[zaloguj się]
[pdf]

PRZYBYSZ (3) sb m

Fleksja
sg pl
N przybysz przybyszowie
G przybysza
A przybysz przybysze
I przybyszem

sg [N przybysz. ◊ G przybysza. ◊ A przybysz.] ◊ I przybyszem (1). ◊ pl N przybyszowie (1). ◊ A przybysze (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Dzień dodawany do lutego w latach przestępnych lub trzynasty miesiąc księżycowy w roku księżycowym przestępnym, wyrównujący różnice między rokiem słonecznym a kalendarzowym; additicius a. embolismus a. intercalaris a. mercedonius a. mercidinus mensis Cn (2): [Pełnia przybyſzá/ wewtorek w wigi⟨liją⟩ pánny Máriey Zielney/ go⟨dzina⟩ 21.  24: nieuſtáwiczna y wiátroua Prognostyk B6v; Bo ná ten cżás Przybyſz ma być trzymány/ kiedy pełnia iego [księżyca]/ przed pocżątkiem Wioſny/ wypáść może GrodzPopr 1587 11, 15; Volck Vvv2.]
Szeregi: »embolism a przybysz« (1): obawiáiąc ſye téż/ áby to [Wielkanoc] zá láty ták poſtępuiąc/ w Láto/ dáleko z Márcá nie wyſzło/ [...] wyſádźili ná to ludźi [...] doſyć/ którzyby [...] Káléndarzá nákierowaſzy/ Emboliſmy/ á té przybyſze wyrzućili Oczko 30.

»przybysz albo rok przestępny« (1): Tedy náſzé ćieplice [...] żadnéy przymówki nie vżywią/ áby miały [...] niedoſtátek iáki ćiérpiéć/ zá tákim Przybyſzem/ álbo Rokiem Przeſtępném Oczko 30.

2. [Człowiek obcy, przybyły z innych stron: K temu żadnemu nieznáyomemu/ Bez ſwiádectwá/ nie dáy Corki iemu. Byś iáko ná Przybyſzá nie tráfił/ Ná złey ſławy mężá nie potráfił. Day ią tedy lepyey znáiomemu WirzbGosp C4.]
3. Pisklę kukułki, wyklute z podrzuconego do obcego gniazda jaja; przen: bękart, bastard (1): A żoná zła/ cieſzy ſię z oney ſwoiey zdrády [męża]/ Onym ſwym Kukułcżętom dodawa y rády/ Iákoby Oycowice do końcá oſzukáć: By mogli Przybyſzowie w onych dobrách kukáć. KlonWor 62.

Synonim: 1. embolism; 2. cudzorodak, cudzoziemiec, cudzy, gość, obcy, przybycień, przychodzień.

LWil