[zaloguj się]

17. Formy zwrotne.

Cząstkę się przy czasownikach i ich derywatach traktujemy w następujący sposób:


a. Różne funkcje znaczeniowe formy zwrotnej.

Połączenia z się będącym wykładnikiem strony zwrotnej ze wszystkimi jej odcieniami lub będącym cechą czasownika zaimkowego uważamy za niepodzielne jednostki leksykalne odmienne od czasowników bez się.


b. Forma bezosobowa.

Połączenia z się będącym wykładnikiem formy bezosobowej opracowujemy w artykułach poświęconych czasownikom niezwrotnym. Cechą odróżniającą jest połączenie z A (lub G po przeczeniu) rzeczownika oraz to, że występuje tylko w 3 sg (n).


c. Forma bierna.

Połączenia z się w znaczeniu strony biernej opracowujemy albo w artykułach haseł niezwrotnych jako formę passivum (jeżeli w naszym materiale nie występuje odpowiedni czasownik zwrotny), albo w hasłach zwrotnych jako jedno ze znaczeń. Tak więc konteksty typu „słowa czytają się” będą uwzględnione pod hasłem CZYTAĆ, bierne zaś użycie czasownika chować się pozostanie pod hasłem CHOWAĆ SIĘ.
Forma bierna łączy się z N rzeczownika i występuje w różnych osobach i liczbach.


d. „Dać się bić”.

Połączenia typu

„dać się bić” ‘pozwolić komuś bić siebie’
uważamy za trzy jednostki leksykalne: dać, się, bić, ponieważ się pełni tu funkcję normalnego dopełnienia czynności pochodzącej od innej osoby.


e. Brak cząstki „się”.

Czasowniki zwrotne i niezwrotne stanowią w zasadzie osobne hasła, nawet jeżeli nie różnią się między sobą semantycznie, np.

DOTKNĄĆ i DOTKNĄĆ SIĘ.
Jedynie w wypadku, gdy brak cząstki się możemy uznać za sporadyczny i przypadkowy, jak np. bać, włączamy tę postać do hasła zwrotnego jako jego odmiankę.


f. Imiesłowy.

Cząstkę się przy imiesłowach traktujemy na identycznych zasadach jak przy czasowniku, tj. według wskazówek punktów a., d. i e.


g. Rzeczowniki od czasowników zwrotnych.

Rzeczowniki od czasowników zwrotnych traktujemy w zależności od tego, jaki stan panuje w odpowiednim czasowniku. Jeżeli występuje on tylko w formie zwrotnej, a także teoretycznie nie może mieć prawidłowo urobionego odpowiednika niezwrotnego, rzeczowniki bez względu na istnienie lub brak sie redagujemy w jednym artykule,

np. banie się i banie,
ponieważ odmiankę bać uznaliśmy za wariant podhasłowy od BAĆ SIĘ). O ile natomiast w naszym materiale lub w ogóle w języku istnieją regularnie funkcjonujące paralelne formy czasownikowe, rzeczowniki z się i bez się gromadzimy w odrębnych artykułach, np.
GOTOWANIE, GOTOWANIE SIĘ,
przy czym pod hasłem w formie niezwrotnej główny podział przeprowadzamy według tego, którego czasownika derywatem jest dane użycie (por. 173.).
Osobne hasła z się i bez się sporządzamy nawet wtedy, gdy rzeczownik bez się nawiązuje tylko do czasownika zwrotnego, np.
GNIEWANIE.