechſię ćieſzy przykłádem Chriſtuſá Páná náſzego/ ktory będąc naniewinnieyſzy/ poiman był od roty żołnierzow ModrzBaz 85v, 85, 85v; Poimány ieſt w Ephezie Ian ś. Ewánieliſtá SkarŻyw [407], 40, 68 marg, 74 marg, 152, 211 (10); CzechEp 246; WerGośc 256; GórnRozm C, H3v; ActReg 17; O Pánie IEzu Chryſte/ [...] ktoryś w nocy od Zydow/ popędliwie ná ćię ſię tárgáiących/ był poimány LatHar 304, 304; WujNT Matth 4/12, 13 arg, Act 5 arg, s. 514, Aaaaaa3v; áby [tułający się] przez Stároſty/ y ich Podſtárośćie/ tákże przez vrząd miaſt y miáſteczek/ do których przydą/ byli imáni: á poymáni/ áby ná roboty byli obrácáni SarnStat 521; A żywot poymánégo bánnitá ná łáſce Królewſkiéy záwiſnie. SarnStat 549; któréy winy [mężobójstwa] ieſliby nie zápłáćił/ á będźie poyman/ ná gárdle ma bydź karan. SarnStat 654, 156, 218, 447 [2 r.], 503 [3 r.], 504 [2 r.] (23); Sámy mężoboyſtwá/ y krwie ſąśiedzkiey vſtáwiczne bez karnośći roźlewánia/ potępić to kroleſtwo mogą. w ktorym mężoboycá/ rozboynik/ náiezdnik domowy zábiwſzy iednego/ y drugiego/ y dźieśiątego/ nie może być nigdy poiman/ y práwá ſię nie boi SkarKazSej 704a; KlonWor 42.

poimany dla czego [= z jakiegoś powodu] (1): A tho stad ze Rayeczky bądacz dlya zlodzieyſtwa pogimanym, dopyro rzeczi thakowe przeczy w ym zeznawa LibMal 1548/144v.

poiman(y) o co (15): Staniſlaw Zglvchowa o kradzieczthwo pogymani LibMal 1543/74; Iacub syn Gabrielów sdolſka o Napiſſanye liſthu falſchiuego pogimani dobrowolnye przed vrządem wiznall Iſch [...] LibMal 1551/159v; pogiman yeſth o tho ze wydawali groſche pozlocziſte za prawe zlothe. LibMal 1553/178, 1543/76, 1548/142, 143v, 144, 1552/171; GroicPorz v4v; Vſtáwiliſmy/ iż gdyby w ktorymkolwiek mieſćie był ſzláchćic poiman o iáki gwałt od mieſzczan: táki ſláchćic ná Ratuſzu ma być wſádzon. UstPraw F4; SkarŻyw 147, 305; SarnStat 503 [2 r.]; SkarKaz 8a.

poiman(y) na czym (17): LibMal 1551/161; ZLodźieyſtwo ieſt dwoiákie/ Iáwne y Táiemne. Iáwne/ gdy złodźiey ná złodźieyſtwie álbo ná onym mieyſthcu gdźie kradł będźie poimány GroicPorz ii4v, ii4; Manifestus. Manifestarius fur, Ná yáwnym złodzieyſtwie poymány/ złodziey. Mącz 208a, 317d, 318b; WujJud 89v; Wſzákże tákowégo człowieká/ który ná złodźieyſtwie/ álbo dobrowolnym mężobóyſtwie/ ná łápániu pánien/ álbo białychgłów/ ná ſpuſtoſzeniu wśi álbo ná łupieztwie był poyman/ [...] wyymuiemy [z prawa o nieosądzonych wyrokiem sądowym]. SarnStat 702, 203, 894. Cf »na świeżym złoczyństwie poiman(y)«.

poiman(y) w czym [= na czym] (5): którzy poymáni w tákowym vczynku przećiwko niemu będą świádczyć/ y nie odwoływáć álbo zeznánia ſwégo kſobie nie będą bráć/ y ták zéydą ná gárdle ſkaráni SarnStat 408; Wſzákże tego człowieka wyiąwſzy/ który [...] w puſtoſzeniu wśi/ y łupieſtwie byłby poyman SarnStat 498, 504, 961, 1241.

W połączeniach szeregowych (15): KrowObr 49v, 95v; BielKron 138v, 144; RejPos 104v; CzechRozm 236v; ArtKanc Dli; Iezu od ludźi złośliwych poimány/ zbity/ y okrutnie związány/ zmiłuy ſię. LatHar 338, 273, 289, [540]; A ieſiiby kto ránił/ ma bydź poiman/ y tákże ſądzón zá ſłuſznym ſcrutinium, y do wieże wſádzón SarnStat 128, 1172; SiebRozmyśl [A4]v; KlonWor ded **2v.

W charakterystycznych połączeniach: poimany banita; poiman(y) o gwałt (2), o kradziectwo, o krzywoprzysięstwo, o mężobojstwo, o napisanie listu fałszywego, o słowo, o wiarę, o występek, o zbrodnię i grzechy, o złą radę na krzywoprzysięstwo, o złoczyństwo, o złodziejstwo; poiman(y) na (jawnym) cudzołostwie (3), na gwałcie panieńskim, na kradziestwie, na łapaniu panien (albo białych głow) (2), na łupiestwie (2), na mężobojstwie (3), na spustoszeniu wsi (2), na uczynku (2), na (jawnym) złodziejstwie (7); poiman(y) w gwałcie (2), w łupiestwie, w pustoszeniu wsi, w uczynku.

Wyrażenia: »criminaliter, in recenti crimine poiman(y)« (1:1): ActReg 16; Ale gdźieby [...] Student [...] na kradźieſtwie/ cudzołoztwie/ gwałćie pánieńſkim/ mężobóyſtwie/ ábo in alio facto criminali, á nie cudnym był poimány/ iuż to nie Rektorów ſąd będźie/ ále táki criminaliter poimány/ będąc klerykiem do Biſkupiégo ſądu: [...] będźie odeſłan SarnStat 203.

»poimany za gorąca« = na popełnionym przestępstwie (2): TEgo Sądu trzy ſą właſnoſći przy złoczyńcy. Pierwſza/ iże poimány zá gorąca/ nie może być dan na rękoiemſtwo. GroicPorz m4v, v4v.

»niewinnie poiman« [szyk 2:1] (3): BielKron 458; Kto niewinnie będąc poyman [innocens captus]/ muśi o ſobie ſpráwę dáwáć/ niech to odpuśći Rzecżypoſpolitey/ że oná dowieduiąc ſię o wyſtępku/ toż nád nim cżyni co y nád winnym ModrzBaz 85v; Przysłał tez doniego listy co Carnkowski ad suos pisał ze niewinnie poimąn ActReg 94.

»na świeżym złoczyństwie, uczynku, złodziejstwie poiman(y)« [szyk 5:2] (3:2:2): Schimun syn Hannuſsa drapyeya [...] na ſzwyezym zlodzieyſtwye pogimany [...] dobrowolnye zeznał LibMal 1551/158, 1553/174v; Sędźiemu przy rękoiemſtwie to trzebá wiedźieć/ áby złoczyńcę ná świeżym vczynku poimánego/ ktory gárdło záſłużył/ ná rękoymie niedawał. GroicPorz c4v, m4, r4, cc2v, cc3.

»przez urząd, od urzędu, urzędnie poiman(y)« = per officium captus JanStat [szyk 8:2] (6:3:1): stymy wſchiczkymy rzeczamy y zoſthathkyem pyenyedzi yeſth pogimana wdomv theyze tho ſchewczewy pudelczevi y vrządnye pogimana LibMal 1552/170, 1548/142; UstPraw D; A ták należy to Rzecżypoſpolitey/ áby wſzytcy złocżyńcy/ od vrzędu tego mieyſcá/ gdźie ſię zbrodnia zſátáłá wnet poimáni byli [a magistratu ... mox comprehendantur] ModrzBaz 85, 84v; ActReg 18; A Ieſliby więc nieośiedli byli/ przez ón vrząd zamkowy máią bydź poymáni [per officium illud castrense comprehendantur JanStat 673]/ y do wieże wrzuceni SarnStat 499, 16, 503, 833.

Szeregi: »poiman i w więzieniu dzierżan (a. trzyman)« (3): tedy tákowy kmieć ma bydź poyman/ y w więźieniu dźierżan [debet mancipari et vinculis detineri JanStat 51] áż do ſłuſznéy zapłáty winy. SarnStat 925, 128, 385.

»poiman(y), (i) do urzędu (od)dan(y) (a. przywiedziony)« (9): Hannuſch fechter czyeſzlya na yawnym y zwyezym [lege: świeżym] czudzoloſthwye pogimany y przeſz Walthina Rell kuſznyerza zbrunowa do vrząndu dany dobrowolnye zeznał LibMal 1551/161; Anna Zalczbornowna na ſzwyezym zlodzyeyſthwye pogimana y zliczem do vrzendu prziwyedziona dobrowolnye zeznała. LibMal 1553/174v, 1548/138v, 1550/151v, 153v, 1551/163, 165, 1553/175, 176.

»poiman(y), (i) (o)sądzon« (3): Spoſob odwodu y pokonánia ná Gorącym Práwie. NA tym Sądźie złoczyńcá ná świeżym vczynku poimány/ zárázem bywa ſądzon. GroicPorz m4; SarnStat 128; A gdy tá rzecż do vſzu Senatorſkich doſzłá/ Zle Pleminiuſowi oná cauſsa [złupienie kościoła Prozerpiny] poſzła. Poiman y oſądzon/ y vmárł w ćiemnicy KlonWor 10. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poiman a prawem pokonan« (1): Kto cżyiemu domowi ogniem odpowieda/ ſkoro będźie poiman á práwem pokonan [comprehensus et convictus]/ wnet bywa ná gárdle karan ModrzBaz 81.

»poiman(y) a (i) (s)karan(y)« (3): LibLeg 11/136; by tęn był zbrodźień po pierwſzem mężoboyſtwie poiman y ſkaran. GórnRozm Cv; SarnStat 1113. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ugonion a poiman« (1): Item Ieſlyby ktho koczował gwalthem albo yakiem kolvyek obyczayem yakiego czlovyeka oſziadlego abo nyeoſzyadlego s Corvny do voyevoczsthwa albo s voyevoczsthwa do Corvny wzyancz, yſz by vgonyon apoyyman bil LibLeg 6/117v.

»poiman i zabran« (1): yeſlibi thakowi byl nalyezion thedi ma bicz poyman, y zabran ze wſchitkimi rzeczamy. MetrKor 40/825.

»zachwycon i poiman« (1): lyecz kthemu prziſcz nyemogl, dlya thego yſz przeſz thegoſz katha thamze na gorze yeſth zachwiczon y pogiman LibMal 1550/151.

α. W funkcji rzeczownika (10): iże poimány nie może przeć ſwego vczynku GroicPorz m4v; Leop Lev 25 arg; Zá co ſrodze bárzo poimáne bić kazano/ y zmęcżone poſłano do Tárácyny SkarŻyw 437; Od powiedział PPodskarbi inSenatu odwu Poimanych przyktorych signa naleziono. ze monetę robili fałszywą ActReg 25, 168; áby ná roboty byli obrácáni/ ták długo/ áżby pan onégo poymánégo álbo poymánych/ dowiedźiawſzy ſie o nich/ vpominał ſie ich. SarnStat 521, 218, 504 [2 r.].
b. O okręcie nieprzyjacielskim: wzięty na hol przez zdobywców (1): Zagel y ſtyr vtrącon: nawá vſtrzelána. Ná koniec/ gdy iuż miáłá tonąć/ poimána. KochPam 86.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Compraehensus, Oſięgniony/ poymány/ vłápiony/ poſięgniony Mącz 318a.

Synonimy: 1. ukradziony, wzięty, zabrany; 3. jęt, wzięty, zabrany, zniewolony; a. arestowany, pobrany, pogarnion, zatrzymany; α. braniec, jęciec, niewolnik, więzień.

Cf NIEPOIMANY, POIMAĆ, POIMANIEC

SBu