[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSADZIĆ (36) vb pf

W inf a jasne; w imp a pochylone; w pozostałych formach -sa- (17), -så- (5); -sa- KromRozm I, RejWiz (2), UstPraw, Mącz (4), SienLek, BudNT, PaprPan, GostGosp; -så- GliczKsiąż, BielSpr, SkarJedn; -sa- : -så- BielKron (5:2).

Fleksja
inf przysadzić
praet
sg pl
1 m -m przysadził m pers
2 n subst -ście przysadziły
3 m przysadził m pers przysadzili
n przysadziło subst
imperativus
sg pl
2 przysådź
3 niech przysadzi niech przysadzą
conditionalis
pl
1 m pers by(s)my przysadzili
impersonalis
praet przysadz(o)no
participia
part praet act przysadziwszy

inf przysadzić (12). ◊ fut 1 sg przysadzę (2). ◊ [2 sg przysadzisz.] ◊ 3 sg przysadzi (1). ◊ 1 pl przysadzi(e)m (2). ◊ 3 pl przysadzą (1). ◊ praet 1 sg m -m przysadził (1). ◊ 3 sg m przysadził (3). n przysadziło (1). ◊ 2 pl subst -ście przysadziły (1). ◊ 3 pl m pers przysadzili (1). ◊ imp 2 sg przysådź (2). ◊ 3 sg niech przysadzi (1). ◊ 3 pl niech przysadzą (1). ◊ [con 1 pl m pers by(s)my przysadzili.] ◊ impers praet przysadz(o)no (1). ◊ part praet act przysadziwszy (6).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w.

1. Dodać, dołożyć; annectere, subiungere Mącz [w tym: co (4)] (6):

przysadzić k czemu (2): Parergon seu parergum, dicitur quod alicui rei praeter propositum additur, Wſzeláka rzecz która z nienaczká dla prziochędożenia álbo ynſzey przicziny á nie z potrzeby bywa przidána tey rzeczy którąſmy przed ſię wzięli/ yáko powiedáyąc yáką hiſtorią nieco ſie k temu z nienaczká przitoczy námniey ku hiſtoriey nie należąca/ álbo gdy málarz obraz máluyąc drzéwká/ kwiatki álbo ptáſzki k temu prziſádźi/ co nie yeſt ku potrzebie obrázu onego. Mącz 278a, 244b.

[przysadzić komu (sobie): TomZbrudzBrul Deut 19/9 cf »przysadzić i przydać«.]

Szeregi: [»przysadzić i przydać«: addes sibi tres alias civitates przyſſadzyſz y przydaſz ſſobie ieſzcze ynne trzy myaſtha TomZbrudzBrul Deut 19/9.]

»przyłożyć, przysadzić« (1): Annecto etiam idem quod subiungo, ut quae mihi videbantur annexui, Co mi ſie zdáło tom k temu prziłożył/ prziſádźył. Mącz 244b.

Przen (2): A gdy ktemu [cnota] rozumem będzye ozdobiona/ Nie inácżey by perłá złotem oſádzona. Iuż ſie więc ná wſze ſtrony ſwieći w ſwey iáſnośći [...]. Ale kto ią też záſię ozdobiwſzy złotem/ Przyſádziwſzy piękny ſmálc y popluſka błotem. Iuż ſie mieni iey zacność w onym márnym ſmrodzye RejWiz 7v.
a) Poświęcić czemuś wysiłek [czego] (1): Nie dopiero mowmy trudno/ nie ſpráwiem nic: Aſz gdy nádtym poſiedziem/ porobiem/ y potu náſzego y nakłádu przyſadziem SkarJedn 382.
a. Dodać w tekście, zwłaszcza jako obcy wtręt (2):

przysadzić czemu (1): Kácerze zá to ſye máyą/ iż káżdey rzeczy ktorą tfirdzą/ przyczynę dawáyą/ Iż káżdemu tfirdzenyu ſwemu ſwyádectwá nyektore z boſkich kſyąg przyſádźili [...]/ á kſtałt prawdy według nyepráwego wykłádu podawáyą. KromRozm I M2v.

Z przytoczeniem (1): Ono też mieyſce 1. Korint: 8. wirſz 6. wtem to przekładzie známienićie z fałſzowano. Bo do onych słow. Nam lepak ieden Bog oćiec/ zktorego wſzytko rć. wkáżdych Słowieńſkich kśięgach y piſanych y drukowánych ták przyſádzono/ y ieden Duch ś: wktorem wſzytko/ y my wniem rć. BudNT przedm c5v.

2. Dodając powiększyć, pomnożyć [co] (3):
a. Powiększyć ilość (1): [Czynszowych włók 18 ½, których przysadził p. starosta 2 ½ przez swe staranie, bo ich nie było jedno 16. LustrMalb I 124.]

przysadzić dokąd [= do czego] (1): Oná [królowa Rozkosz] im [pannom, które usługiwały do stołu, tj. upostaciowanym wadom] też wdzyęcżną twarz ná wſzem okazáłá/ A po pyſznym pierścieniu wſzytki dárowáłá. Pytáiąc ſie iákoſcie tám goście vcżćiły/ A ieſliſcie ná náſz dwor tám co przyſádziły. RejWiz 26v.

b. Wzmocnić natężenie, podsycić [ku czemu] (2): Aliam insaniam connectere, Drugie ſzaleńſtwo ku pierwſzemu prziſádźić. Mącz 244b; Astruere aliquid magnificentiae et dignitati per translationem, Pomnożyć cziyey powagi y doſtoynośći/ nieco ku pierwſzey doſtoynośći prziſádźić. Mącz 422d.
3. Zaliczyć, uwzględnić [kogo] (3): Achilles/ Parys/ przyſadź y Hektorá/ S ſwoich ſpraw ſłyną by tu byli wcżorá. RejZwierc 221v.

przysadzić do kogo (1): (nagł) Woyciech Sknielowſki Sędzya B. (–) STácius y Lukanus oni Poetowie/ Trzebá by ſie złożyli tu po iednym ſłowie/ Perſiuſá do ſiebie niech ieſzcże przyſádzą/ Bo ſámi dwá ták zacney tey głowie nie rádzą/ Aby mieli wypiſáć ták cne ſpráwy iego PaprPan F3.

przysadzić k komu (1): Krol Angielſki w then cżás vmárł/ á ſyná Edwarduſá w dziewiąći lat ná ſwe mieyſce náznácżył/ dwie corce ſwoie/ Máryą y Zábellę od dwu żon/ kniemu przyſadziwſzy BielKron 228v.

4. Dać, nadać, udzielić [co komu] (1):
Szereg: »przypisać, przysadzić« (1): Assignavit coelum avibus natura, Przirodzenie przipiſáło/ prziſádźiło powietrze ptakóm. Mącz 392c.
5. Przydzielić, wyznaczyć; apponere Mącz [kogo] (12): Calumniatores ex sinu suo apposuit Metaph. Powtwarce [!] z łoná ſwego/ to yeſt z ſwych prziyaciół záchowáłych/ domowych przyſádźił. Mącz 395c.
a. Przydzielić do pomocy lub nadzoru; arrogare Mącz (11):

przysadzić do kogo (3): Przetoby dobrze áby ſie iey [sprawy puszkarskiej, tj. umiejętności artyleryjskiej] y Mniſzy w Klaſztorzech vcżyli/ y drugie młode Ludźi ćwicżyli ku ſtrzelániu przyſadźiwſzy do nich miſtrze dobre BielSpr 72v, 75; potym zważyć wſzyſtko ná kámień/ ták miąſzą przędzę/ iáko y ćienką/ y oddáć Dworce/ przyſádźiwſzy do niey ośiádłą niewiáſtę: oná to ma ná wagi podźielić Kmiotownam/ coby bez obćiążliwośći prząść mogły GostGosp 114.

przysadzić k(u) komu (7): á my z rádámi náſzemi to roſądźim/ Wyiąwſzy iżbyſmy byli czym zátrudnieni/ tedy przyſádziem czterzech ku ſądowi ktorzy będą mogli ſądźić o dziedźictwo. UstPraw B4v; chcećieli też ia kwáſzey rádzie przyſádzę kilko ludzi vcżonych/ co wam wtey rzecży pomogą rádzić BielKron 213, 213v, 217, 218v, 233v; Arrogare dictatorem consuli, Prziſádźić k niemu więtſzego vrzędniká. Mącz 357d.

przysadzić k(u) czemu [= w jakim celu] (1): potym ten dekret [papież Leo] poſłał ſwemu legatowi Káyetanowi áby wſzytkym obiáwił/ ktory Káyetan przyſadziwſzy ktemu ſwyadki obiawił w Lincżu nád Dunáyem/ y dał Imprymowáć y rozeſłał wſzędzye Biſkupom BielKron 194v; [P. Marszałku! Zdali [lege: zda li, tj. jeżeli się wydaje słuszne] się T⟨w(oj)a⟩ M⟨iłość⟩, abyśmy ku wiezieniu do Dubinek tej baby kogo z swoich służebników przysadzili, daj T⟨w(oj)a⟩ M⟨iłość⟩ znać ListyZygmAug 1551 211].

[Zwrot: »przysadzić do boku [czyjego]«: Przetoż przodkowie náſzy mili Polacy ſtárzy/ bacżąc iż to niemáły ćiężar ná Krolá/ nie bez przycżyny przyſádźili do boku Páńſkiego adminiſtros Pány/ ták Duchowne iáko y Swieckie/ ktorychby vżywał/ y ná nie partiretur officium ſwe. WerReguła X2v.]
6. Zgodzić się z kimś, podzielić czyjeś zdanie, stanąć po czyjejś stronie [za kim] (1): Depacisci ad conditionem alterius, Prziſádźić/ álbo dźierżeć zá kim. Mącz 272b.
7. Przytknąć, zbliżyć aż do zetknięcia; admittere, attexere, connectere Mącz (6): Attexo, Pritkáć [!]/ przisádźić/ prziſtoſowáć. Mącz 453c.

przysadzić co a. czego do czego (2): Ale prozno głuchemu co dobrego rádźić/ Gdy nie chce vchá ſwego/ do mych vſt przyſádźić. BielSat G3 [idem] BielSen 17.

przysadzić co ku czemu (1): Connectere alicui rei aliquid, Przipoyić/ prziſádźić nieco ku drugiey rzeczy. Mącz 244b.

a. Przystawić dziecko matce do ssania [kogo, co (żywotne)] (2):

przysadzić do czego (żywotne) (1): Zás gdy koźlę do owce przyſadzą/ vroſcye ná nyem myękka wełná álbo ſierchl. GliczKsiąż D4.

Zwrot: »przysadzić dziecię do piersi« (1): Admittere partum ad ubera, Prziſádźić dziecię do pierſi. Mącz 225c.
8. Umieścić na czymś [kogo (przen), co] (3): Wſadz na bolącżkę bolączą Bańkę wielką/ pothym ią z ſiekay á zaſię bańkę przyſadz niechay krew z iadem wyciąga FalZioł V 70v; [SienHerb 597b].

[przysadzić do czego: A gdy tákowe kamyki chceſz przyſádźić do inego kámieniá/ muśiſz oboie mieyſce/ ktorymi ſtulić chceſz/ dobrze zágrzać/ áby on kit rády prziyęły SienHerb 597b.]

przysadzić czemu (żywotne) (1): niech mu [koniowi] podkowę ták przyſádźi/ iż by miedzy ſtrzałą mógł pálec podetknąć. SienLek 177.

[przysadzić gdzie: przygrzeyże [mastykę] v ogniá/ áż ſie pocżnie topić/ á gdy iuż vkápnąć chce/ puśćże ná ono mieyſce gdzie chceſz kámyk przyſádźić/ wnetże kámyk ćiepło przyſadź/ á co nalepiey przyćiśni/ á przylnieć ták iákoby iednoſtáyny kámień był. SienHerb 597b.]

Przen [do czego] (1): A ná ktorąż go [Jezusa] wżdy tablicę ze dwu położyć chcećie? poniewaſz dwie tylko od BOgá podáne były/ z ktorych iedná Bogu ſámemu/ á druga wſzyſtkim łudźiom [!] ſłużylá. Bo ieſli go ná pierwſzą włożyćie/ tedy go też BOgiem vcżynić muśićie [...]. Ieſłiż [!] go też do wtorey przyſádźić będźiećie chćieli/ tedy go też grzeſznym cżłowiekiem z inſzymi ludźmi vcżynić muſićie? (marg) Do ktorey tablice IEZVS należy. (–) CzechRozm 174v.
9. [Osiedlić dodatkowo [kogo]: Na której części ludzie dopiro zasiedli od lat 4, która przedtym pusto leżała. Abowiem p. Pretwicz nieboszczyk tych 4 człowieków [...], poddanych swych ze wsi Kolobanie, posadził. Gdzie po zasadzeniu tych ludzi dał był tę cząstkę nieboszczyk p. Prethwicz niejakiemu Dimitrowi słudze swemu, który zasię przysadził 3 człowieków z Wolhinia LustrRus II 27; Osiadłych włók 38, na których gburów 17, których przysadził z tej liczby pan chełmieński za dzierżawy swej 11 LustrPom 177.

przysadzić na czym: Przysadzono dwu kmieciu na dwu źrzebiu, którzy mają wolność od podatków i robót LustrWpol II 90; Na ten czas osiadłości w tej wsi nie było, jedno gburów 10 po dwu włókach trzymający czyni włók 20. Przez ty czasy dzierżawy p. Czarlińskiego Christopha za jego gospodarstwem rozkopano boru i lasu barzo wiele, w którem rozkopaniu jest część gruntu dobrego, część śrzedniego, na którem przysadził gburów 12 na włókach 22 i ony pobudował LustrPom 158.

przysadzić gdzie: W której [dzierżawie] przedtym ludzie wołoskiem prawem siedzieli, między któremi było staradawna wymierzonych dworzyszcz 10. Ale gdy jej dostał p. Zolkiewski, przysadził w niej ludzi więtszą połowicę i folwark w niej uczynił LustrRus II 190.]

10. Posadzić rośliny [czego komu (sobie)] (1): Też ſobie y Winecżká y Rożycżek możeſz przyſádzić/ bo ſie to bárzo łácno wſzytko á zá bárzo máłą pracą prziymie. RejZwierc 107.

Synonimy: przydać, przyłożyć, przystawić; 1., 2. przyczynić; 5. przysądzić.

Formacje współrdzenne cf SADZIĆ.

Cf PRZYSADZENIE, PRZYSADZONY

MP