[zaloguj się]
[pdf]

POKARM (911) sb m

o jasne; -kårm (216), -karm (2); -kårm : -karm Leop (16:1), Mącz (13:1); -karm- (385), -kårm- (10); -kårm- Calag, WysKaz, KmitaSpit; -karm- : -kårm- BibRadz (24:1), BielKron (7:1), Mącz (7:1); KuczbKat (13:1), LatHar (20:1), WujNT (53:1), SarnStat (1:1).

Fleksja
sg pl
N pokarm pokarmy
G pokarmu pokarmów
D pokarmu, pokarmowi pokarm(o)m, pokarmum, pokarm(a)m
A pokårm pokarmy
I pokarmem pokarmy, pokarmami
L pokarmie pokarmiéch, pokarmach
V pokårm

sg N pokarm (172). ◊ G pokarmu (175). ◊ D pokarmu (13), pokarmowi (10); -u PowUrb, MiechGlab, LubPs, Leop, BielKron (3), BiałKat, GrabowSet; -owi RejPs, KrowObr, BibRadz (2), Oczko, LatHar; -u : -owi FalZioł (2:3), GlabGad (2:3). ◊ A pokårm (170). ◊ I pokarmem (115); -em (12), -(e)m (103). ◊ L pokarmie (12). ◊ V pokårm (1). ◊ pl N pokarmy (27). ◊ G pokarmów (125); -ów (5) Mącz (2), Oczko, GosłCast, też SienLek, -ow (2) OpecŻyw, MurzNT, -(o)w (118). ◊ D pokarm(o)m (3), pokarmum (1), pokarm(a)m (1) FalZioł; -(o)m ModrzBaz, WujNT; -(o)m : -um GlabGad (1:1). ◊ A pokarmy (46). ◊ I pokarmy (19), pokarmami (2); -y : -ami SienLek (1:1), WujJud (1:1). ◊ L pokarmiéch (14) FalZioł, SeklWyzn, KromRozm I, Leop, BibRadz (2), SienLek, ModrzBaz (3), LatHar, WujNT (3), pokarmach (5) GlabGad, MurzNT, CzechRozm, SkarŻyw, CzechEp; -éch (1), -(e)ch (13); -ach (3) CzechRozm, SkarŻyw, CzechEp, -åch (1) MurzNT, -(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Jedzenie, pożywienie; posiłek; cibus Murm, HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; esca Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; nutrimentum BartBydg, Mącz, Cn; pastus BartBydg, Modrz, Cn; cibarium HistAl, Vulg, Calep; alimentum HistAl, PolAnt, JanStat; panis PolAnt, Vulg; edulium Mącz, Calep; pabulum, pascua BartBydg; victus Miech; mensa PolAnt; edile (edule), epulae, ferculum Calep; alimonia JanStat; cibatus, copiae, focula, forbea, res cibi Cn (911): Wrocili ſie anieli/ a na goleé ziemi pokárm królowi niebieſkiemu polożyli. OpecŻyw 38v; PatKaz III 113, 142v, 143; Murm 56, 157 [2 r.]; HistJóz A4v, Cv, C2; Pabulum, pastus, potrava, pascua, nutrimentum, pokarm, pycza BartBydg 105, 108b; Paſternak domowy więczey ſie godzi ku pokarmam niżli ku lekarſtwam FalZioł I 105b; Kwaſne pomagrany [...] niedopuſzcżaią pokarmowi kazić ſie j prochnieć w żołądku. FalZioł III 23a; PSzenicza według Iſaka ieſt pokarm cżłowiekowi godny y pryrodzeniu [!] Cżłowiecżemu podobny FalZioł III 25a; [dym gagatkowy] Zołądek wſpomaga gdi pokarmu przijąć nie chcze. FalZioł IV 53c, I 41d, 42d, 62c, 77d, 110d (27); BielŻyw 70; Zołądek mocny więcey pokarmu żąda, wſzakoż dłużey może łacżnienie ſcirpieć y więcey ſie może poſcić GlabGad E7v; cżłowiek przez pokarmu może być żyw [...] do dziewiątego dnia GlabGad F4v; Smażone mięſo barzo ieſt nie zdrowe [...], bowiem ſie ono wyſkwarzy tak iż tam nie zoſtanie żadna wilgota ani właſna ani też zewnętrzna, tilko ſam pokarm ſuchy przyrodzeniu przeciwny GlabGad H3, A4, C4v, C6, Dv, E2 (75); WróbŻołt R3; RejPs 63v, 87, 115; Roznoſć pokarmow/ ktorego dnia czo mamy ieſć tacż nie ieſt w piſmie opiſana SeklWyzn Fv, Fv; SeklKat V2v, Y; Thák wiele ieſz y pijeſz iż żołądek wielkoſcią pokármow obciążony [stomachus nimia perturbatione concussus] w rozmáitoſć niemocy wpada HistAl I8v, G6, K8; KromRozm I N2v; MurzNT 23v marg, 67v marg; Wſzytki ty rzecży ſtworzone przez cie Páná możnego/ Ni ſkąd inąd nie cżekáią pokármow cżáſu ſwego/ Iedno od ciebie LubPs X6, R6v [2 r.]; Pan Kryſtus żádnemu ſtanowi nie bronił małżeńſtwá áni pokármow KrowObr 11v, 11v, 99v, 126v, 185v, 225; Wnoście wſſeláką dzieſięćinę do ſthodoły moiey: á niech będzie pokarm w domu moim Leop Mal 3/10, Deut 2/6, 18/8, Prov 13/23, Dan 14/10, 13 (10); BibRadz Iudic 14/14, I 281b marg, Mar 8/3, Rom 14/15, 20 (8); BielKron 31, 51v [2 r.], 85, 141v; Mącz 9b, 164d, 194c, 265a [2 r.]; Zálecánie Potraw godnych ku záchowániu zdrowia: także też y nágánienie pokármow zdrowiu ſzkodzących. SienLek 6, 3, 3v [2 r.], 4v, 6, 6v (11); RejPos 127 [2 r.], 157v, 181, 185v, 217, 331v, 345v; RejPosWiecz2 91 marg; Azaſz duſzá nie ieſt waźnieyſza [!] niſz pokarm? GrzegŚm 27; Bo to rzecż pewna/ iáko ciáłom vmárłym pokarm przyrodzony nic niepomaga/ ták też duſzy Ciáło Páńſkie pożytecżne być niemoże/ ktora wedle duchá nieżyie. KuczbKat 180, 170, 171, 180, 405; TEŻ gdy ſie iuż imie dziecię ieść/ trzebá mu y pokármy rozeznawáć według przyrodzenia iego. RejZwierc 6v, 6v, 60; WujJud 190, 197, 198, 257v; WujJudConf 190, 255v; BudBib Eccli 14/17, Dan 4/12; nieiednákie pokármy káżdemu ćiáłu służą/ á ktore iednemu ćiáłu zdrowe bywáią/ te drugiemu ſzkodzą ModrzBaz 45, 45, 53, 113v; Oczko 18v, 25 [2 r.]; KochPs 115; (marg) Otruć go [św. Benedykta] chćieli zli zakonnicy. (–) y w winie mu iad przy ſtole przy zwycżáynych pokármách podáli. SkarŻyw 249; Drugdy [św. Maryja] długo w milcżeniu y bez wſzego pokármu/ zoſtawáłá SkarŻyw 580, 362, 393 [2 r.]; Brátá Oherá do Zamku poimano/ Ktory potym dziwnie vćiekł/ y był ná drodze dzieſięć dni bez pokármu. StryjKron 320; KochTarn 77; ArtKanc T10; Calep 192a, b, 278a, 318b, 349a (15); W iákiey teſkniey małżonká pocżćiwa/ Po nowym ſwoim oblubieńcu bywa/ [...] Ani tám pokarm cżáſu ſwego/ áni Sen wdźięcżny/ tylko zálewa ſie łzámi GrochKal 12; Pokoiu/ dźień moy/ nie ma/ od ćięſzkośći/ Od pokármow ſą prozne vſtá moie GrabowSet K3; LatHar 56, 193; Nie mamy więcey tylko pięćioro chlebá/ á dwie rybie: chybábyſmy ſzedſzy kupili pokármow ná ten lud wſzytek. WujNT Luc 9/13; ábo iż po Zydowſku wſzelki pokarm názywáią chlebem. WujNT 604, Matth 6/25, s. 64 [2 r.], Luc 3/11, s. 440, Act 14/16 (21); Záłował ſię człowiek/ iż ſię pokármem ſkáźił/ y w iedzeniu náturę ſwoię zepſował SkarKaz 488b, 121b, 488b marg.

pokarm czego (2): [gruszki] każdego cżaſu mogą być iedzony/ bo gich pokarm ieſt pożytecżny FalZioł III 23d; iż oni wſzyścy Zydowie iedli tenże pokarm oney mánny WujNT 602.

pokarm z czego [w tym: uczyniony z czego (2)] (3): Azali by był kto ták ſſalony áby rozumiał iż Bog potrzebuie pokarmu z mięſá vczynionego/ álbo pićia ze krwie. RejPs 75; Farinaceus cibus, Pokarm z mąki. Mącz 118a; Calep 949a.

pokarm komu, czemu (7): LubPs R6; Pokármy dzyeciom iákie. RejZwierc 6v marg, Bbb; [żurawie mówią:] Ale iákie nas krzywdy od nich [pigmejów] potykáły/ Dźieći/ gniazdá/ y gołe iáycá doznáwáły. Myſmy im ſą pokarmem/ oni żywi námi KmitaSpit B4v. Cf »pokarm ciału«, Wyrażenia przyimkowe.

pokarm czyj [w tym: pron poss (18), G pron (15), ai poss (1)] (34): botz on [Jan] má odzienié z wloſow wielblądowych/ iego pokárm był miod leſny OpecŻyw 47v; pokarm yey był ktory uyączey naturą yey umorzycz myal nyſzly poſylycz PatKaz III 147; TarDuch A7; FalZioł V 15; DLa wyrozumienia lepſzego wiele rzecżi tu wypiſanich potrzeba wiedzieć iż pokarm cłowiecży [!] przemienia ſie we cżtirzi wilgotnoſci. GlabGad E2; WróbŻołt 64/10; A ſnadz ieſſcze miáſto iákiey poćiechy podáli mi żołć miáſto pokármu mego RejPs 101, 120, 148, 148v; I tak to rozvmiem/ że więczei grzeſzy przeciw panv bogv/ ten ktory/ pokarmy ſwymi naznacżonymi/ cżyni obżarſtwo/ niemiernie ich pożywaiącz/ albo opilſtwo/ niźli ten/ ktory ie to czo ma/ miernie a zdobrym ſvmnieniem SeklWyzn Fv; KromRozm III K6v; LubPs Q; Leop Iudith 12/9, Iob 30/5, Ps 64/10, 144/15; Pokarm iego odmieni ſie we wnętrznoſćiách iego w żołć Aſpidową. BibRadz Iob 20/14, Iob 20/23, Prov 9/2, I 436b marg, Rom 14/15; BielKron 137; RejPosWiecz2 91; BudBib Ps 68/21[22]; Niechże im téż ich pokarm kośćią w gárdle ſtánie KochPs 101; iárzyny tylo bez oleiu były ich pokármem SkarŻyw 224, 580 marg; ArtKanc T10v; WujNT Matth 3/4, Rom 15/15; SkarKazSej 665a. Cf ku pokarmu czyjemu.

pokarm czyj [= dla kogo przeznaczony; w tym: G sb (5), pron poss (1)] (6): Ta małżowina/ iefth pokarm ſamych panow/ bo iey radcżey pożywaią niżli infzych rib. FalZioł IV 38a; [Sum] Ieſt pokarm vbogich, ktorego maſz pożywać z chrzanem, albo z cżoſnkiem/ albo z gorcżyczą FalZioł IV 43c, IV 37c, 42d, 43a; Pappa, Pápu dźiecięce/ pápká/ pokarm dźiecięcy. Mącz 276c.

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym określającym rodzaj pokarmu (3): Cżternaſta przycżyna nie łacznego rodzenia/ iedzenie brzemienney paniey/ ktora ieſt bliſkiego zlężenia/ wyſuſzaiączych/ kwaſnych y oczcianych pokarmow FalZioł V 18a; WróbŻołt 13/4; Wznawiamy ſobie tym rownym mięśnych pokarmow vięćiem/ żáłoſny pogrzeb Páńſki/ y płácż Apoſtolſki LatHar 125.

W połączeniach szeregowych (18): FalZioł V 68v; SeklWyzn f2; iż przeſto ſlowo chleb zamykaią ſię wſziſtki rzeczy ktorych nam potrzeba na tym ſwiecie/ iako ieſt pokarm/ pycie/ odzienie/ ymienie/ zona/ dziatki/ dobrzy przełozeny ſąſiedzy y ine rzeczy ktorich potrzebuiem SeklKat S3v; BibRadz Hebr 9/10; BielKron 1v; Abowiem zbytny pokarm y picie/ y ſpania okwitſze/ z wyczayu a znałogu więcey pochodzą KwiatKsiąż Dv; Tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu, Trzemi rzeczámi żywot wſzech zwierząt bywa záchowan/ Pokármem/ Pićiem y Tchem. Mącz 408c, 52c; BudBib Eccli 29/26; CzechRozm 94v; Iáko wielki zbytek w pokármiech/ w ſzátách/ y we wſzelákim ſprzęćie? ModrzBaz 142, 53 [2 r.], 55v; Naprzod myſl iego tárgáć pocżęli/ tym co iuſz był opuśćił: to ieſt/ bogátą máiętnośćią/ śieroſtwem śioſtry máłey/ zacnośćią rodu/ ſławą/ pokármy roſkoſznymi. SkarŻyw 56; CzechEp 33; Záſtáwił śidłá w doſtátku/ záſtáwił w vboſtwie/ záſtáwił w pokármiech/ w napoiách/ w roſkoſzy/ w ſpániu/ w cżuynośći: Záſtáwił śidłá w ſłowie/ w vcżynku/ y po káżdey drodze náſzey. LatHar 591; WujNT Hebr 9/10.

W przeciwstawieniach: »picie ... pokarm« (3): Picie dla ſwey ſubtilnofci richley ſie ſtrawi niż pokarm ktori ieſt rzecż miąſſza y gruba. GlabGad E8, E8, F5.

»pokarm ... głod, post« (2): Nie zálecać nas pokarm Pánu Bogu/ ále poſt nas záleca SkarKaz 120b; Bo iáko ſię człowiek [...] pokármem vweſela/ ták ſię głodem záſmuca. SkarKaz 120b.

W porównaniach (8):

~ Jako comparandum (7): Y zaż potym nieuznaią wſzytcy ktorży złoſci popełniaią/ ktorzi lud moy pożiraią iako pokarm chlebowy. WróbŻołt 13/4; áby pothym thák ſie przyiáźnią nie vłowił/ iáko pokármem rybá ná wędzie. GórnDworz M2, Mm2; Bo iáko przez Swiątośći ku Zywotowi bywamy przymowáni/ ták też ymi iákoby pokármy iákimi żywiemy/ y záchowáni á zmocnieni bywamy. KuczbKat 120; ModrzBaz 45; przeto [Chrystus] obiecuie/ że tákie oſtydłe/ iáko pokarm nieſtráwny/ chce precz wyrzućić od śiebie. WujNT 848; SkarKaz 351a.

Jako comparatum (1): gdy ná to ſpomnie [lege: spomnię] nieináczey iako popioł pokarm moy mi ſmákuie RejPs 148v. ~

Fraza: »pokarm smakuje; pokarm [jakiego] smaku (a. [jakiej] smaki); smak pokarmu« [szyk zmienny] (3;2;2): GlabGad C4v; A on okázuiąc możnoſć ſwą roſkázał ſie roſtępić obłokom/ ták iż mánná iáko deſſcz pádáłá ſnich z zrozmáytem ſmákiem pokármu ktory nigdy był przed tym táki ná ziemi niewidan. RejPs 115, 148v; BibRadz Sap 16/3; Zaden ták ćiáłu pokarm nie ſmákuie/ Iáką vprzéyma duſzá roſkoſz czuie/ Gdy páná chwali KochPs 90; ſłowo Boże ieſt pokarmem duſz náſzych/ pokarm záśie nie káżdemu iednáko ſmákuie WysKaz 14; Zyy nam o Symonides/ ćiebie vkocháły/ Ná górze niedoſtępnéy/ ćiebie nápawáły Cytherides pokármem/ niepoięty ſmáki GosłCast 10.
Zwroty: »pokarm brać, wziąć; [co] w pokarmie brać; wzięcie pokarmu; pokarm wzięty« = accipere a. sumere cibum Vulg; vesci PolAnt [szyk zmienny] (8:5;1;1;1): OpecŻyw 44; Proch zſercza w pokarmie biorącz/ quartanę oddala. FalZioł IV 11c; Cżemu gdy cżas iedzenia przychodzi, cżłowiek ociężeie j ważnieiſzi bywa zaſię gdi pokarm weźmie lżeyſzy bywa, chyba iżby ſie barzo obiadł. GlabGad D3v; Cżemu chciwie żrączi richley ſie nagie [lege: naje] niż on czo potroſze pokarm bierze. GlabGad K3v, D3v, F4; Siedm theż cżłonkow cżłowieku ku żywnoſći potrzebnych/ ięzyk przez kthori pokarm bierzemy/ gardło przez kthore wpuſzcżamy/ brzuch w ktori kładziemy. KłosAlg A3v; Leop Act 2/46, 27/34; ktory [Eufamian] ná káżdy dzień miał trzy ſtoły vbogich ktorym ſam służył/ á záwżdy o godźinie dziewiątey z ludźmi nabożnymi brał pokarm w łáſce á miłośći Bożey. HistRzym 123; RejPos 283; BudBib Dan 4/12; Y obmywáiąc á zakrápiáiąc gebką [!] vſtá iego/ dał mu przenaświętſzy Sákráment y ochłodził go/ y dopiero pokarm wziął. SkarŻyw 29; Y przyſzli do domu: y zbiegłá ſię záſię rzeſza/ ták iż nie mogli y chlebá ieść (marg) brać pokarmu. Hebraiſm. (–). WujNT Mar 3/20, s. 61 marg, Act 9/19.

»brakować pokarmy(-ami); brakowanie (a. brak), przebieranie (a. obieranie) pokarmow; brakowanie, przebieranie miedzy pokarmy; przebieranie (a. obieranie) w pokarmach(-iech); pokarmy przebrane« [w tym: brakowanie i przebieranie (3)] = mactea Calep [szyk zmienny] (2;15:9;1:1;2;1): SeklWyzn f2; MurzNT 13v marg; KrowObr 242; Ale Kośćiołá Powſzechnego Rzymſkiego gánić niemaćie: ktory nie brákuie pokármámi/ iáko złemi/ co ći Heretykowie cżynili: ále ich pośćie do cżáſu zákázuie WujJud 199, b6v, 187v, 196 [2 r.], 196 żp, 196v (12); Abowiem to iácy przedśięwźięćie biorą/ áby dni niektorych náznácżonych pokármy brákuiąc/ od niektorych ſie zátrzymawſzy/ nákłádáli brzuch inemi pokármy. WujJudConf 190, 196, 198; CzechEp 410; Calep 626a; Pokármow brákowánie ábo przebieránie/ ták w ſtárym iáko y w nowym zakonie. WujNT Bbbbbb, 151 marg, 194 marg, 728 marg, 730 marg, 744 marg, Xxxxx3v; GosłCast 22.

»pokarmem, nad pokarmem brzydzić się; pokarm sobie zbrzydzić; brzydkość (a. obrzydzenie), żadliwość pokarmu« = escam obominari Vulg; fastidium cibi Calag [szyk zmienny] (3:1;1;2:1): Krew iego [zająca morskiego] gdy ią ktho pije w iakiem trunku/ tedy ſie mu tako przyda/ [...] wraczanie zbythnie krwią/ żołta niemocz/ bol w nerkach/ pot ſmierdzący/ brzytkoſć pokarmu. Gdy ten ſtruty vyzrzy riby: lęka ſie gich, á widzimu [!] ſie iakoby w gębie miał ſmrodliwą ribę/ y tako mu ſie rzyga. FalZioł IV 36c, V 35v; WróbŻołt 106/18; Wdzyęcżne pokármy ſobye duſſá ich zbrzydziłá/ A yuż ku kreſu śmyerći bárzo bliſka byłá. LubPs Y5; KrowObr 186; Leop Ps 106/18; Bowiem yako w tych ludziach znak yeſt dobrego przyrodzenia/ gdy ſię ich żołądek żadnym pokarmem niebrżidźi/ ale yakikolwiek k niemu przypada łatwie w ſię puſzcza/ y tymiſz pokarmy cżłonki wſzyſtki ożywia y pośila: także [...] KwiatKsiąż B3; Grau entfangen. Oſtudá/ zádliwość pokarmu. Capi fastidio cibi. Calag 255b.

»da(wa)ć (a. poda(wa)ć, a. rozdawać) pokarm, [co] za pokarm, ku pokarmu, na pokarm; pokarmu dodawać; pokarm dawan« = dare escam Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (25:2:2:1;1;1): PatKaz III 142v; Y dali na pokarm moy żołć/ á w pragnieniu moiem napawali mię ocztem. TarDuch A7; FalZioł V 67v; WróbŻołt 145/7; RejPs 215; SeklKat Dv, M2v; Ktory [Pan] z łáſki ſwey rozdawa pokarm y ich bydlętom/ y onym wzywáiącym go w gniazdecżkách ſwych krucżętom LubPs ff2v, Q, R3, R6 marg, Z4v, dd5v, ff, ff2; Leop Ps 144/15, 145/7; Tyś ſkruſzył głowę Lewiátánowe/ á dałeś go zá pokarm ludowi ná puſzczy mieſzkáiącemu. BibRadz Ps 73/14, Ex 23/25; y dał mu mieyſce oſobliwe ku przebywániu/ á dawał iemu pokarm káżdego dniá z ſtołu ſwego. HistRzym 124v; [Jakub] oſzył ręce ſobie w cielęcą ſkorę gdy iuż Izáák nie widział/ y podał á przynioſł pokarm oycu ſwemu RejPos 56v, 266v; RejPosWiecz3 [97]v; BiałKat 281; RejZwierc 6v; Gdyż Pan Bog dał pokármy cżłowiekowi ku pożywániu z dźiękcżynienim/ tym ktorzy vználi prawdę WujJudConf 198v; ModrzBaz 54; ArtKanc T10v [2 r.]; BLogoſłáwiony bądź PANIE BOże/ [...] ktory każdemu ſtworzeniu pokárm dodawaſz. LatHar 59; SkarKaz 159b; Oczy wſzyſtkiego ſtworzenia pátrzą ná ćię Pánie/ á ty im dáieſz pokarm ich czáſow ſwoich SkarKazSej 665a.

»pokarm(y) jeść (a. jadać); pokarm jedzony, ku jedzeniu; jedzenie pokarmow« = accipere escam, cibum manducare Vulg [szyk zmienny] (9;2:1;1): ale Brzoſkinie niemaią być iedzone po inſzych potrawach/ abowiem cżynią nieſtrawnoſć onego wſzitkiego pokarmu pierwey iedzonego FalZioł I 110d, V 18a, 45v, 47v; GlabGad G4v; Ktoryś zemną ſpołu v ſtołu yednego/ Iadł wdzyęcżne pokármy z dobrodzyeyſtwá mego LubPs O; KrowObr 99v; Leop Iudith 12/9; Weźmieſz też s ſobą wſzech pokármow ktore iadáią [cape tibi ex omni esca, quae comeditur]/ á zbierzeſz ie do ſiebie/ áby y tobie y im były ku pokármowi. BibRadz Gen 6/21; s ſzáffránem pokármy iedz/ w ktorychći theż y włoſkiego kopru źiele niezáwádźi. SienLek 87v; Nád to/ prośimy Chlebá Powſzedniego/ to ieſt/ rzecży ku pożywieniu potrzebnych: ábyſmy to rozumieli przez Chleb/ ná cżymbyſmy doſyć mieli/ iáko ſzáty ku odźieniu/ y pokarm ku iedzeniu/ choćiaby on chlebem był/ choćia mięſem/ choćia rybámi/ álbo inſzym cżymkolwiek. KuczbKat 405; BudBib Gen 6/21; WujNT Mar 6/36.

»[jakim] pokarmem się karmić, karmiony« = cibo refectus HistAl; ali cibo Modrz [szyk zmienny] (3:2): PatKaz III 112v; HistAl K5; Wiedz że tedy/ iżći kreẃ w Człowiecze poczynaſye mnożyć od Czternaſtego dniá Lutego/ áż do Czternaſtego Máiá: á przetho won czás czyſtymi á miernymi ſye pokármy karmić SienLek 41v, 38v; miedzy błogosłáwione niemáią być licżeni/ ktorzi ſię karmią pokármem pracą rąk cudzych nábytym. ModrzBaz 37.

»(na)gotować (a. zgotować, a. zgotowić), sprawi(a)ć (a. sprawować), narządzać, uczynić pokarm; uczyniony, narządzony, sprawiony, zgotowan pokarm; sprawca pokarmu« = operari a. parare a. praeparare cibum Vulg; cibus confectus HistAl, parare mensam PolAnt; author cibi Modrz; dapinare; daps Calep [szyk zmienny] (6:4:1:1;3:1:1:1;1): OpecŻyw 44 [2 r.]; PRzecż natura dała cżłowieku vſta (–) [...] aby pokarm był zgotowan w vſciech ku łacznieyſzemu ſtrawieniu. GlabGad Cv; WróbŻołt 64/10; RejPs 75, 115; HistAl K5; poniechawſſy on [bogaty] wźiąć owiec ábo wołow ſwoich/ áby onemu pielgrzymowi ktory był do niego przyſſedł/ vcżynił co ieść/ wźiął owieckę onego mężá vbogiego/ y nágotował pokarm onemu cżłowiekowi ktory był do niego przyſſedł Leop 2.Reg 12/4; Ktora [mrówka] niemáiąc wodzá/ áni náucżyćielá/ áni ſprawce/ gotuie ſobie lećie pokarm/ á zbiera we żniwá coby iádłá. Leop Prov 6/8, Ps 64/10; BibRadz Prov 9/2, Os 11/4; poznawaymy ſprawcę pokármu y wſzytkich rzecży dobrych namożnieyſzego Bogá. ModrzBaz 52v; ArtKanc T9; Dapino – Pokarmi narzadząm. Calep 287b, 287b, [875]a, 949a; Spráwuyćieſz nie pokarm ktory ginie/ ále ktory trwa ku żywotowi wiecznemu WujNT Ioann 6/27.

»pokarm połknąć« (1): iż kiedy komu iad będzie z iaką karmią przyprawion/ á gdy then kamień będzie włożon w on pokarm/ takiego pokarmu cżłowiek połknąć niebędzie mogł FalZioł IV 48c.

»pokarmem posilić (a. posilać) (się), posilony, nasycony; pokarmow nasycać; pokarm posila; pokarm ku posileniu« [szyk zmienny] (7:2:1;1;2;2): od dziwiąté godziny/ zaſię na modlitwę ſſla/ a pirweyſie modlitz nieprzeſtala/ aliż ſie iey aniol vkázál/ s ktorego rąk pokárm ku poſileniu brala OpecŻyw 2v; GlabGad K7v, Lv; RejPs 162v; SeklKat Dv, D2; A ták wſtawſzy iadł y pił/ á ſzedł poſiliwſzy ſię onym pokármem [in fortitudine cibi] przez czterdźieſći dni y czterdźieſći nocy BibRadz 3.Reg 19/8; KwiatKsiąż B3; Firmatae vires cibo, Pośilona moc pokármem. Mącz 128b; SkarŻyw 82, 285; zakonnicy zwłaſzcżá poſtem Páná Bogá chwalą nád inſze/ v ktorych mięſá niektorzy nie iadáią/ iárzyn warzonych rzadko y máło/ drudzy wtorego/ drudzy y trzećiego dniá ſię pokármem bárzo nędznym poſiláiąc ReszList 165; LatHar 196; Náſyceni tedy pokármem [satiati cibo]/ vlżywáli okrętu/ wyrzucáiąc zboże w morze. WujNT Act 27/38; SkarKaz 351a.

»pokarmu(-ow) pożywać (a. używać), używanie (a. pożywanie); pokarmy pożywać; pokarm(y) pożywany (a. używane)« = cibum sumere Modrz, Vulg; cibario frui, cibo impleri HistAl; gustare a. sumere panem, manducare Vulg; cibo vesci PolAnt; cibo uti Modrz [szyk zmienny] (30:7;1;3): Drugie w iedzeniu maſz pożywać pokarmow chlodzączych/ nicz ſpieprzem nieiadać/ ale grucze/ krupy ięcżmienne FalZioł I 43a; Piernych pokarmow vżiway, muſzkat iedz FalZioł V 49, V 47, 63v [2 r.], 65v, 69; wolę ia proſte pokarmy pożywać będąc ſwiebodny nizli roſkoſzne w niewoli. BielŻyw 57; Ale zaſie ſilnieyſzy bywa cżłowiek pożywaiąc pokarmu niżli picia bowiem on dłużey trwa w żołądku á tak dłużey moci dawa. GlabGad E8, F4, F5v, F6v; RejPs 115, 115v; SeklWyzn Fv [2 r.]; SeklKat M2v; á żądam ſthobą pokármow pożywáć/ iáko ſyn z właſnym oycęm ſwym. HistAl G, I5v; A nie vżywał [Ezdrasz] żadnego pokármu/ áni pił żadney wody BibRadz 3.Esdr 9/2, Ez 4/10, II 90c marg; Curationem valetudinis praescribere, Vſtáwić komu diyetę/ á pożywánie pokármów dla záchowánia zdrowia. Mącz 73c; SienLek 30v; RejAp 59; RejPosWiecz2 91; Pokármow dobrych złe vżywánie grzech ieſt. WujJud Nn; WujJudConf 250; Lecż záś Cyáxáres z Medſkiemi żołnierzmi/ gdy wydwomych á roſkoſznych pokármow vżywał/ w obżárſtwo ſię wdawał/ w ſzátách ſię koſztownych kochał hnet znikcżemniał ModrzBaz 113v, 53; Gdzie [Jagiełło] Bogá vſtáwicznie z wielką ſkruchą wzywał/ W Kośćiele przez cáły dzień ná modlitwách trwáiąc/ A wieczor áż pokármu trochę pożywaiąc. StryjKron 522; NiemObr 171; LatHar 57; Bo ieden wierzy iż moze pożywáć wſzelákich pokármow: á ow záś ſłáby iárzyny niech iada. WujNT Rom 14/2, Act 2/46, 27/36, s. 151 [2 r.], 728, Xxxxx2, Bbbbbb.

»przyjąć (a. przyjmować) pokarm; przyjęty pokarm« = sumere cibum PolAnt [szyk zmienny] (3;1): BudNT Act 27/33; ArtKanc T11, T12; Zgodnie/ práwi/ co dzień trwáiąc w kośćiele/ á łamiąc po domiech chleb/ przyimowáli pokarm z rádośćią. WujNT 419.

»(s)trawić, trawiący pokarm; pokarm się (s)trawi (a. pocznie się trawić), strawion; (s)trawienie, strawność pokarmu« [szyk zmienny] (8:1;7:1;9:2): FalZioł ++b, I 22a, 80b; Bowiem po obiedzie ciepło przyrodzone [...] wſzytko ſie zchadza do żołądka ku ſtrawieniu pokarmu GlabGad D3v; Bowiem wſzelka tłuſtoſć iż ieſth rzecż ſubtilna á lekka, przeto zawſze po wirzchu pływa, á tak nie richło wchodzi na dno żołądkowe, gdzie ieſt nalepſza moc ſtrawnoſci pokarmu. GlabGad E7v; Bowiem on pokarm nie natichmiaſt ſie pocżnie trawić w żołądku, ale tak ſobie na chwilę poleży GlabGad K5v, E7, E8, E8v, F6, G8 (19); KwiatKsiąż D2v; Coquere cibum, Tráwić pokarm w zołądku [!]. Mącz 64d, 360b, 371a; CzechRozm 263v; Bo gdźie żołądek ieſt źimny/ tám żadne trawienie pokármow [concoctio ciborum] niemoże być ModrzBaz 70v.

»od pokarmow się wstrzyma(wa)ć, wstrzymawanie« = abstinere a cibis Vulg [szyk zmienny] (5:1): Ze Iowinian Heretyk takież vcżył/ że nic nie ſą pożytecżne poſty/ áni wſtrzymawánie od niektorych pokármow. WujJud 196v, 198v; Nie może ſie táki Poſt Pánu Bogu podobáć [...] gdy od pokármow/ á nie od grzechow ludźie ſie wſtrzymawáią WujJudConf 190v; WujNT 129, 151, 1.Tim 4/3.

»pokarm z ust [czyich] wydzierać« (1): A ták/ y o to by poſtánowienia trzebá/ á ná owo zbytnie wywożenie [zboża] vmiárkowánia: ktorym wywożeniem zda śię iákoby pokarm z vſt ludźi vbogich wydźierano [tanquam cibus ex ore tenuibus hominibus eripitur] ModrzBaz 33v.

»pokarm(-ow) zakusić, [ukusztać]« [szyk zmienny] (1): Cżemu nie kiedy ludzie chorzi bierzą zdrowie gdi zakuſzą pokarmow ktorich ſie im zachce w niemoci GlabGad K7v; [Auguſtyn opiſuie/ iż zá cżáſow iego/ poſpolite poſty bywáły krześćiánow/ [...] nie tylko raz od godźiny do godźiny pod wiecżor iádáć/ ále też cáłe trzy dni y nocy pokármu áni pićia żadnego nie vkuſztáć. PowodKorab 274].

»pokarm żwać; zeżwany pokarm« (1;1): Praemansum cibum in os inserere, Zeżwány pokarm w vſtá włożić. Mącz 206d; á ſtrzeż ſye pokármów coby ié żwáć trzebá/ y pićia mocnégo SienLek 143.

»pokarmem być żyw, ożywiać, żywiący się; pokarm ku pożywieniu« (1:1:1;2): [Maryja] tym ze telko od anyola pokarmem byla zyua PatKaz III 143; á dla tego mýe bog przyſlał/ iż byśćie zachowąny nazýemy á iż byśćye mieli pokarḿ ku pożywyenyu HistJóz D4v; Lud tey ziemie ieſt ſmagły y wyſoki, wſzakoż gruby á chłopſki, małym á proſtim ſie pokarmem żywiąci [pauco et castigato victu viventes] MiechGlab [88]; SeklKat Dv; KwiatKsiąż B3.

Wyrażenia: »anjelski, niebieski, duchowny pokarm« = manna; angelorum esca PolAnt [szyk 3:2] (2:2:l): A dziwna rzecz/ iż chleb pádał z obłokoẃ ktory ſie tám nigdy nierodził á práwie ángielſkiego pokármu pożywał człowiek RejPs 115; LubPs R6 marg; BibRadz Sap 16/20; Gdy prośili/ ptacy iém w obóz pádáli/ A po źiemi niebieſki pokarm zbiéráli. KochPs 159; oni wſzyścy Zydowie iedli tenże pokarm oney mánny: (ktory zowie duchownym pokármem/ iż cudownie był ſpuſzczony z niebá) á przećię ſię nie wſzyścy Bogu podobáli. WujNT 602.

»pokarm cielesny, ciała, ciału« [szyk 6:3] (7:1:1): TarDuch B7; To czegom ſię przed thym tknąć nie chćiał/ toć teraz ieſt iáko pokármem ćiáłu moiemu. BibRadz Iob 6/7; KuczbKat 180; WujJudConf 250v; CzechRozm 264; Máią nam tedy przychodźić ná pámięć wſzytkie dóbrodźieyſtwá/ ktore w oſobie pokármu ćieleſnego [in specie cibi corporalis] nam zálecone ſą. ModrzBaz 53; SkarŻyw 56; dziwna ſłodkość mowy Chriſtuſowey: dla ktorey ludzie zápomináli ćieleſnego pokármu. WujNT 154; SkarKaz 159b.

»dzienny pokarm« (1): Diarium, Obrok/ Dzienny pokarm Mącz 85a.

»pokarm gorący, ciepły; ciepłość pokarmow« = calor ciborum HistAl [szyk 4:2] (3:2;1): FalZioł V 45v, 47v; Czo więcey pobudza ciepło w cżłowiecże, ieſtli wino cżyli pokarm ciepły. GlabGad H2, F6v; HistAl K3v; Bo ieſli koleryk/ nie dáyże mu pokármow gorących/ tákże y melánkolikowi/ bobyś ieſzcże bárziey podpalił onego gorącego przirodzenia iego. RejZwierc 6v.

»gruby, prosty pokarm; grubość pokarmu« [w tym: prosty, gruby (1)] = castigatus victus Miech [szyk 8:4] (9:3;1): Vbacż tu ijż krol nad krolmi/ rácżyl ijdz w domek vbogiégo zwolenika/ a tam proſté grubé nieprzyprawné bratz pokarmy OpecŻyw 44; Pothym gdyby iuż chciała dziecię odſadzić/ nie ma to być nagle cżyniono/ Ale ie pierwiey przyłożyć lekkiem karmiam, tak iż przydzie ku nałogu grubſzego á poſpolitego pokarmu. FalZioł V 37, ++b, I 80b; BielŻyw 57; Przeto też iuchy albo polewki więczey tucżą cżłowieka niżli pokarmy grube GlabGad E8; Paznochty grube gdy roſtą, vkazuią theż gruboſć przirodzenia y pokarmu GlabGad P4, G4v [2 r.], O4; MiechGlab [88]; Ná Wśi/ máło ludźi cudnych/ dla grubych pokármow/ á ćięſzkiey prace. SienLek 30v.

»miękkie pokarmy« (1): Ma ſye też miękkimi pokármámi karmić SienLek 38v.

»pokarm (jest) (nie)czysty« (7): S. Paweł mowy ze wſziſtki pokarmy ſą cziſte cziſtem. SeklKat V2v; Choćiá ták teraz/ iáko y ná on czás wſzytkie pokármy były czyſte/ y nie mogły człowieká pokáláć. WujNT 151; Nie máſz żadnego pokármu nieczyſtego/ ktoryby miał ſplugáwić człowieká: ták iáko w zakonie Moyzeſzowym było wiele pokármow nieczyſtych/ ktorych ſię nigdy ieść nie godziło. WujNT 744, Rom 14 arg, s. 744, Bbbbbb.

»niedostatek pokarmu« (2): BielŻyw 141; Bo chorzeie y wątleie ták ćiáło iáko y myśl od niedoſtátku pokármu [cibi inopia]. ModrzBaz [38]v.

»pokarm niestrawny; niestrawność pokarmu« [szyk 3:2] (4;1): Włoſnoſć Miodunki pożywaney w iedzeniu s pothrawami vweſela ſercze/ y pokharm gruby á nieſtrawny: trawi FalZioł I 80b, I 110d; Iako z drew mokric[h] więtſzi dim wzgorę pochodzi, tak też zpokarmo[w] nie ſtrawnych pari wielgie pochodzą GlabGad F6; ModrzBaz 45; WujNT 848.

»pokarm (nie)zdrowy« [szyk 3:1] (4): GlabGad K7v; Drugdy też dobre pokármy niezwyczáynym ſą niezdrowe. SienLek 4, 88v; Wino á oliwá ſą pokármy zdrowe/ á pomiernie vżywáne nápoły zá lekárſtwo mogą być rozumiáne RejAp 59.

»rozgryzanie (a. zgryzienie) pokarmu« (2): Bowiem onich [przednich zębów] pirwey potrzebuiemy ku rozgryzaniu y vkęſowaniu pokarmu GlabGad C3v, C3.

»surowy [= niestrawiony] pokarm« [szyk 2:1] (3): Dyspepsia, Nietrawność/ Złe trawienie żołądká/ gdy ſurowy pokarm ciecze przes człowieká. Mącz 98b; Gdy ktho ſurowy pokarm w żołądku czuie: weźmi prochu iemiołowego á z winem go piy. SienLek 97v, 87v.

»surowy [= niegotowany] pokarm« (1): ták też y ći/ ktorzi biorą ná ſię wiele rozmáitych vrzędow/ tedy ábo ich vżywáią iákó ſurowych á nieſtrawnych pokármow [vel eis utuntur tanquam crudis minimeque concoctis]/ ieſli powinnośći ſwey doſyć niecżynią/ á iey omieſzkawáią/ álbo mdlą śiły ſwoie ModrzBaz 45.

»pokarmy warzone« (1): Suchedni/ ktorym Polacy tytuł dáli y imię od ſuſzenia: ácż tego ná ten cżás Kośćioł nie roſkázuie: choćiaż ſię to ſłuſznie y pokármow wárzonych zániechánie ſtárożytnośćią záleca LatHar 123.

»zimne, chłodne, chłodzące pokarmy« [szyk 3:2] (3:1:1): Tedy ſie waruy pokarmow zimnych/ tego mieſiącza ſzkodliwych. FalZioł V 48, I 43a, V 47, 47v; Włoſy áby nie śiwiáły rychło/ chronic ſye trzebá wilgich á chłodnych pokármow/ iáko/ źioł ogrodnych/ kápuſty/ Sáłaty SienLek 48.

»żywność pokarmu« (1): A dziwnie nád ſpráwiedliwoſć ſwoię ogárnował ſpráwy ich miłoſierdziem ſwoiem/ bo iuż ſnadz y duſſe ich były vſtáły przed niedoſtátkiem żywnoſći pokármu iem potrzebnego. RejPs 160.

Zestawienie: »bogmi pokarmow« = Eduza (1): Edusa, Dicebatur Dea quae Esui praeerat, CC. Bogyni pokármów. Mącz 100b.
Szeregi: »pokarm, (i) jadło (a. jedzenie)« [szyk 2:1] (3): Trzeci znak [poczęcia] z ſtrony iedzenia y pokarmu iey/ abowiem taka niewiaſta w rozmagithych ſmakoch potraw: á zwłaſzcża niezwycżaynych ſie kocha FalZioł V 15; Cibus – Pokarm iądło. Calep 192b, [735]b.

»pokarm i (albo) napoj« = cibus et potio (a. potus), cibus potiaque (a. potusque), potus ac pastus Modrz [szyk 9:3] (12): Ieſtliby nieprzeſpiecżnoſć była dla głodu/ Thedy gi richło oddalić pokarmem y napoiem miernym á nie zbytniem. FalZioł V 32; Ale wy chwálić będźiećie Páná Bogá ſwego/ kthory tobie da pokarm y napoy obfity [qui benedicet pani tuo, et aquis tuis] BibRadz Ex 23/25; RejPosWiecz2 91; Wſzákże ktorzi vcżćiwość miłuią/ á Bogá ſię boią/ ći záwżdy to ſobie rozmyśláią/ że pokarm y napoy dáry Boże ſą/ dla záchowánia żywotá ludzkiego zgotowáne. ModrzBaz 52v, 45, 53, 54, 143; Epiglossis – Ięziczek ktori zamika krztąn, abi na płuca napoy albo pokąrmnie [!] prziſzedł. Calep 367a, 174b; LatHar 196; SkarKaz 159b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»(i) pokarm, (i, a(l)bo, ani) picie« = esca et potus PolAnt, Vulg; cibus aut potus Vulg (17): RejPs 75, 120; Wſzechmogący miłoſciwy panie Boże/ Dziękuiem twey ſwiętey miłoſci zaten pokarm y picie ktoris raczył nam ziednac y dac kupożiwaniu y poſſileniu ciała naſzego SeklKat Dv, D2; A kogo gorączká trapi/ temu káżdy pokarm y pićye/ by naſlodſſe/ zda ſye być gorzkye. KromRozm III A3v; BibRadz Rom 14/17; BielKron 45; KwiatKsiąż D2v, N3v; SienLek 143, Vuu4; Bo ácżkolwiek bez pokármu y bez picia/ cżłowiek trwáć á żyw być nie może/ wſzákże iednák ſtąd to nie przychodzi/ iż kto ie y pije/ áby miał żyć ná wieki. RejPosWiecz2 91; ModrzBaz 52; Oczko 3v; Rozumu ſpełná nie mogą mieć ći/ ktorzy ſą pokármem álbo pićim nápełnieni. WerGośc 244; Abowiem kroleſtwo Boże nie ieſtći pokarm áni pićie: ále ſpráwiedliwość/ y pokoy/ y weſele w Duchu świętym. WujNT Rom 14/17, Col 2/16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r., w przeciwstawieniach 3 r.]

»pokarm, potrawa« [szyk 2:2] (4): Edulium, Pokarm/ Potráwá/ Edulia, Yedzione rzeczy. Mącz 99d, 108c; Zu Tiſch tragen. Do ſtołu Potrawę Pokarm nieść. Apponere cibum. Calag 596b; Calep 349a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»śpiża, (a) pokarm« (2): Nágothuyćie ſobie śpiże á pokármow [Praeparate vobis cibaria]/ ábowiem trzećiego dniá poydziećie przez Iordan Leop Ios 1/11; Calep 773b.

»pokarmy, (i) tranki« = cibus, (ac) potio, cibus potusque Modrz (4): OpecŻyw 59v; A coż roznego od tego źwierzęćiá cżynią oni/ ktorzi dla pobudzenia ku iedzeniu chęći/ lekárſtwem wytrącáią to/ co było nowem pokármom y trunkom mieyſce záſtąpiło ModrzBaz 52v, 50, 54v.

»pokarm, (abo) żywność« [szyk 1:1] (2): Abowięm godźien ieſt robotnik ſtrawy (marg) pokarmu abo żywności (–) [alimento] ſwoiéi. MurzNT Matth 10/10; Mącz 255c.

Wyrażenia przyimkowe: »do pokarmu« = do jedzenia (1): gdyż w drzewie pijąc ie/ ieſt pośiłek z niego ſámégo/ do tuczenia ćiáłá niéiáki/ á wwodźie ćieplicznéy/ nietylko do pokármu nic tákiégo niemáſz/ ále ieſzcze iákoby śśie/ á álimentum ono zewnątrz ná wiérzch wyćiąga Oczko 24v.

»ku pokarmu(-owi)« = do jedzenia; ad cibum Vulg; in escam PolAnt (8): zali thák wiele Owiec y Wołow nábijeſz/ coby im mogło doſtárcżyć ku pokármu? Leop Num 11/22; BibRadz Gen 1/30; Szedł tedy Ezau w pole áby co vłowił oycu ku pokármu. BielKron 14; Bo ieſli cię ná puſzcży chował cżterdzyeśći lat/ gdzyeſcie mieli Mánnę ku pokarmu/ wodę ku piciu/ ſzátá/ oboẃ ná was nigdy nie wiotſzáłá/ [...] tedy cię też przywiedzye do zyemie obfitey wſzytkiego BielKron 45, 1v.

~ ku pokarmowi komu (1): Weźmieſz też s ſobą wſzech pokármow ktore iadáią/ á zbierzeſz ie do ſiebie/ áby y tobie y im były ku pokármowi. BibRadz Gen 6/21.

ku pokarmu(-owi) czyjemu (2): RejPs 79v; będźieſz miał chleb/ ku pokármu twemu. GrabowSet Gv. ~

»ku pokarmu [jaki]« = w jedzeniu, w smaku (1): zwierzęta v nich ſą Ielenie/ Lanie/ Sarny j zwierze iedno nigdzie indzie niewidane ktore Swak zową barzo prętkie, ſierci ſzarey, á wzroſtu iako owcza, ku pokarmu barzo ſlodkie. MiechGlab 24.

»na pokarm« = do jedzenia; in cibum Vulg (3): Leop Lev 25/6; á będzie owoc ich [drzew owocowych] ná pokarm/ á liſcie ich ná lekárſtwo. RejAp 188.

~ na pokarm komu (1): będzye ſie was bało káżde żywe ſtworzenie ná zyemi/ wſzytko co żywie będzye wam ná pokarm/ iáko ogrodne pożytki zyelone BielKron 5v. ~

W przen (2): Zołądek kucharz pokarmow. BielŻyw 138.
Zwrot: »podeprzeć bokow pokarmem« (1): Vires cibo reficere, Podeprzeć boków pokarmem. Mącz 116b.
Przen (198):

pokarm komu, czemu (2): A ſnadz potem będą w wiedzieni do piekłá iáko owce do wilkow/ ná pokarm wiekuiſtey ſmierći RejPs 73v; bo wydrę owce moie z páſzczeki ich/ ták iż im [pasterzom] pokármem [in escam] nie będą. BibRadz Ez 34/10.

W porównaniu (1): Ktorzy lud moy zżyráyą bezewſſey litośći/ Gdy ſobye z nich yáko chleb pokarm vdzyáłáli LubPs N5v.

Zwrot: »dać na pokarm« (1): Dałeś nas wſſem ná pokarm práwie iáko owce LubPs Mv.
Wyrażenia: »lekki pokarm« (1): Ci teſz tego Báránká Páná Iezu Kryſtuſá nieprętko iedzą/ [...] Ktorzy niedbáłymi ſą około rozmnożenia chwały Bożey/ ktorzy kośćioły łupią y pożywienie wiernym ſlugom Bożym wydzieráią/ y ich nieopátruią/ y ktorzy mowią. Brzydzi ſie duſzá náſzá nád tym lekkim pokármem. KrowObr 186v.

»miękkie pokarmy« (1): Ktory [św. Paweł]/ vċzi Dizatkam [!] młodim naprzod dawaċ miekke a ſłotkie pokarmy to yeſt znoſną aproſta naukę wedluk proſtego rozumu Ludſkiego RejKupSekl a3v.

a) Eucharystia (118): WróbŻołt 64/10; RejPos 82 [2 r.], 160v; RejPosWiecz3 98v; tedy ći/ które Dyakony żowiemy/ dáią káżdemu z ónych/ którzy ſą/ ku vżywániu/ chleb/ wino/ y wodę/ z czynieniém dźięk pánu Bogu poświęcóné: á ten pokarm v nas zową Euchariſtia BiałKat 273v; KuczbKat 170; WujJudConf 255v; SkarŻyw 91; Byſmy ná to pámiętáli/ śmierć iego roſpomináli/ wiecżerzą nam ſwoię ſpráwił/ w ktorey pokarm zoſtáwił/ Ciáło, y krew ktorą wylał/ ku pożywániu ie nam dał. ArtKanc N9, Q8v; Chlebie/ co wſzech żywiſz/ ácż ćię nie vbywa/ Cáłyś/ ácż łáknący pokarm z ćiebie miewa. GrabowSet O3v, O4; Ciáło Páńſkie ieſt práwym chlebem/ to ieſt pokármem nádiſtotnym WujNT 604, Ioann 6 arg, 55, s. 329 [3 r.], 331, 332, Yyyyyv; SkarKaz 159b marg, 488b.

pokarm komu, czemu (4): ten Sákráment nam od Páná ieſt zoſtáwiony/ nietylko áby był zá pokarm żywym/ ále też zá ofiarę ták żywym iáko y vmárłym WujJud 239. Cf »pokarm duszy«.

pokarm czyj (2): WujJud 252v; Przed naświętſzym Sákrámentem klęknąwſzy moẃ. ZAwitay prawdźiwe ćiáło/ národzone z Pánny Máryey/ prawdźiwie vmęcżone y ofiárowáne ná krzyżu dla cżłowieká. [...] Rácżże być pokármem moim/ przyzeſzćiu y ſmierći moiey. LatHar 83.

pokarm czyj [= od kogo] (2): RejPos 82; PO przyięćiu [Ciała Pańskiego] miey oko ná trzy rzecży: Podźiękuy naprzod zá takie vracżenie Boſkie/ twoiey podłośći/ y zá ták drogi y nieprzepłácony Krolá wiecżney chwały pokarm. LatHar 191.

pokarm czyj [= dla kogo przeznaczony] (2): Ale cżęſto ią też Doktorowie S. zową Pokármem podrożnych ludźi: cżęśćią dla tego iż ieſt duchownym pokármem/ ktorym śie w piełgrzymſtwie [!] tego żywotá pośilamy: cżęśćią też dla tego/ iż nam drogę ku wiecżney chwale y ſzcżęśliwośći gotuie. KuczbKat 160; Ieſtem vroſłych y mocnych ludźi pokármem: rość/ á pożywáć mię będźieſz KuczbKat 180.

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym określającym rodzaj pokarmu (3): Co ſámi Doktorowie Zydowſcy wykłádáiąc vczą/ iż oſtáteczny odkupićiél miał być ſłodkim pokármem pſzenicznym ná źiemi: iáko piérwſzy dał ſłodką mánnę ludowi ſwemu. BiałKat 346, 346 [2 r.].

W połączeniu szeregowym (1): Tobie zá naprzednieyſzy pokarm/ napoy/ y pośilenie duſzy twoiey/ Ciáło y Krew Páná twego zoſtáwiono. LatHar 200.

Zwroty: »brać pokarm« (1): Abowiem iáko iedząc y piiąc żywot ćieleſny bierzemy/ ták wierząc w Kryſtuſá sſtawamy ſie vcżeſtnikámi ćiáłá iego/ y bierzemy duſzam náſzym z niego pokarm żywotá wiecżnego. WujJudConf 100.

»pokarm jeść« (2): RejPosWiecz3 [97]v; kiedy święty pokarm y niepomázány ieść będźieſz/ kiedy chléb y napóy żywotá wiecznégo ieść y pić będźieſz: pámiętay że pożywaſz Ciáłá y Krwie Páná twoiégo BiałKat 278v.

»nakarmić, karmiony pokarmem« [szyk zmienny] (1:2): BiałKat 316; Nákarmił nas przenaywybornieyſzym pokármem: á wywiedźionym z opoki duchownym miodem doſkonále náſyćił nas LatHar 231, 253.

»(po)da(wa)ć pokarm, w pokarm, dać [co] na pokarm, ku pokarmu, pokarmem; dan(y) na, za pokarm; dawan jest pokarm« [szyk zmienny] (5;1;1:1;1:1;2): wktorym ſznamyenyv: thwoye wyelkye myloſzy [!] daleſz nam twoye naſzfyątſche czyalo. ku pokarmu wyernemu PowUrb +2v; PatKaz III 91v; BielKron 138v; RejPosWiecz3 96, [97]v [3 r.]; KuczbKat 165; Toſz tedy Ciáło/ ktore raz wydał Syn Boży Oycu ſwemu ná ofiarę/ záwſze dáie nam pokármem w Wiecżerzy tey świętey/ áby nam było pokármem duchownym. WujJudConf 255, 251v; ále toż iſte ćiáło y krew ſwoię/ dał tobie oto teraz ná pokarm/ dla pośilenia y záchowánia duſze twoiey. KarnNap D4; ArtKanc M14v; WujNT 329.

»pokarmem posilać (się), posilony (a. posilany), nasycać, nasycony; pokarm posila; posilniejszy pokarm« [szyk zmienny] (2:4:1:1;1;1): A wſzytki tłuſzcże ſwiátá tego ktorekolwiek zá nim chodzą á wiernie go náſláduią/ ſą hoynie náſycone tym pokármem od niego. RejPos 82; KuczbKat 180, 225; WujJud 178v; RejPosWstaw [1434]v; Dla tegoć też przeſławni oni oboiey płći męcżennicy/ y w naſrożſzych mękách/ nieuſtráſzone ſerce miewáli: bo ſię cżęſto tym pokármem pośiláli. LatHar 202, 191, 235, 253; Zá ſtráwne ná drogę náſzę/ dał nam dáleko lepſzy y pośilnieyſzy pokarm. SkarKaz 157b.

»pokarmu pożywać (a. używać), używanie, używający; za pokarm używać« = escam manducare PolAnt [szyk zmienny] (17:1:1;1): BibRadz 1.Cor 10/3; A kto tego pokármu pożywáć będzie/ ten będzye żył ná wieki. RejPos 82, 103v, 158; RejPosWiecz2 91, 93, 94v, 95; RejPosWiecz3 [97]v, 98v; BiałKat 273v, 331, 410; tedy álbo my ilekroć tego pokármu pożywamy z Páná Chriſtuſowym ćiáłem prawdziwym w niebie/ álbo on z onemże ćiáłem tu z nami ná źiemi ſie zlącża [!]. WujJud 256; Wſzákże przedśię potrzebá to znáć że nie inſzego ćiáłá zá pokarm nam dał vżywáć iedno tego/ ktore wydał zá nas ná śmierć WujJudConf 255; KarnNap D2v; LatHar 189, 207; Oycowie ſtárego teſtámentu/ ktorzy mánny pożywáli/ tegoż duchownego pokármu co y my pożywáli. WujNT 330, 602.

»pokarm przyjmować« (2): O wos mas nieboże chory Stanie zawſytky Doctory. Ten pokarm czo y przimues RejKup m6; WujJud 255v.

»pokarm sprawić (a. sprawować), zgotować; pokarm sprawiony« = operari cibum Vulg [szyk zmienny] (2:2;1): Spráwuyćie nie then pokarm kthory ginie/ ále ktory trwa ku żywotowi wiecżnemu/ ktory wam da Syn cżłowiecży Leop Ioann 6/27; RejPos 157v; RejPosWiecz3 96; Bo Pan Bog ktory z miłośierdzia ſwego ten pokarm zgotował/ vcżyni ćię godnym/ ábyś go z pożytkiem twoim mogł vżywáć. KarnNap D2v; ArtKanc N9v.

Wyrażenia: »pokarm anjelski« [szyk 1:1] (2): Smierćią grożą wiekuiſtą/ vżywáiącym tego Anyelſkiego pokármu w grzechu śmiertelnym LatHar 189, 191.

»pokarm ciała (Pańskiego)« (2): ták theż pokarm świętego Ciáłá Páńſkiego/ nietylko duſzę pośila/ ále iey też mocy przydawa KuczbKat 180, 225.

»pokarm duchowny (a. duszny), dusz(e), duszy« [w tym: duchowny dusz (1)] = esca spiritalis PolAnt [szyk 14:12] (20:4:3): Panie Iezu náſlodſſy żywot ij pokarm dnſſny [!]/ racz nám odpuſcitz grzechy OpecŻyw 21v; WróbŻołt V2; BibRadz 1.Cor 10/3; RejPos 82, 103v; duch duſzy duchowny pokarm duchownie podawa. RejPosWiecz3 [97]v, [97]v; Bo to rzecż pewna/ że nie mniey duſzy pokármu duchownego/ iáko ciáłu ćieleſnego potrzebá. KuczbKat 185, 160, 410; dla tego też vſtáwił ten Sákráment ku pożywániu/ áby był duchownym duſz náſzych pokármem WujJud 221; że to Ciáło y tá Kreẃ/ nietylko ieſt duſznym ále też y ćieleſnym pokármem náſzym WujJud 252v, 178v, 252; WujJudConf 100, 252 [2 r.], 255; CzechRozm 264; KarnNap D2, D3; ArtKanc M14v; LatHar 200; WujNT 330, 602; Iáko duſze náſze niewidome ſą/ ták też niewidomy y duchowny pokarm máią. SkarKaz 159b.

»niebieski pokarm« [szyk 5:1] (6): RejAp 58v; RejPos 82; WujJud 178v; iſz bierząc moc z niebieſkiego pokármu/ w ćiáło ſię tego/ ktory ſię ćiáłem náſzym ſtał/ obracamy. SkarŻyw 320; Wiemy co zá nabożeńſtwo w pierwſzych Chrześćijánách kwitnęło/ y do iákiey wzgárdy rzecży świátá tego/ á nákoniec y zdrowia ſwego przychodźili/ tym niebieſkim pokármem cżęſto karmieni y pośiláni. LatHar 253, 201.

»prawdziwy pokarm« [szyk 5:1] (6): RejAp 58v; ciáło moie ieſt prawdziwy pokarm/ á kreẃ moiá ieſth prawdziwe picie. RejPosWiecz2 91; CzechRozm 264; PRzedtym pod zaſłoną/ mánná pokármem byłá: teraz pod oſobą/ Ciáło ſłowá Bożego/ ieſt prawdziwym pokármem LatHar 193, 185, 193.

»święty (naświętszy) pokarm« [szyk 6:3] (9): RejPos 82, 158 [3 r.], 158v; Tu iuż porządek tey ſpráwy náſzey potrzebuie/ ábychmy o godnym vżywaniu tey wiecżerzey ſwiętey/ y tego pokármu ſwiętego/ s ſłowá Bożego nieco zrozumieli RejPosWiecz3 [97]v; BiałKat 278v; A ten pokarm naświętſzy nie iedno ćię z Pánem Chriſtuſem iáko z głową twoią iednocży y ſpaia/ ále też y ze wſzyſtkiemi świętymi iego KarnNap D3; LatHar 207.

»pokarm wieczny« [szyk 1:1] (2): Krolowie ćiáłá zábijáią/ páſterze duſze vmárłe/ pokármem wietznym ożywiaią y letzą. KrowObr 3v; RejPos 157v marg.

»zbawienny pokarm« (2): Gdy do vczćiwégo ółtarzá przyſtępuieſz/ ábyś pożywał zbáwiennégo pokármu y napoiu: święté ćiáło Bogá twégo wiárą ogląday BiałKat 331, 410.

»pokarm żywota wiecznego, do żywota wiecznego« (3:1): PatKaz III 91v; bo ná Chrzćie [...] bywamy omywáni z gniewu Bożégo: á ná Wieczerzy bywamy karmieni pokármem do żywotá wiecznégo. BiałKat 316; Gdyż thedy Ciáło Páná Chriſtuſowe dawa pokarm żywotá wiecżnego tym/ ktorzy Sákráment iego cżyſto y świątobliwie prziymuią KuczbKat 165; WujJudConf 100.

Szeregi: »pokarm i (albo) chleb« [szyk 1:1] (2): RejAp 58v; iż ćiáło Páná Chriſtuſowe prawdziwie ieſt chlebem y pokármem/ y krew iego prawdziwie napoiem. WujNT 116.

»pokarm i ciało« (1): Widźiſz iáko oni tego pokármu y tego ćiáłá nie prawdźiwie prziymuią ále go rozumem y fántázyą dochodzą. WujJud 255v.

»pokarm i (a) napoj« (7): Tego pokármu pożywáć/ á z onego napoiu pić/ ieſt w Pánu Kryſtuſie mieſzkáć/ á páná Kryſtuſá w ſobie mieſzkáiącego mieć. RejPosWiecz2 94v, 91, 93; Thák też ná Páńſkiey wiecżerzy/ ſługá koſciołá s. podawa ciáłu widomy pokarm y napoy/ chleb y wino. RejPosWiecz3 [97]v; BiałKat 331; Samże Pan/ zbáwićiel twoy/ názwał go [Najświętszy Sakrament] prawdźiwym pokármem y práwym napoiem LatHar 185; WujNT 116. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokarm a (i) picie« (5): PatKaz III 91v; Potym [Chrystus] [...] przyſzedł w nienawiść kápłanom żydowſkim/ zwłaſzcżá gdy ciáło ſwoie w pokarm/ á kreẃ w picie ſwięte podawał BielKron 138v; RejPos 90v; Bo ſam Pan mowił: Ciáło moie prawdźiwie ieſt pokarm/ á Kreẃ moiá prawdźiwie ieſt pićie. KuczbKat 165, 225.

»pokarm i posilenie« (1): ábyś teraz przyiął Páná Chriſtuſowe Ciáło prawdziwe/ ná pokarm y pośilenie głodney y mdłey duſze twoiey. KarnNap D2. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wiecżerzą, (a, i) pokarm« [szyk 2:1] (3): iż tá hoyna wiecżerza/ á ten ſwięty pokarm/ miał im ſpráwić z Boſkiego miłoſierdzia ſwego/ ſłuſznych cżáſow ſwoich RejPos 158, 158v; RejPosWiecz3 [97]v.

Wyrażenie przyimkowe: »na pokarm« (2): Ten tedy z wielkiey ſwoiey przećiwko nam wſzyſtkim miłośći/ dla tego nam ſam śiebie/ ćiáło y krew ſwoię żywą/ ná duchowny pokarm zoſtáwił/ áby ſie práwie weń wćielił KarnNap D3, D2.
b) Nauka spraw boskich, rozmyślanie o sprawach boskich; nauka i działalność Chrystusa (64): OpecŻyw 51; oſtáwiłeś nam dziwny pokarm ku poćieſſe náſſey tem ktorzy by mieli wpoczćiwoſći wielmożnoſći dwoie. RejPs 166; Ktorego [św. Piotra] liſty niechái wám nad wſzyſtko inſzé piſmo zręku nigdy niewychodzą a miéicie ié ſobie zanaroſkoſzniéiſze pokarmy. MurzHist S; Leop Ier 15/16; BibRadz *3v; ArtKanc T10.

pokarm czego (13): a naſyciwſſy nas pokarmem zywota wiecznego łaski twoiey ſwiętey aby raczył nas przywieſc przez drogę daleką a trudną RejPs 34, 48v, 162v; KrowObr 4; [Chrystus] oſádził ſthoł ſwoy proſtaki/ [...] á záwżdy ie náſycał onymi wdzięcżnymi pokármy ſłow/ náuk/ á obietnic ſwoich ſwiętych RejPos 159v, 23; iżby śie też w pokármie Boſkiey mądrośći kochał. KuczbKat 145, 5, 215; SkarJedn 29; drudzy w wykłádách y rozumieniu piſmá vcżeńſzy/ tym ſię pokármem rozmyślánia w piśmie vgáśić niemogą SkarŻyw 362, 543; ArtKanc T12.

pokarm czyj [= Chrystusa; w tym: pron poss (4), G pron (1), ai poss (1)] (6): OpecŻyw 51; BibRadz Ioann 4/34; CzechRozm 227v; Niechay ia/ powiáda/ będę z háńbion/ tylo Chryſtus (ktorego pokarm ieſt náwrocenie grzeſznych) nákarmiony/ wsławion niech będzie. SkarŻyw 108; Rzekł im Ieſus: Moyći pokarm ieſt ábych czynił wolą tego ktory mię poſłał WujNT Ioann 4/34 [przekład tego samego tekstu: OpecŻyw, BibRadz, CzechRozm, WujNT], Ioann 4 arg.

pokarm czyj [= dla kogo przeznaczony] (1): RejPos 184 cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »pokarm ... plewy« (1): A miáſto wdzięcżnych onych pokármow ich/ zátykacie im vſtá plewámi/ omylnych wymyſłow á wynaláſkow ſwoich. RejPos 184.

Zwroty: »pokarm da(wa)ć (a. podawać)« = praebere alimentum JanStat [szyk zmienny] (6): on ſam [Baranek Boży] wrotá do Ráiu otworzy/ [...] y da doſyć pokármu z drzewá żywotá BielKron 19; KuczbKat 5; Národzony w żłobie leżał/ W ſtáyni w śienie połog ſwoy miał/ Ktory wſzyſtkim pokarm dawa/ Pierśi mátki ſwey pożywa. ArtKanc C4, B10, T12; SarnStat 986.

»jeść pokarm; pokarm ku jedzeniu« = escam manducare Vulg (2;1): A on [Chrystus] im rzekł: Mam ia pokarm ku iedzeniu [cibum habeo manducare] o ktorym wy niewiećie. WujNT Ioann 4/32, 1.Cor 10/3, s. 602.

»pokarmem karmić, żywić« [w tym: karmić i żywić (1)] (2:1): KrowObr 4; Tákći vſtáwił Apoſtoł/ kiedy Tytowi roſkázował áby w káżdym Mieście poſtánowił Kápłany/ ktorzyby Niebieſkim pokármem náuki y Sákrámentow/ ludźie wierne żywili y karmili. KuczbKat 215.

»nasycić (a. nasycać), nasycon, posilić pokarmem« [szyk zmienny] (7:1:1): raczyſz teſz y dzis naſz miły panie naſycic myſli naſſe pokarmem ſwiętey woley twoiey RejPs 162v, 34, 48v, 92, 101, 115, 200; RejPos 159v; żądáli ich teſz/ áby łáknącą braćią/ duchownym pokármem ſłowá Bożego pośilili. SkarŻyw 543.

»pokarmu pożywać« [szyk zmienny] (4): OpecŻyw 50; áleć ia pożywam pokármu niewidomego/ y napoiu [cibo invisibili et potu ... utor] ktory od ludzi widzian być nie może. Leop Tob 12/19; BibRadz Ioann 4/32; Acżkolwiek pożywáli przodkowie náſzy pokármu duchownego/ y pili też nápoy duchowny/ wſzákże ſie nie wſzyſcy Bogu ſpodobáli. CzechRozm 31.

Wyrażenia: »czysty pokarm« (1): Páſterze ſą/ kthorzy [...] tzyſtym pokármem ſlowá Bożego/ Owietzki Páná Kryſtuſowe karmią KrowObr 4.

»pokarm duchowny (a. duszny), duszy (duszam), dusz(e)« = esca spiritualis Vulg; spiritualis alimonia JanStat [szyk 9:8] (10:4:3): KromRozm III O3; [pisma święte] Pokármem ſą duſzam náſzym/ ktorym tylko ſámym bywáią wychowáne ku zdrowiu wiecżnemu BibRadz *3v; RejPosRozpr b3; CzechRozm 31; wſzák nie ſamym chlebem człowiek żyw: cżego nie doyie ćiáło/ duſznym ſię pokármem/ ná ktorym mi ſchodzić nie może/ nágrodzi. SkarŻyw 51, 543; Ponieważ [Pismo Św.] ieſt vita, cibusque animae, żywotem mowię y pokármem duſze CzechEp 135, 134; NiemObr 81; ArtKanc T12; WujNT 26, 1.Cor 10/3, Bbbbbb4v; WysKaz 14; Ieſteſmy powinni duchownégo pokármu y zbáwiennégo nápoiu vżyczáć tym/ którym pánuiąc pożytków docześnych podáiemy podpomożenia SarnStat 986; SkarKaz 453a. Cf »ku dusznemu pokarmowi«.

»niebieski pokarm« [szyk 2:1] (3): KuczbKat 215; SkarJedn 29; iáko ludźiom dáiemy ćieleſné dobrodźieyſtwá/ téż ábyſmy rozważáli/ iákobyſmy im y niebieſkié pokarmy dawáli [caelestia praebeamus alimenta JanStat 743] SarnStat 986.

Szeregi: »pokarm i napoj« = alimonia, pocula JanStat (5): Leop Tob 12/19; RejPosRozpr b3; CzechRozm 31; Kryſtus dla nas prácował, [...] by nam pokarm y napoy w żywoćie wiecżnym dał. ArtKanc B10; SarnStat 986.

»pokarm a nauka duchowna« (1): gdy obacżyż/ Narodzie Ruſki/ iáko zle vćiebie wiárá Chrześćiáśſka [!] vgruntowána ieſt/ iż z niey nigdy práwey poćiechy y ochłody duſzy twey/ y pokármu á náuki duchowney mieć nie możeſz. SkarJedn 356.

»pokarm i picie« (1): y wſzyścy iedli tenże pokarm duchowny/ y wſzyścy pili toż pićie duchowne [omnes eandem escam spiritalem manducaverunt et omnes eundem potum spiritualem biberunt] WujNT 1.Cor 10/3.

Wyrażenie przyimkowe: »ku pokarmowi« (1):
~ Wyrażenie:»ku dusznemu pokarmowi« (1): I záſie do Kołatzow [mówicie]. Aby ty Kołatze były ku duſznemu pokármowi/ ktorzy by vkuſili ſnich/ aby y ćieleſne y duſſne wzięli zdrowie. KrowObr 97v. ~
α) Trudna nauka (9):

W przeciwstawieniu: »mleko ... (stateczny, a. twardy, a. mocny, a. doskonały, a. posilniejszy) pokarm« (9): Yákoby maluczkim w Kryſtuſye mlekám wam dał pić/ nye pokármu. KromRozm II v2v, v2v; ále ponieważ iedni ſą iáko dziátki nowo národzone/ drudzy pocżynáią w Pánie Chriſtuśie róść/ á niektorzy theż iuż nieiáko ſą vmocnieni w lećiech/ tedy pilnie bácżyc ma/ ktorym mleká/ ktorym záś pośilnieyſzego pokármu potrzebá KuczbKat 5; A Ich Mość Xięża/ nie tylko iż doſkonáłym pokármem/ to ieſt/ wykłádánim táiemnic kroleleſtwá [!] niebieſkiego/ ludźi nie zábáwiáią: ále też y mleká Chriſtyáńſkiego/ to ieſt/ pocżątkow nauk zbáwiennych/ vżycżyć im niechcą NiemObr 90, 90; sſtáliśćie ſię iáko ći ktorzy mleká potrzebuią/ á nie ſtátecznego pokármu. WujNT Hebr 5/12, 1.Cor 3/2, Hebr 5/14; SkarKaz 155a.

c) Materia dająca czemuś wzrost, życie (2):

pokarm czego (1): Krew wilgoſć żył pokarm żywota. BielŻyw 138.

W połączeniu szeregowym (1): Ale yednák y w ćyele [...] páznogćye/ brodawki/ y martwe koſtki/ ácz nye czuyą/ [...] przedſye nye do końcá martwe ſą. Abowim pokarm/ pośilenye/ y zroſt byorą z ćyáłá. KromRozm III D4v.

d) Materia ulegająca zniszczeniu (5):
Zwrot: »[z czego] pokarm wziąć« (1): nie dopuſzcżaſz ziemi s ciáłá thwego pokármu wziąć [de corpore recipere alimentum]. HistAl I8v.
Wyrażenie: »pokarm ogniowy, ogniowi« = cibus ignis a. igni, esca ignis Vulg [szyk 3:1] (2:2): Bo wſſelkie gwałtowne złupienie z thrwogą/ y odzienie zmieſzáne ze krwią/ będzie ná ſpalenie y pokarm ogniowy. Leop Is 9/5 [przekład tego samego tekstu: RejPos]; będzie lud iákoby pokarm ogniowi. Leop Is 9/19, Ez 21/32; RejPos 15.
e) Przyczyna [czego] (1): Bo roſkoſz iż yeſt pokármem złych rzecży/ dzyecyę roſkoſſy płużąc ná złosć yáko na potráwy ſmacne wáżyć będzye GliczKsiąż E4v.
f) To, co ktoś często lub chętnie robi (2): Iedno ſye tak ſſemrányem będą kármić záwżdy/ Cżáſu głodu ten będzye miał pokarm z nich káżdy [tj. szemranie]. LubPs O4v.

pokarm czyj [w tym: G pron (1), pron poss (1)] (2): GórnDworz Dd2v; boć iedno tylko łzy ſą pokármem moim. SiebRozmyśl F.

Wyrażenie: »pokarm najsmaczniejszy« (1): że [białe głowy] ſwiátem rządzą/ y mogą ſwoią pięknoſcią/ znędzić/ ábo vbłogoſłáwić: dáć zdrowie/ ábo chorobę: ſmierć ábo żywot/ temu komu racżą. To ieſt ich pokarm naiſmácżnieyſzy GórnDworz Dd2v.
a. Pożywienie dla zwierząt, pasza (49): kozy go [bluszcz drzewowy] rady pożywaią/ mleka ſie gim przy mnaża dla tego pokarmu FalZioł I 48c, III 22a, IV 34d; Cżemu na ſtaroſć zwierzętom zęby cżernieią. (–) Dla zagniłoſci pokarmow w żołądku GlabGad C3v, C4, H7v, H8v; Będą przechodzić y lwięta ricżące aby łup vchwyciły aby ſobie od boga pokarmu nabywały WróbŻołt 103/21, ii2; Leop Iob 38/41; BibRadz Dan 4/9; Lwiętá ryczą pokármu żądáiąc od ćiebie KochPs 156; KlonWor 61.

pokarm czemu (14): Lew zwierzę mocznę, á wżdy cżaſem małym ptaſzkom pokarmem bywa BielŻyw 105; Leop Ier 16/4; BibRadz Deut 28/26, Ier 16/4; iż [...] cżłowiek ieſt iáko pijáná/ po vrodzeniu iáko báńká ktora ſie ledá wichrem záchwiana wneth ſtłuc może/ po ſmierći ſmrod á pokarm robakom RejZwierc 48; Bogáctwo wáſze zágniło/ á ſzáty wáſze molom ſię pokármem ſtały. CzechEp 50; GórnRozm N2; GrabowSet S2v. Cf »pokarm wężowi«, Wyrażenie przyimkowe.

pokarm czyj [= dla których zwierząt przeznaczony; w tym: G sb i pron (4), pron poss (4), ai poss (1)] (9): Zywi ſie Oſſa wyſyſſaniem owoczu, gnoiu albo też y mięſa iakiego/ albo z pokarmu inſzych zwierząt. FalZioł IV 28c; Y Lwi rycżąć/ ſwych pokármow też od Boga ſzukáią. LubPs X6; Leop Iob 38/41; ábo woł izali ryczy nád pokármem ſwoim? BibRadz Iob 6/5; RejPos 124; Calep 188b. Cf »pokarm wężow«, »na pokarm«.

Zwroty: »dać pokarm« [szyk zmienny] (4): a w wýodſſy ie do domu przynýoſl wody y vmyli nogi ſwoie/ y dał pokarm ich oſlom HistJóz D; omnia a te expectant vt des illis eſcam in tempore. [...] wſzytki zwierzęta od ciebie miły panie cżekaią aby im dał pokarm cżaſu ſluſznego. WróbŻołt 103/27, ii2 [2 r.].

»pokarm gotować, przyprawiać« = praeparare escam Vulg [szyk zmienny] (1:1): Leop Iob 38/41; Ptáctwu, wſzemu dobytku pokármy przypráwiaſz. ArtKanc T11v.

»pokarmem karmić« (1): Sagina – Pokarm ktorim karmimi, tłuka. Calep 937b.

»pokarm pożyrać (a. pożrzeć)« [szyk zmienny] (2): Ten to Cetus/ to ieſt wielorib, nie żuie ani grizie/ ale pożyra pokarm czałkiem. FalZioł IV 31c, IV 31c.

»pokarm żwać; zeżwanie pokarmu« [szyk zmienny] (2;1): Ieſtli riby żuią pokarm albo nie. (–) Nie żuią ale proſto połykaią. GlabGad H8v, I; Zá niecżyſty źwierz/ pocżyta zakon Boży/ to bydlę/ ktore pokármu ſwego nie żuie LatHar 394.

Wyrażenia: »branie pokarmu« (1): Dała natura każdemu zwierzęciu cżego potrzebuie, y ku braniu pokarmu y też ku obronie GlabGad D3.

»pokarm wężowi, wężow« [o ciałach zmarłych] [szyk 3:1] (3:1): Tę to tedy máteryą grubą ciáłá pokarm wężow śmiercią precż ſkłádamy/ [...] ći [Enoch, Eliasz i Mojżesz] vſzli tey ſkázy ćieleſney/ to ieſt/ nie sſtáli ſie pokármem wężowi. BielKron 2v, 2v [2 r.].

»żywność pokarmu« (1): Bowiem takowe [zwierzęta] ieſzce nie bywaią prawie doſtałe gdy ſie rodzą, gdiz ieſzcże w nich żiwnoſć pokarmu nie doſtatecżnie ſie rozeydzie. GlabGad B4v.

Wyrażenie przyimkowe: »na pokarm« [w tym: czemu (3), czyj (1)] (4): Rozlawſſy okrutnie kreẃ przebránych twoich rozmiotáli ná pokarm ptakom á ſrogiem zwierzętom ćiáłá ich RejPs 118v; LubPs S2v; ſpodziewałem ſie/ że zá tymi cżáſow odwłokámi y mey trágedyey ſie odwlec miało/ álbo rácżey że ták zemną zoſtáć miáłá molom ná pokarm álbo ná trąbki do ápteki. KochOdpr A2; źwiérzę to ſrogié [lew] Dobieżawſzy/ oderwie [bydlątko] od mátki/ y śiecze Zębámi/ á ziuſzoné ná pokarm ſwóy wlecze! GórnTroas 54.
Przen (1): ábym w wiecżne ognie był wrzucony/ A piekielnym wężom/ zá pokarm zlecony. GrabowSet S.
b. Pożywienie płodu lub niemowlęcia (21):
α. Mleko matki [w tym: Matki Bożej (6)] (19): GlabGad H5; Yákoż dzyecyęcyu zaż ma być on pokarm zdrowy/ kthory zmyeſſa z obfitą á zbythnią máteryą. GliczKsiąż D6, D2v, D4v; człowiek [...] po mieśiącách po pięć kroć śiedmi [od urodzenia] pierśi máthczynych pożywáć przeſtáie/ brzydząc ſie iákoś onym pokármem LeovPrzep I; SkarKaz 159a.

pokarm czyj [w tym: pron poss (2), G sb i pron (2), ai poss (1)] (5): Ylé kropli wziąlem od ciebie pokarmu twégo panieńſkiégo/ tyle miéy odplaty od oyttza niebieſkiégo. OpecŻyw 88; PatKaz II 31; GliczKsiąż D3v; O ſwięta to doſtoyna ſzcżęſna máć/ Ktora mu ſwoy pokarm będzie dawáć BielKron 135; [Jempsar mówi do Mamki:] A doday mi rády ſwéy/ ieſliż mátki moiéy Słuſznie imię zábiéraſz/ ruſz pomocy ſwoiéy: Ieſliś ty mnie prawdźiwie niemówiątko máłé Pokármem ſwym krzepiłá GosłCast 51.

Zwroty: »pokarm brać, wziąć« [szyk zmienny] (2:1): OpecŻyw 88; BielKron 28; O świętym Mikołáiu piſzą/ iż ieſzcze v pierśi máćierzyńſkich pośćić począł/ raz tylo w Srzody y w Piątki pokarm biorąc. SkarKaz 42a.

»pokarm dawać« [szyk zmienny] (3): OpecŻyw 17; Takieſz gdyby matcżyne mleko było nieiako cierpkie á przykre/ tedi natſzcżo nigdy nie ma dziecięciu pokarmu dawać. FalZioł V 36; BielKron 135.

»pokarm gotować« (1): Zaſię w małych [cycach] ciepło ono z chodzi ſie á tak pokarm płodowi tam lepiey gotuie GlabGad D6v.

»karmić się pokarmem« (1): botz wniem [majestacie, tj. łonie Matki Bożej] ſiedziál bog wierny/ tzo wſſytek ſwiat rządzi/ kármiątz ſie malym pokarmem cżyſtym panieńſkim mlekiem. OpecŻyw 20v.

»pokarmu używać« (1): Iż dzyecyę gdy s cudzego/ á nye mátki właſney pokármu vżywa/ [...] ſpolem theż byerze wſię zwycżay żywotá á obycżáyow. GliczKsiąż D3v.

Wyrażenie: »pokarm z piersi« (1): A pokarm z pánieńſkich pierśi ſkąd vroſł? SkarKaz 489b.
Wyrażenie przyimkowe: »ku pokarmu« (1):
~ Wyrażenie: »ku pokarmu dziecięcemu« (1): CZemu cice roſtą na pierſiach. (–) Aby tam dla bliſkoſci ciepła ſerdecnego trawiła ſie á doſtawała gruba ona krew ciała z ktorey ſie mleko cżyni ku pokarmu dzieczęcemu GlabGad D6. ~
W przen (1):
Wyrażenie: »pokarm niebieski« (1): pierſiámi panieńſkiemi [Maryja] dáwá pokárm niebieſki/ od wiekow dáwnemu. OpecŻyw 17.
β. Pożywienie płodu w łonie matki (2): Kthore niecżyſthoſci nie ſą vżytecżne dzieciątkowi: ani ku pokarmu ani ku pomnożeniu roſcienia iego FalZioł V 16.
Zwrot: »pokarm brać« (1): iakie naſienie było z ktoregos ſie narodził, iakiż pokarm w żywocie matki twej brał BielŻyw 171.
c. Wartość odżywcza (4): abowiem [jujube] mały pokarm z ſiebie daią/ á ſtrudnoſcią ſie trawią, w flegmę ſie obraczaiącz. FalZioł III 15b, IV 31a; Ale tak włoſi iako y pierze żadnego pokarmu nie cżynią, gdyz ich żadne zwierzę ſtrawić nie może dla ich zbitniey ſuchoſci GlabGad A7, I5.

Synonimy: chleb, jadło, jedzenie, karmia, pica, potrawa, pożywienie, spiża, żywność; Przen: a) Eucharystyja, Kommunija, Chleb, Ciało; a. pastwa, pasza; b. mleko.

Cf [POKARMIA]

MP, (MZ)