[zaloguj się]
[pdf]

PRZENASZAĆ (15) vb impf

e jasne; w inf oba a jasne; w pozostałych formach pierwsze a pochylone.

Fleksja
inf przenaszać
indicativus
praes
sg pl
1 przenåszåm przenåszåmy
3 przenåszå przenåszają
praet
sg pl
3 m m pers przenåszali
f przenåszała m an
fut
sg
2 m będziesz przenåszåł
conditionalis
sg
3 m by przenåszåł
impersonalis
con by przenåsz(a)no
participia
part praes act przenåszając

inf przenaszać (1). ◊ praes 1 sg przenåszåm (1). ◊ 3 sg przenåszå (5). ◊ 1 pl przenåszåmy (3). ◊ 3 pl przenåszają (2). ◊ praet 3 sg f przenåszała (1). ◊ 3 pl m pers przenåszali (1). ◊ [fut 2 sg m będziesz przenåszåł.] ◊ con 3 sg m by przenåszåł (1). ◊ [impers con by przenåsz(a)no. ◊ part praes act przenåszając.]

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII w.

1. Przemieszczać [w tym: co (4)] (5):
A. Zmiana miejsca odbywa się przez ruch; tu: zabierać z jednego miejsca i umieszczać na innym (5):
Przen (1):
Zwrot: »do nieba przenaszać« = kierować myśli ku sprawom boskim (1): ktore [słowo boże] duſzę cżyni mocną/ y ſtátecżnieyſzą/ y mędrſzą: nie dopuſzcżáiąc tego áby od nikcżemnych myśli miáłá być poimána: ále vcżyniwſzy ią lekką y ſkrzydlátą/ áż do niebá ią przenaſza CzechEp 134.
a. Niosąc lub wioząc (4): Transporto, De loco in locum porto, traduco, transmitto – Prżenaſzam. Calep 1081a.

[przenaszać czego [funkcja supinum: do przenaszania]: a to kamyenye przyenyesz sztąd a polosz ye vpyecza Tedy panna evffraxya krom zamyaskanya szla kamyenya onego przenaszacz ŻywEufr 56].

przenaszać dokąd (1): ácż ſię ták zda/ żeby ná mieyſcu pewnych niektorych/ z onych páńſtw śiedźiał y onymi władał y onym zoſobná roſkázował/ y ſkárby ich do ſkárbu ſwego przenaſzał CzechEp 373.

Zwrot: »z miejsca przenaszać« (1): Iáko kámyeń gdy go cżęſto á gęſto z myeſcá przenaſſa/ nye łatwie obraſta áni mchem obchodzi. GliczKsiąż Nv.
W przen (1): Bo kiedym chćiał przełożyć przez twóy próg ſwé nogi/ Ali mi ie pácholcy twoi przenaſzáią [tj. przenoszą mnie] PudłFr 17.
α. [O słupach granicznych: przesuwać, przestawiać: Nie będzieſz przenaſzał gránic [Non transferes terminum] bliźniego twego/ ktore záłożyli przodkowie twoi w dźiedźictwie twem BibRadz Deut 19/14 (Linde).]
B. [Zmiana miejsca nie odbywa się przez ruch; tu: przez czynność prawną [co dokąd]:
a. Wpisywać do akt: slyachethny Ivan z lexandrowicz odstempuyąncz poviathu swego Cracowskyego, a wazlaw korzonowskij z Korzonowa dossicz czynyacz zapyssovi grodzkyemu Cracowskyemu a tho y wziemstwo przenasszayąncz dobrovolnye zeznaly yz thakową umove myedzi sobą nynye czynyą ZapKrak 1544 218/685.
b. Przekazywać do rozpatrzenia, apelować: tedy my chcąc do prętszy sprawiedliwości przyść mocyje, apelacyje wszelakie do sądu wiecowego teraz przez nas postanowionego przenaszamy tak, iż motiones et appellationes wszelakie do sądu wiecowego [...] od tych sądów i urzędów przerzeczonych na czasy potomne bywać mają AktaSejmikPozn 1574/20.]
2. [Przekazywać (o informacjach) [co do kogo od kogo]: Jedno tego co napilniej strzeżcie, aby tam jakich nowinek do krolowej jej m⟨iłości⟩ nie przenaszano, a zwłaszcza od białychgłow, ktore się więc takimi nowinkami rady parają. ListyPol II 1548/140.]
3. Zmieniać; tu: pod względem podmiotu lub obiektu oddziaływania: zmieniać zakres obejmowania, stosowania [co] (4):

[przenaszać na kogo: áby pocżćiwość y właſność Biſkupá náſzego Páná Chriſtuſa, ná Swięte nikt nieprzenaſzał HerbOdpow Qq5.]

a. W sferze władzy, prawa i innych zjawisk życia społecznego: dawać, powierzać (4):

przenaszać od kogo do kogo (1): Wſzákże iednák/ gdy wola BOża będźie: ktory ſam kroleſtwá odmienia/ y od narodu do narodu ie przenaſza/ gdy cżás náznácżony vpadku ktorego przyidźie: tedy tám nic przećiw woley y poſtánowieniu Bożemu nie pomoże CzechRozm 255.

przenaszać na kogo (3): BielKron 337v; W ktorey mierze [tj. nadaniu imienia] częſtokroć niektorzi zwykli błędźić/ gdy lekkośćią nieiáką zwiedźieni/ álbo ſámi nowych imion wynáleśczámi chcą być widziáni/ álbo yeſliże niektorych od ſtárſzych ſwych doſtáli/ tedy ye yákoby narodu dziedźicżne ná potomki pewną wiárą przenaſzáyą. KwiatKsiąż Av. Cf przenaszać na kogo przez co.

przenaszać na kogo przez co [= na mocy czego] (1): y wſzytko práwo/ któré nam Miſtrzowi Zakonowi w przerzeczonjch [!] źiemiách iákokolwiek należáło/ ná Páná Káźimiérzá Królá y króleſtwo y iego potomki Króle Polſkié ná wieki przenaſzamy/ przez ninieyſzy przywiléy SarnStat 1089.

Szeregi: »dawać a przenaszać« (1): dawamy á ná was przenaſzamy ſwobodnie ná wiecżność/ wſzythki kráiny BielKron 337v.

»odmieniać i przenaszać« (1): CzechRozm 255 cf przenaszać od kogo do kogo.

4. Zwrot: »przenaszać przez ogień [kogo; komu (1)]« = spalać na ofiarę; transire facere PolAnt (2): Y wybudowáli káplice wyſokie Báálowi/ ktore ſą ná dolinie ſynow Hennom/ kędy przenaſzáli przez ogień ſyny y corki ſwoie Molochowi BibRadz Ier 32/35, Deut 18/10.
5. Przewyższać, okazywać się większym pod jakimś względem [kogo, co] (3): Y ptak lotem ſkóry Ze mnie ſie sſtał ták śliczny/ iż śniegu białégo Iáſność ma/ przenaſzáłá łábęćiá iáſnégo. GosłCast 19.

przenaszać w czym (1): Powiém/ iż nás część więtſza dobrych w pobożnośći Przenaſzamy tych/ co ſie kocháią we złośći. GosłCast 44.

Zwrot: »daleko przenaszać« (1): GliczKsiąż C6 cf Szereg.
Szereg: »przechodzić a przenaszać« (1): Y ktora oſiádłosć [tj. prawo własności] wſſytkye inſſe dobrá á o[c]hędożeńſtwá dáleko przechodzi y prze[n]aſſa GliczKsiąż C6.
6. Wybaczać, odpuszczać [co] (1): Táż iedná omieniona vćiechá od ćiebie [tj. że kobiety są matkami]/ Wſzytkié zmázy przenaſza/ rozgrómia od śiebie GosłCast 45.

Synonimy: 1.B.a. wpisować; b. apelować; 2. rozgłaszać; 3. zmieniać; a. dawać, poruczać, powierzać; 5. przechodzić, przemagać, przewyszszać.

Formacje współrdzenne cf NIEŚĆ.

Cf PRZENASZANY

RS